شاتون زدن به معنای شکستگی، تغییر شکل یا خم شدن شاتون در موتور خودرو است. این قطعه میله ای که پیستون را به میل لنگ متصل می کند، وظیفه تبدیل حرکت رفت و برگشتی پیستون به حرکت چرخشی در میل لنگ را برعهده دارد.

هنگامی که فشار بیش از حد (ناشی از عوامل مکانیکی یا هیدرولیکی) به شاتون وارد شود، این قطعه مهم ممکن است خم شود، بشکند یا از جای خود خارج شود. در شدیدترین حالت، شاتون شکسته ممکن است از دیواره بلوک سیلندر یا کارتر خارج شود و آسیب های فاجعه بار و غیرقابل جبرانی به موتور وارد کند. این موضوع را تحت عنوان شاتون زدن ماشین می شناسیم.

در مطلب پیش رو از دیجیاتو به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت. بنابراین مواردی همچون علت شاتون زدن ماشین، نشانه های شاتون زدن ماشین، علت شاتون زدن موتور دیزل و صدای شاتون زدن را در این مطلب بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

شاتون زدن یکی از بدترین خرابی های ممکن برای موتور و تقریباً همیشه ناشی از ترکیب عوامل مکانیکی و حرارتی است.

مهم ترین و رایج ترین عامل، نقص در سیستم روغن کاری است. کمبود روغن یا کیفیت پایین روغن موتور باعث می شود یاتاقان های متصل به شاتون به درستی روان کاری نشوند. در نتیجه، یاتاقان ها فرسوده می شوند، اصطکاک افزایش می یابد، حرارت بالا می رود و نهایتاً شاتون آسیب می بیند.

بالا رفتن دمای موتور به دلایل مختلف (مانند خرابی واتر پمپ، ترموستات یا نشتی رادیاتور)، باعث انبساط بیش از حد قطعات فلزی و کاهش تحمل مکانیکی آن ها می شود. این حرارت بالا به طور مستقیم به یاتاقان ها آسیب رسانده و آن ها را ذوب می کند و زمینه را برای شکستن شاتون ممکن می سازد.

خرابی و فرسایش یاتاقان های شاتون (به دلیل روغن کثیف یا فشار بیش از حد) باعث ایجاد لقی بین شاتون و میل لنگ می شود. این لقی منجر به ضربات متوالی و شدید می شود که به مرور زمان میله شاتون را تضعیف کرده و باعث شکستگی آن می شود.

گژن پین (Gudgeon Pin) شاتون را به پیستون متصل می کند. خرابی یا قفل شدن این پین به دلیل روغن کاری ضعیف یا تنش زیاد، می تواند باعث ایجاد فشار غیرعادی روی میله شاتون و در نهایت خم شدن یا شکستن آن شود.

این مورد که به آن قفل هیدرولیکی گفته می شود، یکی از دلایل ناگهانی شاتون زدن است. اگر آب (مثلاً هنگام عبور از یک گودال عمیق یا خرابی واشر سرسیلندر) به داخل محفظه احتراق نفوذ کند، در هنگام حرکت پیستون به سمت بالا مقاومت زیادی ایجاد می شود که باعث خم شدن یا شکستن شاتون خواهد شد.

پس از عبور از آب گرفتگی ها، اگر شاهد روشن شدن چراغ چک خودرو بودید، حتماً سیستم احتراق و سیلندرها را بررسی کنید.

زمان بندی نادرست جرقه زنی یا استفاده از سوخت نامناسب (اکتان پایین) باعث احتراق پیش از موعد یا کوبش موتور می شود. این احتراق ناقص در طولانی مدت به شاتون فشار وارد کرده و آن را تضعیف می کند.

در تصادفات شدید، به خصوص اگر ضربه به قسمت زیرین کارتر وارد شود، ممکن است به طور مستقیم به شاتون و میل لنگ آسیب برسد یا سیستم روغن کاری مختل شود.

رانندگی مکرر و طولانی مدت در دورهای موتور بسیار بالا (نزدیک به خط قرمز دورسنج) فشار مکانیکی و حرارتی زیادی به شاتون و یاتاقان ها وارد می کند، عمر مفید آن ها را به شدت کاهش می دهد و احتمال شکستگی را بالا می برد.

