ترامپ در آخرین اظهار نظر خود درباره ایران، بامداد روز جمعه در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: ایران پرسیده که آیا می توان تحریم ها را لغو کرد؟ ایران تحت تحریم های بسیار سخت آمریکا قرار دارد و این باعث می شود کارهایی را که آنها مایل هستند قادر به انجامش باشند، بسیار دشوار شود. من برای شنیدن آن آماده ام و خواهیم دید که چه اتفاقی خواهد افتاد، اما برای آن آماده ام .

به گزارش شرق، ادعای ترامپ درباره آمادگی برای شنیدن درخواست ها درباره لغو تحریم ها علیه ایران، در حالی است که او از آغاز دور دوم ریاست جمهوری اش در ماه ژانویه، بار دیگر کارزار فشار حداکثری را در دستور کار قرار داده و ضمن وضع تحریم های جدید و در شرایطی که در حال مذاکره بود، در کنار اسراییل برای حمله به ایران ایستاد و خود نیز با بمباران تأسیسات هسته ایران، مدعی نابودی برنامه غنی سازی تهران که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی بود، شد. از آن زمان ، بار دیگر پنجره دیپلماسی بسته شد و بازگشتن طرفین به میز مذاکره سخت تر از قبل.

اوایل دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، یک شرکت نفتی آمریکایی روابط پنهان و محرمانه ای با وزارت نفت ایران برقرار کرد؛ شرکتی که تحت نظر دیک چنی اداره می شد. هالیبرتون که سال ها لقب بزرگ ترین شرکت خدمات فنی صنعت نفت جهان را یدک می کشید، با پوشش یک شرکت ثالث، فعالیت خود را در صنعت حفاری ایران آغاز کرد.گرچه این همکاری به سرعت از طرف تندروهای سیاسی ایران و آمریکا به چالش کشیده شد، اما در زمان خود همکاری بزرگی محسوب می شد؛ به ویژه وقتی پای دیک چنی در میان بود.

چنی یکی از جمهوری خواهان نفتی بود که علاقه بسیاری به نفت داشت و با سابقه همکاری بلندمدت با جورج بوش، مسئولیت تدوین راهبرد انرژی آمریکا در سال 2001 را بر عهده گرفت. او در سناریوهایی که برای امنیت انرژی آمریکا نوشته بود، ایران را جزء کشورهایی می دانست که نمی توان آن با حمله نظامی از نفس انداخت؛ درست برعکس عراق و لیبی که به سادگی می شد با یک حمله نظامی تسخیرشان کرد یا در ونزوئلا کودتا به پا کرد. سیاست های تخاصمی آمریکا در آن دوران کاهش یافت و در دوره ای هم به همکاری تاکتیکی رسید.

خاطرات احمد چلپی، از سیاست مداران شاخص عراق، نشان می دهد در روزهایی که آمریکا قصد حمله نظامی به عراق را داشت، رابطه و همکاری ویژه ای میان اپوزیسیون صدام، ایران و آمریکا شکل گرفته بود. چلپی رسما در کتاب صدام از اینجا عبور کرد ، از جلسات و هماهنگی های مشترک طرفین با حضور مرحوم هاشمی رفسنجانی، شهید قاسم سلیمانی، کمال خرازی، جلال طالبانی و دیگران می گوید.

بنابراین باید به عقب بازگردیم؛ به خیلی عقب تر، به روزهای نخست انقلاب. یک ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، محمدرضا پهلوی ایران را ترک کرد، به امید آنکه شاید مانند دوره مصدق، با یک کودتا دوباره به پادشاهی بازگردد. اما این گونه نشد؛ آمریکایی ها بیش از چند روز او را نپذیرفتند و از او خواستند خاک کشورشان را ترک کند.

جیمی کارتر، رییس جمهور وقت آمریکا که منتقد شاه بود، با پایش دقیق تحولات سیاسی ایران، منتظر مانده بود تا تکلیف خود را با حکومت جدید ایران مشخص کند. پالس های ارسالی از ایران اما نشان می داد قرار است تخاصمی میان طرفین حاکم شود. آمریکایی ها که عراق و افغانستان را به شوروی واگذار کرده بودند، از نفوذ شوروی و قدرت گیری حزب توده در ایران هراس داشتند و حتی معتقد بودند تجمع و حمله نخست به سفارت آمریکا در تهران، کار توده ای ها بود.

