ایران در یکی از خشک ترین دوره های نیم قرن اخیر قرار دارد. بسیاری از نقاط کشور با کم بارشی و افت منابع آبی روبه رو شدند و منابع آب سطحی کشور نیز حالا به پایین ترین سطح خود در سال های اخیر رسیده است.

به گزارش ایسنا، به گفته احد وظیفه، رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در کوتاه مدت، چشم انداز روشنی برای بارش مؤثر وجود دارد. پیش بینی ها نشان می دهد که تا 10 روز آینده سامانه بارشی موثری از ایران عبور نمی کند.

زمین در نواحی مختلف ایران به خشکی رسیده است. بر اساس پیش بینی های کوتاه مدت هواشناسی تا چند هفته آینده بارش موثری در کشور انتظار نمی رود اما پیش بینی های فصلی و بلندمدت تر حاکی از آن است که مقدار بارش زمستانه به نرمال بلندمدت نزدیک باشد. با این وجود بررسی ها نشان می دهد در سناریوی خوش بینانه، یعنی تحقق بارش های نرمال زمستانه نیز فاصله ایران از تنش آبی قابل توجه و پایدار نخواهد بود و درد بی آبی، دوباره تکرار می شود.

آمارهای رسمی نشان می دهد امسال خشک ترین سال شش دهه اخیر تهران و یکی از شدیدترین دوره های خشکسالی 50 سال گذشته در کشور است. تنش آبی در کلانشهرها شدت یافته و پیامدهای کمبود منابع آبی تجربه شده است. اکنون حتی منابع آب زیرزمینی نیز که روزگاری ذخایر استراتژیک سرزمین محسوب می شدند، تحت فشار برداشت های بی رویه در معرض تهدید قرار گرفته اند.

احد وظیفه - رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی - درباره آخرین وضعیت خشکسالی ابتدا بر شدت این وضعیت تاکید کرد و توضیح داد: شرایط حال حاضر خشکسالی شدید ، تنش آبی و بحران تأمین منابع آب است؛ بحرانی که کلان شهرهایی نظیر تهران، تبریز، مشهد، اراک و کرج را بیش از سایر نقاط تحت فشار قرار داده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران کم آب ترین سال یک قرن اخیر را تجربه می کند یا خیر؟ توضیح داد: خشکسالی فعلی یکی از شدیدترین دوره های خشک ثبت شده است. داده های هواشناسی از فروردین 1404 تا آبان ماه جاری نشان می دهد که ایران اکنون خشک ترین دوره 50 سال اخیر سپری می شود.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ضمن بیان اینکه به داده های مشاهده شده و آمار دقیق باید اتکا کرد، گفت: با توجه به سابقه آماری بلندمدت، می توان خشکسالی فعلی پایتخت را در بازه 60 سال گذشته بررسی کرد. بر این اساس سال جاری خشک ترین سال تهران طی شش دهه اخیر بوده است.

وظیفه با اشاره به تمرکز جمعیتی در تهران و کرج و سرانه مصرف آب در این مناطق گفت: امروزه افزایش جمعیت، تقاضا برای آب و در نتیجه فشار بر منابع در تهران و کرج نسبت به گذشته افزایش یافته است حتی با احتساب شهرهای اطراف تهران و کرج، بیش از یک چهارم جمعیت کشور در همین پهنه سکونت دارند. این شرایط در حالیست در تهران و کرج بر خلاف بسیاری از استان ها، بیش از نیمی از منابع آبی صرف تأمین آب شرب می شود.

وی توضیح داد که کاهش بارش ها و افزایش مصرف، عمق بحران کم آبی را افزایش داده واست. در نتیجه این روند، شکاف تأمین آب عمیق تر شده است.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تاکید بر اینکه امروز بسیاری از سدها در استان هایی مانند تهران، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و خراسان رضوی و مرکزی در وضعیت نگران کننده قرار دارند، گفت: آمارها نشان می دهد ذخایر برخی سدها تک رقمی شده است و منابع آب سطحی پاسخ گوی نیاز جمعی نیستند. در این شرایط فشار مصرف آب به منابع آب زیرزمینی منتقل می شود این حالیست که منابع آب زیرزمینی برای استفاده بلندمدت پایدار نیستند.