درک نحوه عملکرد فلایویل و گیربکس کمک می کند بدانید چرا رانندگی در دور موتور بالا به اجزای داخلی موتور فشار وارد می کند.

موتورهای دیزلی به دلیل تراکم بسیار بالاتر، نیروهای بیشتری را به شاتون ها وارد می کنند. علاوه بر دلایل بالا، دو عامل در شاتون زدن موتورهای دیزلی شایع تر است:

شاتون زدن یک خرابی پنهان نیست و معمولاً نشانه های واضحی دارد که باید فوراً مورد توجه قرار گیرند.

شاخص ترین علامت، صدای تق تق، ضربه یا کوبش فلزی تیز و ریتمیک است که معمولاً از پایین موتور به گوش می رسد. این صدا با افزایش دور موتور سریع تر و با کاهش آن کندتر می شود. صدای ناشی از شاتون زدن معمولاً تیزتر، خشن تر و بلندتر از صدای یاتاقان زدن است و حس کوبش شدیدتری را القا می کند.

هنگامی که شاتون خم شود یا بشکند، تعادل و زمان بندی دقیق حرکت پیستون ها به هم می خورد. این ناهماهنگی مستقیماً به کاهش شدید و ناگهانی قدرت موتور منجر می شود، به طوری که خودرو برای شتاب گرفتن یا حفظ سرعت دچار مشکل می شود.

در موارد خاص، شاتون شکسته می تواند بدنه بلوک سیلندر را سوراخ کرده و در بخش زیرین موتور قابل مشاهده باشد.

به دلیل آسیب به یاتاقان ها و شاتون ها، لقی در میل لنگ افزایش می یابد. این افزایش لقی باعث نشت شدید روغن از اطراف یاتاقان ها می شود که نتیجه آن افت فشار روغن و روشن شدن چراغ هشدار روغن موتور است.

اگرچه شاتون زدن و یاتاقان زدن اغلب با یکدیگر رخ می دهند و علائم صوتی مشابهی دارند، اما از نظر فنی متفاوت هستند:

در واقع یاتاقان زدن ممکن است گاهی اوقات منجر به شاتون زدن شود.

شاتون زدن بیشتر به سبک رانندگی و نحوه نگهداری از خودرو بستگی دارد. بااین حال، برخی خودروها در معرض خطر بیشتری در این زمینه هستند:

پیشگیری از شکستن شاتون، در واقع با سه عامل اصلی آن یعنی روغن، حرارت و ضربه ارتباط دارد. در ادامه نکات فنی و نکاتی که در سبک رانندگی باید رعایت کرد را توضیح داده ایم.

شاتون زدن یک خرابی پرهزینه محسوب می شود، چون معمولاً فقط با تعویض شاتون حل نمی شود. درصورت شاتون زدن ساده، این مشکل نیازمند باز کردن کارتر، تعویض یاتاقان ها، تراشکاری میل لنگ (درصورت نیاز) و تعویض روغن با هزینه کلی متوسط است.

اما اگر شاتون به شدت خراب شده باشد، این مشکل به باز کردن کامل موتور، تعویض شاتون های خم شده، تعویض میل لنگ و یاتاقان های ثابت و متحرک و تعویض کامل موتور درصورت سوراخ شدن بلوک با هزینه کلی بسیار زیاد نیاز دارد.

هزینه تعمیر شاتون و تعویض آن با نمونه های نو معمولاً بسیار بالاتر از خرابی های معمولی موتور است. در بسیاری از موارد صرفه اقتصادی ندارد، تا جایی که مالک خودرو ترجیح می دهد به جای تعمیر، موتور را به طور کامل تعویض کند.

شکستن شاتون یکی از بحرانی ترین خرابی هایی است که می تواند در یک موتور احتراق داخلی رخ دهد و اغلب ناشی از کمبود یا کیفیت پایین روغن و اختلال در سیستم خنک کننده است. رانندگان باید به هرگونه صدای غیرعادی تق تق از موتور، به ویژه در سرعت های بالاتر، بسیار حساس باشند و درصورت مشاهده آن، فوراً موتور را خاموش کنند. با رعایت دقیق برنامه تعویض روغن، استفاده از روغن باکیفیت و پرهیز از رانندگی پرخطر در آب گرفتگی ها، می توان با احتمال بسیار بالایی از این فاجعه پرهزینه جلوگیری کرد.