حضور دوم مردم مقابل سفارت آمریکا در 13 آبان 1358 که منجر به فتح این سفارتخانه شد، کلید تخاصم را زد و آمریکایی ها در نخستین قدم، واردات نفت از ایران به ایالات متحده را تحریم کردند. بیش از یک سال زمان برای حل پرونده گروگان های آمریکایی سپری شد و کار به حمله نظامی آمریکا به ایران هم کشید. ایران، به این امید که با ریگان بتواند امتیازات بیشتری از آمریکا بگیرد، گروگان ها را با کارتر معامله نکرد؛ به همین دلیل کارتر انتخابات ریاست جمهوری را به دونالد ریگان واگذار کرد. ایران هم چند ساعت پیش از مراسم تحلیف ریگان، گروگان ها را آزاد کرد تا پیام روشنی برای کارتر و سیاست مداران آمریکایی زیرنویس کند.

ریگان در ابتدا روی خوشی به ایران نشان داد، اما جنگ تحمیلی و ترس واشنگتن از احتمال پیروزی عراق که متحد شوروی بود، باعث شد روابط مخفیانه میان دو کشور شکل بگیرد و کار به خرید مخفیانه تسلیحات نظامی برسد. البته پرونده گروگان های آمریکایی در لبنان که دست ایران را برای اخذ امتیاز از کاخ سفید باز گذاشت، در این همکاری ها بی تأثیر نبود. در همین دوران بود که پرونده مک فارلین افشا شد و اتمسفر سیاسی دو کشور را با یک شوک بزرگ مواجه کرد. پس از آن، آمریکا رویارویی نظامی با تهران را در پیش گرفت؛ هرچند پراکنده. جنگ که تمام شد، ریگان رفت و جورج بوش پدر آمد. او هم تک دوره ای بود و سطح تخاصم میان دو کشور را بالا نبرد. بیل کلینتون نیز به فشارهای اقتصادی کنترل شده علیه تهران روی آورد.

جورج بوش پسر وقتی مستأجر کاخ سفید شد، رویکردی دیگر به کار گرفت. او ایران را محور شرارت می نامید، اما در پسِ ماجرا از ظرفیت های تهران برای پیشبرد اهداف خود استفاده می کرد؛ چیزی شبیه بازی برد-برد که دو طرف از آن سود می بردند. در همان ایام، بوش چشمان خود را روی سرمایه گذاری شرکت های خارجی در صنعت نفت ایران بست؛ چرا که آمریکا با یک بحران بزرگ انرژی مواجه بود و بازارهای نفت گرفتار کمبود عرضه بودند.

درخشان ترین دوران سرمایه گذاری نفتی ایران درست در همان دوران شکل گرفت و ظرفیت تولید نفت ایران به 4.1 میلیون بشکه در روز رسید و تا به امروز هم بیش از این نشده است. اوباما هم وقتی دولت را تحویل گرفت، روی حل پرونده هسته ای ایران متمرکز شد و در نهایت برای تغییر رفتار سیاسی تهران، هوشمندانه ترین تحریم های جهان را علیه ایران به تصویب رساند. آن تحریم ها منجر به مذاکره جدی تر طرفین شد و برجام را خلق کرد. برجامی که دشمن بزرگی به نام اسراییل داشت و همین کافی بود تا دونالد ترامپ از آن خارج شود. تخاصم دوباره بالا گرفت، اما جو بایدن دوباره آن را کاهش داد؛ صادرات نفت ایران دوباره افزایش یافت و طرفین برای توافقی دیگر آماده بودند که توهم زمستان سخت همه چیز را ویران کرد. باز هم نوبت به ترامپ رسید و این بار تخاصم در بالاترین حد خود، منجر به درگیری نظامی شد. نیروی نظامی آمریکا با دستور ترامپ، سایت های هسته ای ایران را بمباران کرد و به ایران هشدار داد اگر به سمت غنی سازی برود، برنامه مجددا همین است.

دیروز در حالی سخنان ترامپ درباره بررسی موضع رفع تحریم های ایران در شبکه های اجتماعی وایرال شد که نگاهی به 47 سال رابطه ایران و آمریکا نشان می دهد دو کشور تخاصمی عمیق با یکدیگر دارند که در سال هایی به اوج رسیده و در نقاطی زیر خاکستر پنهان شده است. با اصل تخاصم شاید نتوان کاری کرد، اما می توان آن را کاهش یا افزایش داد. همه چیز به دو طرف بستگی دارد؛ به کارت های بازی آنها و از همه مهم تر به قدرت و مشروعیت سیاسی شان. واقعیت این است که تخاصم ایران و آمریکا می تواند مبتنی بر منافع استراتژیک باشد؛ زمانی که منافع مشترک وجود دارد، کشمکش کاهش می یابد و زمانی که تهدید یا فشار اقتصادی و سیاسی افزایش پیدا کند، تنش ها به اوج می رسد. عده ای برای جلوگیری از شکست ایران در این تخاصم، بدون توجه به منافع ملی و بلندمدت، توصیه می کنند ایران باید به متحد کشورهای دیگر از جمله کشورهای بلوک شرق تبدیل شود. این تجویز، در نوع خود بسیار خطرناک است و منتقدانش می گویند چنین راهکاری افتادن از چاله به چاه است؛ به ویژه که تجربه بدعهدی کشورهایی مانند چین و روسیه برای ایران نتایج خسارت باری به همراه داشته است.

