مجتبی مطهری، استاد دانشگاه و فرزند شهید مطهری با تأکید بر اینکه ما واقعاً نیاز به وحدت داریم چون الان وحدت واقعی وجود ندارد، گفت: کار امام (ره) فوق العاده باارزش بود و ما نباید کاری کنیم که خدای ناکرده مردم به انقلاب یا امام بدبین شوند. امام باز هم مظلوم واقع می شود. باید فکر کنیم و این مشکلات را رفع کنیم تا مردم قدر انقلاب و نظام را بفهمند. نظام باید حفظ شود، اما تکامل پیدا کند و مشکلاتش رفع شود. حفظ نظام به این صورت که نامطلوب باشد، معنا ندارد. اگر به این صورت باشد، مردم ناراحت تر هم می شوند. برخی حرف هایی می زنند که فقط قدرت ما حفظ شود، نه نظام؛ دلشان برای نظام نمی سوزد.

به گزارش جماران، مشروح گفت وگو جماران با مجتبی مطهری استاد دانشگاه را در ادامه می خوانید:

به نظر شما برای تحقق واقعی -و نه شعاری- وحدت و انسجام ملی چه اقداماتی باید انجام داد؟

باید در صداوسیما از گروه های مختلف استفاده شود؛ روشنفکران، اساتید دانشگاه، دگراندیشان و اصولگرایانی که با دیگران بحث و گفت وگو کنند. اینکه تلویزیون الآن در یک جناح خاص افتاده است و افرادی که می آیند معمولاً افراد خاصی از یک جهت هستند، باعث می شود قطعاً این وحدت انجام نگیرد. تلویزیون اگر بخواهد در این راه قدم بردارد، باید واقعاً عملاً برای وحدت قدم بردارد.

اجازه بدهند افرادی که دگراندیش یا اصلاح طلب هستند- اصولگرا هم همین طور، فرق نمی کند- به تلویزیون بیایند، بحث و گفت وگو و همدلی کنند. من یادم هست که خدا رحمت کند آقای عسگراولادی، با آقای محمدرضا خاتمی در روزنامه بحث و گفت وگو می کردند؛ چقدر هم خوب بود. این گفت وگوها مفید است، اما الآن خاموش شده است. این بحث و گفت وگو باید انجام شود؛ بالأخره آن ها نقصی دارند، اینها هم نقصی دارند. این طور نیست که یک کسی حرفش وحی مُنزل باشد که آن ها درست بگویند و اینها اشتباه. باید مسائل روشن شود و اطلاعات، بصیرت ها و ایده ها بالا برود. ما واقعاً نیاز به وحدت داریم، چون الآن وحدت واقعی وجود ندارد.

یکی از اقداماتی که باید برای وحدت در کشور انجام داد، خود صدا و سیماست که در بحث های فرهنگی و سیاسی، از سلیقه های مختلف و افکار متفاوت استفاده کند. البته توجه به اصول نظام یا امروز شخص رهبری و خط قرمزها لازم است؛ حرمت ایشان باید خیلی نگه داشته شود و حرفی نزنند که خدای ناکرده باعث ناراحتی شود. ولی باید بحث و گفت وگو انجام شود.

آیا برای حفظ نظام و جلوگیری از دلسردی نخبگان، نیازی به اصلاحات و بازنگری در برخی فضاها وجود دارد؟

به نظر من نیاز به مقداری تغییر و اصلاح در نظام هست. فکر می کنم در بحث و گفت وگوهایی که بین اصولگرایان، اصلاح طلبان و روشنفکران می شود، باید این بحث مطرح شود که برای آینده، برای تکامل و پیشرفت نظام نیاز به اصلاح است. ما که با کلمه بحث نداریم؛ مثلاً توسعه و پیشرفت ؛ خب پیشرفت و توسعه هر دو را بنویسید. چرا ما توسعه را پاک کنیم؟!

به هرحال من فکر می کنم ما برای تکامل و تعالی نظام، نیاز به مقداری اصلاحات و تغییر داریم. فضای سیاسی هم باید مقداری بازتر شود تا مردم جذب شوند. البته من هم معتقدم که هر کسی نباید بیاید، ولی فضا باید بازتر باشد تا افراد با سلیقه های مختلف بتوانند در مجلس بیایند و مردم از نظر سیاسی بیشتر جذب شوند.

مسائل فرهنگی هم همین طور است؛ نیاز به کمی اصلاحات دارد. باید فضایی ایجاد کنیم که اساتید و هنرمندانی که به کشورشان علاقه دارند، قهر نکنند و کشور را ترک کنند. ما باید افرادی را که واقعاً مسلمان هستند و می خواهند به کشورشان خدمت کنند، بیشتر جذب کنیم، نه اینکه بروند. باید به اساتید، دانشگاهیان و هنرمندان احترام گذاشت.

