فرارو- دکتر عبدالله خلیفه الشایجی استاد علوم سیاسی دانشگاه کویت

به نقل از روزنامه القدس العربی، این یکی از پارادوکس های تلخ و قابل توجه پیرامون دونالد ترامپ، حزب جمهوری خواه و جریان راست افراطی موسوم به ماگا است؛ جریانی که نقش اصلی را در صعود او به قدرت ایفا کرد و پشتوانه اجتماعی دو دوره حضور او در رأس دولت بود. درست در سالگرد پیروزی نخست ترامپ برای ورود به دور دوم و پایانی ریاست جمهوری، او و نیروهای سیاسی همراهش با شکستی سنگین و شخصی روبه رو شدند؛ شکستی که نه فقط موقعیت فردی او، بلکه اعتبار حزب، سیاست ها و بدنه هوادارانش را نشانه گرفت.

در انتخابات سه شنبه گذشته، زهران ممدانی، سیاستمدار 34 ساله، به عنوان جوان ترین و نخستین شهردار مسلمان مهاجر که همراه با خانواده اش به ایالات متحده آمده بود، برای اداره بزرگ ترین شهر این کشور یعنی نیویورک برگزیده شد. زهران ممدانی با تکیه بر برنامه ریزی دقیق، شخصیت سیاسی روشن و کاریزمای اجتماعی خود توانست اندرو کومو، فرماندار پیشین نیویورک را شکست دهد؛ فردی که پس از ناکامی در رقابت درون حزبی دموکرات ها، این بار به شکل مستقل وارد صحنه شده بود. در این رقابت، کومو عملا در جایگاه نماینده دولت پنهان قرار داشت و حمایت مجموعه ای از شخصیت ها و محافل قدرتمند را پشت سر خود می دید: دونالد ترامپ، ایلان ماسک، شبکه های ثروت و تجارت، لابی اسراییل و شماری از میلیاردرهای یهودی که میلیون ها دلار برای جلوگیری از پیروزی ممدانی هزینه کردند.

با این حال، ممدانی با خطاب قرار دادن طیف های متنوع اجتماعی به ویژه جوانان و با به چالش کشیدن الیگارشی مالی، ساختار قدرت و مناسبات فسادآلود در سیستم اداره شهری و سیاسی، توانست بر این آرایش قدرتمند نیروها غلبه کند و نیویورک را به نام خود ثبت کند.

با وجود کارزار سنگین و سازمان یافته تخریب علیه ممدانی، کارزاری که تلاش می کرد او را با برچسب هایی چون کمونیست اسلامی جهادی و تندرو معرفی کند؛ تما این حملات نتوانست موج اجتماعی شکل گرفته به سود او را متوقف کند. نیویورک، ثروتمندترین شهر آمریکا و محل زندگی جمعیت قابل توجهی از ثروتمندان و یکی از بزرگ ترین اجتماعات یهودیان جهان، در برابر این فشارها از حرکت باز نایستاد و در نهایت به نام ممدانی رأی داد.

نکته برجسته در این پیروزی تاریخی، نقش تعیین کننده نسل جوان است؛ نسلی خشمگین از هزینه های سرسام آور زندگی و سرخوردگی از وعده های تحقق نیافته ترامپ. همین نیروی اجتماعی توانست تمام حملات سیاسی، رسانه ای و مالی جریان های قدرتمند را بی اثر کند. برنامه های پیشرو ممدانی از جمله مهار هزینه های زندگی، ارائه مراقبت رایگان از کودکان، جلوگیری از افزایش افسارگسیخته اجاره خانه ها و وضع مالیات سنگین بر افرادی با درآمد سالانه بیش از یک میلیون دلار، نه تنها برای رأی دهندگان جذاب بود، بلکه به عنوان راه حلی واقعی و ملموس برای مسائل روزمره شهروندان تلقی شد.

در نتیجه، ممدانی توانست بیش از یک میلیون رأی به دست آورد؛ آن هم در حالی که دونالد ترامپ شخصا وارد میدان شده و او را کمونیست افراطی خطاب کرده بود و حتی تهدید می کرد در صورت پیروزی ممدانی، حمایت مالی دولت فدرال از نیویورک را کاهش خواهد داد؛ شهری که خود ترامپ در آن متولد شده و مقر وال استریت و سازمان ملل در آن قرار دارد.