وی ادامه داد: در شرایطی که آب های سطحی کاهش یافته اند، به نظر می رسد از سویی اتکا به منابع آب زیرزمینی شدت گرفته و از سویی دیگر نیز در کوتاه مدت مدیریت برق و آب نیز تحت تأثیر قرار گرفته است؛ با این حال این موارد از جمله جزییاتی محسوب می شود که متولی تشریح آن وزارت نیروست.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره وضعیت پیش رو گفت: در کوتاه مدت، چشم انداز روشنی برای بارش مؤثر وجود دارد. پیش بینی ها نشان می دهد که تا 10 روز آینده سامانه بارشی موثری از ایران عبور نمی کند البته این موضوع منحصر به ایران نیست و شامل اغلب کشورهای خاورمیانه نیز می شود.

وی افزود: از هفته آخر آبان، موج بارشی نواحی شمال غرب و سواحل شمالی را تحت تأثیر قرار خواهد داد و در روزهای یکشنبه و دوشنبه هفته آینده (25 و 26 آبان ماه) برای تهران نیز احتمال بارش خیلی پراکنده وجود دارد که آورد آبی آن چندان قابل توجه نیست. بر اساس پیش بینی ها احتمالا بارش در مناطق کوهستانی بیش از 3 تا 4 میلی متر و در تهران بیش از 1 تا 2 میلی متر نباشد؛ بارشی که تاثیر معناداری در جبران کمبود منابع آبی نخواهد داشت.

وظیفه با بیان اینکه در بلندمدت می توان به بهبود نسبی شرایط امیدوار بود، گفت: نیمه دوم آذرماه تقویت سامانه های بارشی مورد انتظار است همچنین به نظر می رسد وضعیت بارش در دی و بهمن ماه بهتر از سال گذشته و در حد شرایط نرمال باشد. آخرین شبیه سازی و پیش بینی مدل های عددی نشان می دهند که ناهنجاری بارش در فصل زمستان به شرایط نرمال میل می کند.

به گفته وی با توجه به اینکه بخش عمده بارش های فلات ایران در زمستان رخ می دهد. این دوره می تواند نقش تعیین کننده ای در شرایط آب و هوایی کشور ایفا کند.

وظیفه با اشاره به پیش بینی بارش کشور طی زمستان اظهار کرد: نقشه های پیش بینی فصلی هواشناسی نشان می دهند که برای حوضه های غرب تا جنوب غرب کشور، احتمال بارش های نرمال یا حتی فراتر از نرمال وجود دارد. با این حال نباید بیش از حد به این پیش بینی ها خوش بین بود زیرا پیش بینی های فصلی با احتمالات وعدم قطعیت همراه هستند و همواره ریسک شرایط بد را نیز بایستی لحاظ کرد. در مجموع وضعیت بارش در فصل زمستان حداقل به طور موقت می تواند شرایط خشکسالی را کاهش دهد و انتظار می رود بارش اغلب مناطق، به شرایط نرمال فصل زمستان نزدیک باشد.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی افزود: مدل های عددی بیشتر زمستانی نرمال تا متوسط را نشان می دهند و تحقق این شرایط می توان به کاهش تنش آبی منجر شود.

به گفته وی بارش های اصلی استان هایی مثل بوشهر و خوزستان به طور معمول در زمستان رخ می دهد و پاییز سهم چندانی در بارش سالانه این مناطق ندارد بنابراین زمستان مناسب می تواند بخشی از فشار کم آبی را جبران کند.

وظیفه در ادامه با اشاره به لزوم بازنگری در برنامه ریزی ها و مدیریت شرایط کم آبی تأکید کرد که حتی با تحقق سناریوی خوش بینانه نیز مشکل کم آبی و خشکی حل نمی شود و حتی با گذران یک زمستانی خوب، تنش آبی ادامه خواهد داشت و تنها از وضعیت فوق بحرانی فعلی فاصله خواهیم گرفت.

وظیفه در پایان به بررسی ساختارهای کلان مدیریتی مرتبط با آب پرداخت و گفت: مسئله آب دیگر چالش مقطعی نیست و بر همین اساس برنامه ریزی های بلندمدت کشور باید با محوریت آب و ظرفیت اقلیمی هر منطقه صورت گیرد. این برنامه ها باید موضوعاتی مانند کشاورزی، توسعه شهرها، تعیین سکونتگاه ها و حتی جانمایی صنایع را شامل شود.