ارزیابی شما از انتصاب آقای لاریجانی به عنوان دبیر شورایعالی امنیت ملی و نماینده ویژه رهبر انقلاب در برخی مأموریت های خارجی چیست؟

خیلی بهتر بود و برای کشور سودمندتر بود. کم لطفی هایی کردند که آقای دکتر لاریجانی را برداشتند و آقای دکتر پزشکیان را آوردند. آقای دکتر پزشکیان بسیار انسان شریفی است، ولی پختگی سیاسی، تجربه سیاسی مستقیم در مراحل مختلف و آن زیرکی و هوش آقای دکتر لاریجانی برای کشور مؤثرتر بود. اگر به خاطر اشتباهاتی که اینها کردند نبود، آقای لاریجانی بهترین انتخاب بود. اگر دکتر لاریجانی رییس جمهور می شد، برای کشور خیلی سودمندتر بود. آقای پزشکیان هم انتخاب خوبی بود، ولی در مقایسه، آقای دکتر لاریجانی برای کشور خیلی سودمندتر می شد.

الآن می بینید که در رفتنشان به کشورهای مختلف، عملکرد ایشان سودمندتر از دیگران است؛ تأثیرشان بهتر از دیگران است. مثلاً به لبنان یا روسیه می روند. به نظر من ایشان فرهیخته هستند؛ دکترای فلسفه دارند. این خیلی مهم است، یعنی یک آدم متفکر هستند. اینکه فلسفه خوانده اند، امتیازات خاصی دارد و در گفت وگو مهم است. تجربه سیاسی خیلی خوبی دارند. این نوع صحبت کردن یا دیدار با رییس جمهور چین، ما را بالا می برد{و نظر میزبان جلب می شود} که ایران چه نماینده ای فرستاده است. به خاطر اشتباهاتی که این گونه کردند-روی باندبازی و سیاسی بازی- به آقای دکتر لاریجانی کم لطفی کردند. ایشان چه گناهی کرده بود که او را رد صلاحیت کردند؟! ایشان کسی بود که رهبری به او عنایت و محبت خاص داشت.

آیا آقای لاریجانی امروز با آقای لاریجانی دهه 70 و 80 تغییری کرده است؟

تغییر اساسی؟ نه. مسائل زمان تأثیر دارد، ولی اساس و فکر ایشان ثابت است. اما شرایط امروزی شاید در تغییر ایشان بی تأثیر نباشد. اما اینکه بگویم ریشه ای تغییر کرده باشند، نه. ممکن است یک مقدار سلیقه شان تغییر کرده باشد؛ بالأخره این بازتاب زمان و شرایط اجتماعی و سیاسی کشور است که روی ایشان هم تأثیر گذاشته و این اجتناب ناپذیر است. ولی نه از نظر اساسی؛ شخصیت ثابت، اساس، ریشه و اصالتشان تغییر نکرده است. ایشان واقعاً ثبات دارند؛ از این جهت، ثباتشان حفظ شده است.

با فرض تداوم وضع موجود در عرصه بین المللی و بازگشت تحریم ها، در عرصه داخلی چه رشته اقداماتی را برای ارتقاء رضایتمندی مردم از نظام باید انجام داد؟

اگر این مسائل فرهنگی و سیاسی انجام شود، نارضایی هایی که در مردم هست، قطعاً رفع می شود. خود مسأله گرانی و تورم هم هست که واقعاً باید فکری برای آن کرد؛ مردم، مخصوصاً طبقات کم درآمد، خیلی اذیت می شوند. شما فکر کنید نان که غذای اصلی مردم است، یک دفعه از هزار تومان به سه هزار تومان می رسد. خیلی سخت است. واقعاً برخی به راحتی نمی توانند برنج و گوشت بخورند. باید جلسه ای بگیرند؛ وزیر اقتصاد، وزیر صمت، دولت، صداوسیما و کارشناسان اقتصاد بیایند و بررسی کنند که واقعاً چه کار باید بکنیم. حالا بحث ثروتمندان و اشراف که مشکلی ندارند، ولی طبقات معمولی خیلی در سختی و فشار هستند.

در سیاست خارجی هم باید کار کرد. کار آقای عراقچی نباید بی تأثیر باشد؛ در زمینه هایی که به رفع تحریم ها و ارتباط ما با کشورهای دیگر برای وضع بهتر اقتصادی، واردات و صادرات کمک می کند. اینها باید دقیقاً بررسی شود و فقط هم کار دولت نیست؛ باید اساتید مختلف دانشگاه و کارشناسان بیایند و برای رفع این نگرانی ها فکر کنند.

شما برای حفظ و تکامل نظام و تحقق تمدن اسلامی، چه رویکردی را در مواجهه با افکار مختلف ضروری می دانید؟

کار امام (ره) فوق العاده باارزش بود و ما نباید کاری کنیم که خدای ناکرده مردم به انقلاب یا امام بدبین شوند. امام باز هم مظلوم واقع می شود. باید فکر کنیم و این مشکلات را رفع کنیم تا مردم قدر انقلاب و نظام را بفهمند. نظام باید حفظ شود، اما تکامل پیدا کند و مشکلاتش رفع شود. حفظ نظام به این صورت که نامطلوب باشد، معنا ندارد. اگر به این صورت باشد، مردم ناراحت تر هم می شوند. برخی حرف هایی می زنند که فقط قدرت ما حفظ شود، نه نظام؛ دلشان برای نظام نمی سوزد.

