باقر لاریجانی، رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم، در نشست خبری که به مناسبت فرارسیدن روز جهانی دیابت و با هدف ارتقای آگاهی عمومی و تخصصی جامعه در حوزه پیشگیری، تشخیص و درمان دیابت، حضور پیدا کرد و گفت: توجه به بیماری های غیر واگیر از اولویت های وزارت بهداشت و از چالش های اصلی سلامت مردم است و سالانه 18 میلیون نفر در جهان دچار مرگ زودرس براثر بیماری های غیر واگیر می شوند. یکی از مهم ترین بیماری های غیر واگیر دیابت است که درصد قابل توجهی از هزینه های نظام سلامت اکثر کشورها صرف آن می شود. بین 10 تا 15 درصد منابع حوزه سلامت صرف دیابت و عوارض آن می شود و 300 هزار سال عمر مفید مردم را تحت تأثیر قرار می دهد.

به گزارش مهر، وی افزود: در دنیا از هر 9 نفر یک نفر دیابتی است . حدود 635 میلیون نفر دچار پیش دیابت هستند و در منطقه مدیترانه شرقی شیوع دیابت بیشتر است.

رییس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره آمار بیماران دیابتی در ایران نیز اذعان کرد: شیوع دیابت در افراد بزرگسال کشور 14 درصد است، به عبارتی در کشور ما 7.5 میلیون نفر دیابتی زندگی می کنند و 9 میلیون نفر نیز مبتلا به پیش دیابت هستند و سالانه 500 هزار نفر به تعداد بیماران کشور اضافه می شود.

لاریجانی ادامه داد: عمده دلیل ابتلاء به دیابت نیز چاقی در سنین بالا است. کمبود تغذیه سالم و پایین بودن میزان مصرف لبنیات، سبزیجات، ماهی و استفاده زیاد از روغن جامد در کشور ما نیز از دیگر عوامل مؤثر بر بروز چاقی و دیابت است.

وی با بیان اینکه 30 درصد جمعیت مبتلایان دیابت در کشور ما هنوز نمی دانند دچار دیابت هستند، گفت: افرادی که می دانند دیابت دارند نیز مراقبت کافی نمی کنند و 65 درصد آن ها داروی کافی مصرف می کنند و 25 درصد از افرادی که دارو مصرف می کنند کنترل مطلوب بیماری را دارند. به همین دلیل برنامه جدید در وزارت بهداشت مبتنی بر این است که 80 درصد جمعیت آگاهی از ابتلاء داشته باشند و 80 درصد درمان مطلوب و 80 درصد نیز کنترل مطلوب قند خون را داشته باشند. وزارت بهداشت دو هدف را در حوزه بیماری های غیر واگیر پیگیری می کند که یکی افزایش سواد سلامت و دیگری افزایش خود مراقبتی در بیماران مزمن است.

لاریجانی اضافه کرد: دیابت امروز یکی از مهم ترین علل بروز عوارض جدی در بدن از جمله اختلالات قلبی، نابینایی و قطع عضو به شمار می رود. بر اساس آمار، دیابت شایع ترین علت عدم بینایی نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان است. در گذشته برخی از این موارد ناشی از بیماری های عفونی بودند، اما امروزه دیابت مهم ترین عامل این عوارض محسوب می شود.

وی افزود: طبق گزارش ها، حدود 15 درصد از بیماران دیابتی در طول زندگی خود دچار زخم دیابتی می شوند و بخش قابل توجهی از این بیماران به قطع عضو نیاز پیدا می کنند. همچنین، نزدیک به 25 درصد از موارد نارسایی کلیوی در کشور به دلیل دیابت بروز می کند. سالانه حدود 3000 نفر در ایران به دیالیز نیاز پیدا می کنند، عددی که در واقع کمی بیش از این میزان است.

لاریجانی اذعان کرد: از سوی دیگر، بیماری دیابت ارتباط نزدیکی با فشار خون بالا و چربی خون دارد، کنترل قند خون به تنهایی کافی نیست؛ بیماران باید چربی خون، فشار خون و سبک زندگی خود را نیز مدیریت کنند. ترک سیگار، الکل و مواد مخدر از جمله اقدامات مؤثر در کاهش عوارض دیابت است.

لاریجانی اذعان کرد: دیابت طیف وسیعی از اختلالات متابولیکی را در بر می گیرد؛ از بیماران با قند خون کنترل نشده تا افرادی که نیاز به دوز بالای انسولین دارند. خوشبختانه، بخش عمده ای از داروهای دیابت و انسولین مصرفی در ایران به صورت داخلی تولید می شود.

وی اظهار داشت: در همین راستا، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری شرکت های دانش بنیان، پروژه ای برای تولید کامل انسولین در داخل کشور را آغاز کرده است. این طرح با هدف خودکفایی دارویی و دسترسی بهتر بیماران به انسولین با قیمت مناسب دنبال می شود.

وی تصریح کرد: چاقی یکی از اصلی ترین ریسک فاکتورها در بروز دیابت محسوب می شود. با وجود اینکه همه بیماران دیابتی لزوماً دچار چاقی نیستند، اما بررسی ها نشان می دهد بخش قابل توجهی از مبتلایان به دیابت دارای اضافه وزن هستند و هرچه وزن بدن افزایش یابد، احتمال بروز دیابت بیشتر می شود.

