محمدجواد حق شناس در اعتماد نوشت: منشور کوروش، که بیش از دو هزار و پانصد و پنجاه سال پیش بر استوانه ای از گل نگاشته شد، نه به نشانه فتح بابل، بلکه به نام رهایی انسان صادر شد.

اکنون که یونسکو آن را به عنوان نخستین سند مکتوب حقوق بشر جهان به رسمیت شناخته است، پرسش بزرگ پیش روی ماست: چگونه می توان این پیام کهن صلح، مدارا و آزادی را در حکمرانی امروز ایران بازآفرینی کرد؟ تصویب رسمی منشور کوروش در کنفرانس عمومی یونسکو، رخدادی صرفا فرهنگی نیست؛ بلکه یادآوری تمدنی است از ژرف ترین لایه های اندیشه ایرانی در باب انسان، قدرت و آزادی. در جهانی که خشونت، تبعیض و جنگ دوباره بر نقشه سیاست سایه انداخته، این رویداد می تواند بار دیگر نگاه ها را به ریشه های صلح و عدالت در فرهنگ ایرانی جلب کند. ایران نه تنها در تاریخ، بلکه در وجدان جهانی بشر جایگاهی دارد که باید آن را بازشناخت و پاس داشت.

منشور کوروش در قرن نوزدهم میلادی در بابل کشف شد و امروز در بریتیش میوزیوم انگلستان نگهداری می شود؛ استوانه ای از گل با کتیبه ای به زبان اکدی، که از بازسازی معابد، احترام به آیین ها، آزادی بردگان و عدالت در رفتار با ملت های مغلوب سخن می گوید.

این سند کهن، برخلاف منشورهای نظامی فرمانروایان باستان، نه مدح قدرت بلکه ستایش انسان است. کوروش در آن از آزادی و همزیستی سخن می گوید، نه از تسلط و چیرگی. به همین دلیل، اکنون پس از قرن ها، یونسکو آن را شایسته عنوان نخستین سند مکتوب حقوق بشر جهان دانسته است.

ابتکار مشترک ایران، تاجیکستان و عراق در ارایه این پیشنهاد به یونسکو نیز معنایی فراتر از یک همکاری اداری دارد. سه کشور هم ریشه در بستر فرهنگی فلات ایران و بین النهرین، با این اقدام نشان دادند که پیام کوروش، میراثی فراملی است. او نه فقط پادشاه ایران، بلکه بنیان گذار نخستین گفتمان صلح در روابط میان ملت ها بود؛ گفتمانی که بر احترام متقابل و عدالت استوار بود و در تاریخ سیاست جهانی، نمونه ای بی بدیل به شمار می رود.

اما اهمیت این رخداد مهم و غرورآفرین تنها در بازشناسی گذشته نیست. منشور کوروش سندی تاریخی است که می تواند راهنمایی برای بازاندیشی در مفهوم حکمرانی امروز باشد. در روزگاری که ملت ها بیش از هر زمان دیگری در جست وجوی توازن میان قدرت و اخلاقند، بازخوانی آن منشور یادآور می شود که اقتدار بدون عدالت، دوام ندارد و شکوه ملی در گرو کرامت انسانی است.

منشور کوروش، درس سیاست اخلاقی است؛ سیاستی که بر پایه احترام به تنوع فرهنگی، آزادی باورها و حفظ حرمت انسان استوار است. با این همه، جای تأسف است که در درون مرزهای خود، آنگونه که شایسته است، از این میراث بزرگ بهره نبرده ایم. نزدیک به یک دهه است که حضور مردم مشتاق در نخستین هفته آبان ماه در پاسارگاد، به دلایل واهی و با نگاهی غیرکارشناسی محدود شده است.

حال آنکه چنین گردهمایی هایی می توانند فرصت هایی بزرگ برای انسجام ملی، گفت وگوی بین نسلی و تقویت سرمایه اجتماعی باشند. هیچ تمدنی از پیوند مردمش با گذشته زیبا و ارزشمند خود آسیب ندیده است؛ اما بسیاری از ملت ها از گسست این پیوند، زیان های جبران ناپذیری دیده اند. بازخوانی میراث کوروش، امروز بیش از هر زمان دیگر ضرورتی فرهنگی و ملی است. در جهانی که بی اعتمادی و خشونت، گفتمان غالب سیاست شده، ما نیازمند بازسازی چهره ای اخلاقی از قدرت هستیم.

منشور کوروش می تواند الهام بخش بازتعریف حکمرانی در ایران باشد؛ حکمرانی ای که بر عدالت، مدارا، آزادی و کرامت انسانی تکیه کند و از گذشته پرافتخار خود برای ساختن آینده ای امیدبخش بهره گیرد. در چنین شرایطی، لازم است نهادهای فرهنگی، اجتماعی و آموزشی کشور از این فرصت تاریخی بهره مند شوند.

می توان به نام گذاری سال آینده به نام سال کوروش بزرگ اندیشید؛ نمادی از وحدت و خرد ایرانی. همچنین شایسته است که دانشگاه ها، مراکز آموزشی و معابر اصلی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ، نام کوروش را بر پیشانی خود داشته باشند تا پیام او، که پیام احترام، آزادی و انسانیت است، در زندگی روزمره جامعه جاری شود.

تصویب منشور کوروش در یونسکو تنها ثبت یک سند کهن نیست، بلکه اعتراف جهانی به این حقیقت است که ایران، از دیرباز، آموزگار عدالت و صلح بوده است. اکنون نوبت ماست که از این سرمایه تاریخی، پلی به سوی آینده بسازیم؛ آینده ای که در آن قدرت دوباره در خدمت انسان قرار گیرد.