فرارو-توانایی خارق العادهٔ سمندرها در بازسازی اندام های از دست رفته، سال هاست ذهن زیست شناسان را به خود مشغول کرده است. جدیدترین پژوهش ها نشان می دهند که این فرآیند، برخلاف تصور پیشین، محدود به محل زخم نیست؛ بلکه کل بدن وارد واکنشی هماهنگ می شود که با سازوکار جنگ یا گریز در ارتباط است.

به نقل از earth، در این حالت، هورمون هایی مانند آدرنالین نه تنها پاسخ به استرس را هدایت می کنند، بلکه سلول های بنیادی سراسر بدن را برای بازسازی آماده می کنند. این مطالعه که با محوریت گونه ای از سمندر به نام آکسولوتل (Axolotl) در دانشگاه هاروارد انجام شد، نشان می دهد که واکنش بازسازی تنها در محل زخم اتفاق نمی افتد، بلکه از طریق دستگاه عصبی سمپاتیک به سراسر بدن منتقل می شود.

تحقیقات نشان می دهد که همان سیستم عصبی که در انسان هنگام استرس یا ترس فعال می شود (یعنی واکنش جنگ یا گریز) در سمندرها وظیفه ای متفاوت بر عهده دارد :

این سیستم هورمون هایی مانند آدرنالین را آزاد می کند که باعث فعال شدن سلول های بنیادی در نقاط مختلف بدن می شوند. به این ترتیب، سلول ها در سراسر بدن آماده می شوند تا در صورت نیاز، در بازسازی اندام آسیب دیده مشارکت کنند .

به گفتهٔ دویگو پیزین-دوغرو ، نویسندهٔ اصلی پژوهش، ما برای نخستین بار نشان داده ایم که آدرنالین نقشی کلیدی در آماده سازی سلول ها برای بازسازی دارد. از آنجا که این هورمون در بدن انسان نیز وجود دارد، شاید بتوانیم از همین سازوکار برای تقویت توان ترمیم بدن انسان استفاده کنیم.

سمندرها تنها مهره دارانی هستند که قادرند اندام های کامل خود را بازسازی کنند. پژوهشگران می گویند اجداد دور انسان ها احتمالاً روزگاری می توانستند اندام های از دست رفته شان را دوباره بسازند، اما این توانایی در گذر میلیون ها سال تکامل از میان رفته است. به همین دلیل، این جانوران به یکی از مهم ترین مدل های تحقیقاتی در مطالعات بازسازی تبدیل شده اند.

جسیکا وایتد ، سرپرست تیم تحقیقاتی، می گوید:

این نتایج دیدگاه ما را در رابطه با بازسازی دگرگون می کند. اکنون می دانیم که بدن سمندر نه فقط در محل زخم، بلکه در سطحی سیستماتیک و هماهنگ به جراحت واکنش نشان می دهد.

پژوهشگران دریافته اند که واکنش استرسی بدن سمندر دو مسیر متفاوت را فعال می کند. مسیر نخست، آلفا-آدرنرژیک نام دارد و سلول های دور از محل زخم را برای بازسازی احتمالی آماده می سازد. مسیر دوم، بتا-آدرنرژیک است که بر ناحیهٔ آسیب دیده تمرکز دارد و فرآیند بازسازی را آغاز می کند.

در جریان این واکنش، ساختار DNA سلول ها تغییر می کند و ژن هایی که پیش تر غیرفعال بودند، فعال می شوند. به گفتهٔ پژوهشگران، بدن سمندر در این مرحله نوعی حافظهٔ کوتاه مدت از آسیب ایجاد می کند تا در صورت جراحت بعدی، سریع تر وارد عمل شود. با این حال، این حالت موقتی است و پس از چند هفته از بین می رود، زیرا حفظ این نوع آمادگی در طولانی مدت به انرژی زیادی نیاز دارد.

اگرچه انسان هنوز نمی تواند اندام های از دست رفتهٔ خود را بازسازی کند، اما نتایج این پژوهش نشان می دهد که بدن ما نیز بخشی از سازوکار لازم برای این کار را در اختیار دارد؛ از جمله هورمون ها و مسیرهای عصبی مشابه با آنچه در بدن سمندر فعال می شود.

پژوهشگران معتقدند اگر بتوان این مسیرها را در بدن انسان به شکل کنترل شده فعال کرد، شاید در آینده بتوان از همین سازوکار طبیعی برای ترمیم بافت های آسیب دیده یا حتی بازسازی بخش هایی از اندام ها استفاده کرد. این تحقیق که حاصل شش سال کار حدود 40 پژوهشگر است، به تازگی در مجلهٔ علمی معتبر Cell منتشر شده است.