رییس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم ادامه داد: بر اساس شاخص های جهانی سلامت، دیابت و چاقی همواره در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرند. این دو عامل ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و کنترل یکی بدون دیگری به موفقیت کامل منجر نمی شود. به همین دلیل، در برنامه های کنترل دیابت در ایران، کنترل چاقی نیز به طور هم زمان دنبال می شود.

وی ادامه داد: در سال های اخیر، بیشتر کشورهای جهان در مهار رشد دیابت و چاقی چندان موفق نبوده اند. طی چهار تا پنج سال گذشته، تنها تعداد محدودی از کشورها توانسته اند روند صعودی این دو بیماری را متوقف کنند.

لاریجانی اذعان کرد: ایران نیز برنامه کنترل دیابت و چاقی به صورت هم زمان و هدفمند اجرا می شود، چرا که این دو عامل نه تنها در ایجاد بیماری بلکه در بروز عوارض ناشی از آن نیز نقش تعیین کننده ای دارند. هدف اصلی این برنامه ها، پیشگیری از افزایش وزن، کنترل قند خون و کاهش خطر بروز عوارض دیابت در جامعه است.

لاریجانی اظهار داشت: دیابت یکی از پرهزینه ترین بیماری های مزمن در ایران و جهان است. همچنین حدود 10 تا 15 درصد منابع مالی حوزه سلامت در کشور به طور مستقیم صرف درمان و مدیریت دیابت و عوارض آن می شود.

وی افزود: این هزینه ها تنها شامل دارو و درمان نیست، بلکه هزینه های اجتماعی و اقتصادی ناشی از ناتوانی بیماران دیابتی را نیز دربر می گیرد. به طور میانگین، دیابت سالانه حدود 300 هزار سال عمر مفید ایرانیان را کاهش می دهد. این آمار بر اساس محاسباتی به دست آمده که شامل کاهش توانایی جسمی، از دست رفتن بینایی، و محدودیت های زندگی بیماران دیابتی است.

لاریجانی بیان کرد: وقتی فردی به دلیل عوارض دیابت مانند نابینایی، نارسایی کلیه یا قطع عضو توان فعالیت خود را از دست می دهد، بخش قابل توجهی از عمر مفید او از بین می رود. این موضوع، علاوه بر فشار روحی و خانوادگی، بار اقتصادی قابل توجهی را نیز به جامعه تحمیل می کند.

وی افزود: در نظام سلامت ایران، دیابت از جمله بیماری هایی است که بیشترین سهم را از منابع بیمه ای و دارویی به خود اختصاص داده است. داروهایی مانند متفورمین و انسولین از پرمصرف ترین داروهای کشور محسوب می شوند و آزمایش های کنترل قند خون از رایج ترین آزمایشات در مراکز درمانی هستند.

لایجانی اذعان کرد: اگر مدیریت دیابت در کشور به درستی انجام شود، می توان از هزینه های سنگین درمان و بروز بسیاری از عوارض این بیماری جلوگیری کرد، افزایش آگاهی عمومی، غربالگری زودهنگام، اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم از مهم ترین راهکارها برای کاهش بار مالی و انسانی دیابت در ایران است.

لاریجانی در ادامه گفت: دسترسی به داروهای دیابت در کشور وضعیت نسبتاً مناسبی دارد. هم در زمینه انسولین های تزریقی و هم قرص های خوراکی، بیماران می توانند به داروهای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. با این حال، چالش اصلی زمانی بروز می کند که بیماران به دنبال داروهای نسل جدیدتر یا برندهای خاص خارجی هستند که پوشش بیمه ای کامل برای آن ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: در سال های اخیر، با وجود ورود انسولین ها و داروهای جدید دیابت به بازار، میزان کنترل قند خون در بیماران کاهش یافته است. آمارها نشان می دهد سطح کنترل دقیق دیابت از حدود 40 درصد به 30 درصد، و در برخی گزارش ها حتی تا 28 درصد رسیده است.

لاریجانی اظهار داشت: این آمارها بیانگر آن است که مشکل اصلی در نظام مراقبت و آموزش بیماران نهفته است، نه در کمبود دارو. همچنین افت شاخص کنترل دیابت (HbA1c مطلوب) در سال های اخیر نتیجه کاهش آگاهی بیماران نسبت به مراقبت از خود، تغذیه صحیح و پایش منظم قند خون است.

وی ادامه داد: هرچند افزایش تنوع داروها و انعطاف در تجویز انسولین ها به بهبود درمان کمک می کند، اما بدون آموزش مستمر و توانمندسازی بیماران دیابتی، دستیابی به کنترل پایدار ممکن نخواهد بود.

لاریجانی خاطر نشان کرد: چالش اصلی حوزه سلامت در ایران نه تنها تأمین دارو بلکه افزایش سواد سلامت بیماران و تقویت نظام مراقبت های خود مراقبتی است. توجه بیشتر به آموزش بیماران و مراقبت منظم از سوی کادر درمان می تواند وضعیت کنترل دیابت را بهبود ببخشد و از بروز عوارض پرهزینه این بیماری جلوگیری کند.