در نهایت، آنچه رقم خورد، نه صرفا پیروزی یک فرد، بلکه شکست نمادین بلوکی سیاسی و اقتصادی بود که از شبکه ای قدرتمند از سرمایه داران، لابی ها و نیروهای متنفذ قدرت تشکیل شده بود. در برابر آن، طرح اجتماعی - اقتصادی ممدانی قرار داشت؛ طرحی که مستقیما به دغدغه ها و فشارهای معیشتی مردم پاسخ می داد و به همین دلیل توانست موجی گسترده از حمایت اجتماعی را پشت سر خود جمع کند.

ممدانی در واکنشی صریح و تند به سیاست های ترامپ و دولت او تأکید کرد که مردم نیویورک مدت هاست زیر فشار استبداد دولت فدرال و بحران در تأمین هزینه های زندگی قرار گرفته اند. او اعلام کرد: نیویورک شهری است که مهاجران آن را ساختند، در آن زندگی می کنند و از آغاز سال آینده، خودشان این شهر را رهبری خواهند کرد. سناتور پیشرو، برنی سندرز، و باراک اوباما، رییس جمهور پیشین ایالات متحده، نیز در واکنش به این پیروزی آن را حامل پیامی روشن و امیدبخش دانستند. آن ها تأکید کردند که این نتیجه نشان می دهد امکان ایستادگی در برابر الیگارشی ها و ساختن حکومتی از مردم، با مردم و برای مردم، همچنان وجود دارد.

آنچه نگرانی اصلی ترامپ و جمهوری خواهان را رقم زده، صرفا پیروزی ممدانی نیست، بلکه شکست زنجیره ای نامزدهایی است که به طور مستقیم از سوی ترامپ حمایت شده بودند. از جمله، شکست فرماندار مورد حمایت او در نیوجرسی؛ در حالی که برای نخستین بار یک زن از حزب دموکرات به عنوان فرماندار این ایالت برگزیده شد. در ویرجینیا نیز نامزد دموکرات به مقام فرمانداری رسید و غزاله هاشمی، مهاجری هندی تبار، به عنوان نخستین زن مسلمان مهاجر به سمت معاون فرماندار انتخاب شد. این دگرگونی های انتخاباتی، چشم اندازی تازه برای آینده سیاسی اقلیت ها و جامعه مسلمانان مهاجر در آمریکا گشود و جایگاه آن ها را بیش از هر زمان دیگری تقویت کرد.

زهران ممدانی، با اتکا به برنامه سیاسی، طرح اجتماعی و شخصیت کاریزماتیک خود، توانست اندرو کومو، فرماندار پیشین نیویورک و جداشده از حزب دموکرات را شکست دهد و نیویورک را به نماد این تغییرات تبدیل سازد. همزمان، در کالیفرنیا نیز رأی دهندگان با 63 درصد موافقت، به پیشنهاد گاوین نیوسام، فرماندار دموکرات در قالب طرح شماره 50 رأی مثبت دادند. این طرح بازطراحی پنج حوزه انتخاباتی را پیش بینی می کند تا تعداد کرسی های دموکرات ها در کنگره پنج مورد افزایش یابد. این اقدام پاسخی مستقیم به تصمیم ایالت تگزاس بود که پیش تر پنج حوزه انتخاباتی را به نفع جمهوری خواهان و به زیان دموکرات ها و اقلیت ها بازچینی کرده بود. نتیجه، شکلی از تقابل سیاسی پیدا کرده که به معنای واقعی کلمه، جنگ با حاصل جمع صفر است؛ جایی که هر پیروزی یک طرف، مساوی حذف فرصت های طرف دیگر تعبیر می شود.