روز دوشنبه، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، در گفت وگویی اعلام کرد بر اساس اطلاعاتی که در اختیار دارد، ایران در حال حاضر هیچ گونه توان هسته ای ندارد . این اظهارات در حالی بیان شد که تهران اخیرا خبر از دریافت دعوتی از سوی واشنگتن، از طریق واسطه ها، برای آغاز گفت وگوهای جدید داده بود. هرچند اخباری از این دست بارها بیان و بلافاصله تکذیب شده اند. در این بین، شورای عالی امنیت ملی ایران تأکید کرد هیچ گونه امتیازی بدون چارچوب مشخص داده نخواهد شد و هرگونه مذاکره باید در شرایطی واقع بینانه انجام شود. سخنگوی دولت در مهرماه اعلام کرده بود که ایران حتی پیشنهاد مذاکره مستقیم با آقای ویتکاف و سه وزیر کشورهای اروپایی را داده، اما طرف آمریکایی حاضر نشده است.

درهمین راستا، فریدون مجلسی گفت: ادامه کشمکش میان ایران و آمریکا به سود کشور نخواهد بود. آنچه باید در اولویت سیاست گذاران قرار گیرد، رفاه، آسایش و سلامت مردم ایران است . او با تأکید بر اینکه خصومت های طولانی مدت فقط به فرسایش اقتصادی و اجتماعی کشور منجر می شود ، افزود: ایران روزگاری یکی از ثروتمندترین کشورهای آسیایی بود، اما امروز در زمره فقیرترین ها قرار گرفته است. ضروری است که مسئولان با در نظر گرفتن مصلحت ملت، از مسیرهای تنش زا فاصله بگیرند. مصالحه در شرایطی ممکن است که ایالات متحده از حمایت اسراییل دست بردارد؛ موضوعی که با توجه به پیوندهای عمیق واشنگتن و تل آویو، در عمل امکان پذیر نیست .

او در ادامه بیان کرد: مسئولان کشور باید منافع ملی را بر هرگونه موضع گیری احساسی یا سلیقه ای مقدم بدانند. ایران باید با همه کشورها از جمله کشورهای منطقه، آسیا، اروپا و حتی آمریکا روابطی متوازن، سالم و مستقل برقرار کند. بازگشت به گذشته و پرداختن به رفتارهای استعماری قرن های گذشته، کمکی به حل مشکلات امروز ما نمی کند. باید از هرگونه وابستگی به قدرت های خارجی پرهیز کرد .

دیپلمات سابق کشورمان با بیان اینکه هیچ کشوری نباید دشمن دائمی یا دوست ابدی ایران باشد ، ادامه داد: ما نه نیاز به دوستی با آمریکا داریم و نه ضرورت دشمنی با هیچ کشوری. سیاست خارجی ایران باید بر اساس منافع ملی و آرامش مردم تنظیم شود . فریدون مجلسی در پاسخ به پرسشی درباره دیدگاه اصلاح طلبان نسبت به غرب گفت: اصلاح طلبان واقعی به استقلال ایران معتقدند. آنها خواهان کشوری هستند که برای تجارت و روابط اقتصادی خود نیازمند مجوز خزانه داری آمریکا نباشد. استقلال یعنی توان برقراری رابطه متوازن با شرق و غرب، شمال و جنوب. ایران باید از فناوری غرب، صنعت چین و منابع روسیه در راستای توسعه خود استفاده کند، بدون آنکه در مدار هیچ قدرتی قرار گیرد. سیاست درست، روابط سالم و متعادل با همه دنیاست .

با توجه به صحبت های فریدون مجلسی و تجربه 47 ساله، روشن است که تنش و مصالحه چرخه ای همیشگی بوده و ایران فقط زمانی می تواند منافع خود را محقق کند که از وابستگی به طرف های خارجی دوری کرده و اقتصاد و صنعت خود را تقویت کند. در نهایت، منافع ملی، رفاه مردم و توسعه فرهنگی باید محور اصلی تصمیم گیری سیاست خارجی ایران باشد، نه خصومت های جبران ناپذیر یا وابستگی به قدرت های بزرگ.