من احساس می کنم تفکر شهید مطهری اجرا نمی شود. پدرم می گفتند اگر بخواهیم تمدن اسلامی را بسازیم، باید آزادی تفکر باشد. باید بیاورند بحث کنند؛ یعنی فکرهای مختلف بیاید. تمدن با بحث یک جانبه ساخته نمی شود؛ تمدن با خلاقیت، ابتکار و آزادی تفکر است. در گذشته هم تمدن اسلامی این گونه پیشرفت کرد. اینکه ما شعاری تمدن اسلامی بدهیم، ولی در مسیرش حرکت نکنیم، درست نیست.

در این میان، بحث هایی در مورد ساختار نظام و بهبود جمهوریت آن مطرح می شود. دیدگاه شما در این باره چیست؟

پدرم می گفتند ولایت فقیه، نظارت و هدایت دقیق در همه جا بر سیستم نظام است، اما به معنای حکومت در همه امور نیست. البته خود حضرت امام و مقام معظم رهبری هم همین را می دانند. اگر ولایت فقیه را برداریم که حکومت دینی نمی شود.

آقای موسوی تبریزی می گوید جمهوری اسلامی کلمه اشتباهی بوده؛ این غلط است! ما هم جمهوری هستیم و هم اسلامی ؛ منت ها جمهوری به آن وسعتی که باید داشته باشد، نیست. اگر نظر پدرم، شهید مطهری، اجرا شود، من فکر می کنم به جمهوری خیلی بهتری می رسیم. اجازه بدهند که فضای سیاسی باز شود، مطمئناً مردم برای ریاست جمهوری و انتخابات خیلی بیشتر از گذشته شرکت می کنند. مردم ما واقعاً پاک هستند و باطناً به نظام علاقه دارند، اما شرایطی برایشان فراهم می شود که دلسرد، خسته و اذیت می شوند.

آیا اقداماتی مانند بازنگری در وضعیت زندانیان سیاسی می تواند به تقویت انسجام ملی کمک کند؟

اگر افرادی واقعاً مریض هستند، نسبت به نظام بدبین هستند، یا توهین می کنند و بازی درمی آورند، خب باید بروند زندان. اما کسی به خاطر فکر نباید به زندان برود؛ این درست نیست. پدرم اگر بودند، واقعاً ناراحت می شدند. آدمی که علاقه مند به کشور است، حالا فکرش دگراندیشی است، نباید به زندان برود.

پدرم می گفتند بگذارید مارکسیست ها هم حرف خودشان را بزنند؛ بعد ما جوابشان را می دهیم. آن ها آدم های توخالی و مزخرفی هستند. ما منطقمان خیلی قوی است. غربی ها هم بیایند مصاحبه و گفت وگو کنند. پدرم همیشه می گفتند چقدر دلم می خواهد بروم خارج و با اساتید دانشگاه ها درباره اسلام و مسیحیت صحبت کنم؛ آن ها تأثیر می پذیرفتند. چهره اسلام را خیلی غبارآلود کرده اند. یکی از دوستان می گفتند وقتی من عرفان اسلامی، مولانا، ابن عربی و ملاصدرا را درس می گفتم، بعضی از مسیحی ها می گفتند می خواهیم مسلمان شویم؛ اگر اسلام این است، ما اصلاً خیال نمی کردیم اسلام این معارف را داشته باشد.

از نگاه شما، پافشاری بر مسائلی مانند لایحه حجاب، با توجه به تجربیات گذشته، چه تأثیری بر جامعه دارد و به نظر شما راه حل چیست؟

من هم این اصرارها را خیلی مطلوب نمی دانم. باید فضای فرهنگی کشور از تقلید کورکورانه خارج و مشکلات مختلف حل شود. باید با اخلاق، کارهای فرهنگی، فضای باز سیاسی و اقتصادی، مسائل را حل کنیم. اگر مشکلات اقتصادی مردم رفع شود، مسائل حل نشده و عقده ها باقی نمی ماند. فشار آوردن، کار را بدتر می کند. ما دشمن هم داریم و آن ها از این مسائل علیه نظام استفاده می کنند.

باید اول تمام این ریشه ها و مشکلات حل شود تا بعد به این مسأله برسیم. من هم از وضعیت حجاب ناراحتم، ولی ان شاءالله باید فضای کشور عوض شود. اگر مردم ببینند ما به سوی اصلاح، تغییر و فضای فرهنگی و سیاسیِ بهتر حرکت می کنیم، قطعاً تأثیر دارد. تا این مسائل به صورت روان شناسی حل نشود، با زور هیچ فایده ای ندارد و باعث عقده و بدبینی می شود. برخی می خواهند دهن کجی کنند و به خاطر ناراحتی که از مسئولین دارند، این گونه رفتار می کنند. اگر آن مشکلات اساسی حل شود، خود این مسأله حجاب هم خواهی نخواهی تغییر می کند و فضا خیلی بهتر می شود.