این تحولات گسترده نشان از آغاز تغییری بزرگ و تاریخی در سیاست آمریکا دارد؛ تغییری که در واقع نوعی هشدار و اعلام نارضایتی آشکار نسبت به سیاست های دونالد ترامپ است و قدرت و نفوذ او و جریان هوادارش را تضعیف و دچار شکاف کرده است. این وضعیت در حالی رقم خورده که سیاست های ترامپ از ابتدای ماه اکتبر به تعطیلی و بن بست دولت فدرال انجامیده است. علاوه بر این، پرداخت حقوق کارکنان دولت فدرال از جمله کنترل گران هوایی و مأموران امنیتی فرودگاه ها متوقف شده و همین امر هزاران پرواز را لغو یا با تأخیر مواجه کرده و موجی از نارضایتی و خشم عمومی ایجاد کرده است.

ترامپ در این دوره همچنان با ادعاهایی مبالغه آمیز درباره دستاوردهای خود سخن گفته است. او مدعی شد که هشت جنگ خارجی را متوقف کرده و به پایان رسانده است؛ در حالی که واقعیت چنین چیزی را تأیید نمی کند. همچنین، او ونزوئلا را به اقدام نظامی تحت عنوان مبارزه با قاچاق مواد مخدر تهدید کرد و علیه نیجریه موضع گرفت و حتی اعلام کرد که برای متوقف کردن کشتار مسیحیان در آن کشور آماده عملیات نظامی است؛ گویی خود را در جایگاه منجی و مدافع مسیحیان نیجریه و جهان قرار داده باشد.

در حالی که دونالد ترامپ ادعا می کند جنگ در غزه را متوقف کرده است، اما یک ماه پس از توافق آتش بس، اسراییل همچنان از اجرای مفاد آن سرباز می زند و نه به حملات پایان داده و نه اجازه ورود گسترده کمک های انسانی را داده است. این تناقض آشکار میان ادعاهای ترامپ و واقعیت میدانی، بخشی از الگوی تکراری رفتار او در عرصه سیاست خارجی محسوب می شود.

ترامپ در ادامه همین رویکرد، به آفریقای جنوبی حمله لفظی کرد و از حضور در نشست سران گروه بیست خودداری ورزید. او مدعی شد که مهاجران سفیدپوست از هلند و آلمان در آفریقای جنوبی مورد هدف قرار گرفته اند؛ در حالی که همین گروه ها دهه ها نظام آپارتاید و تبعیض ساختاری را بر جامعه سیاه پوستان آن کشور تحمیل کرده بودند.

با وجود بحران سیاسی داخلی و بن بست فدرال در آمریکا، ترامپ هفته گذشته در کاخ سفید نشستی موسوم به 5+1 با رهبران پنج کشور آسیای مرکزی (قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) برگزار کرد. در این نشست، شماری از رهبران حاضر به تمجید و تحسین او پرداختند. نقطه برجسته این دیدار، اعلام رییس جمهور قزاقستان به پیوستن کشورش به توافق ابراهیم بود. این اعلام در فضایی رسمی و همراه با استقبال و رضایت ترامپ صورت گرفت و او وعده داد تعداد کشورهای عربی و اسلامی پیوسته به این توافق را افزایش دهد؛ وعده ای که در شرایط تداوم جنگ و کشتار جمعی در غزه مطرح شد و معنای سیاسی مشخصی به خود گرفت.

جنبش حماس این اقدام را تحریک آمیز و خطرناک توصیف کرده و از کشورهای عربی و اسلامی خواسته است هرگونه روند عادی سازی روابط با اسراییل را قاطعانه رد کنند. در مجموع، مجموعه این تحولات در آمریکا نشانه های شکل گیری یک واقعیت سیاسی و اجتماعی تازه را برجسته می سازد؛ واقعیتی که نه تنها بیانگر فرسایش قدرت و نفوذ ترامپ و جریان جمهوری خواه همراه اوست، بلکه نشانه ای از پیشروی دموکرات ها، نیروهای ترقی خواه و اقلیت ها در صحنه سیاسی آینده این کشور است. چنین روندی می تواند زمینه ساز ظهور آمریکایی جدید باشد؛ آمریکایی که در آن نقش و حضور مهاجران، اقلیت ها و نیروهای اجتماعی نوگرا پررنگ تر و تعیین کننده تر خواهد بود.