یکی از شناخته شده ترین اصطلاحات هوانوردی که حتی وارد زبان عمومی شده، کلمه مفهومه (Roger) است. این واژه ریشه در اوایل ارتباطات رادیویی و یگان سیگنال ارتش آمریکا، درست پیش از آغاز جنگ جهانی اول دارد. مفهومه در دوران بین دو جنگ نیز مورد استفاده قرار گرفت و بعداً توسط نیروی دریایی آمریکا هم پذیرفته شد. این کلمه در طول جنگ جهانی دوم و با فیلم های متعدد درباره نبردهای هوایی شهرت یافت و با تعمیق همکاری های بریتانیا و آمریکا در همان دوران، به نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا نیز ورود پیدا کرد.

پیشتر معادل مفهومه در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، رابرت یا رابرتسون بود؛ با این حال، حتی پس از پذیرش توسط نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، مفهومه در الفبای آوایی یا فونتیک پس از جنگ جهانی دوم دوام نیاورد و جای خود را به رومئو داد. با این وجود، خلبان ها همچنان از این واژه استفاده می کنند، اگرچه نه به شکل اصلی آن در الفبای آوایی. در ادامه با تاریخچه و معنای مفهومه و دلیل حذف آن توسط نیروی هوایی و دریایی آمریکا، نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا و همچنین سازمان بین المللی هوانوردی آشنا می شویم.

در روزگار استفاده از کد مورس و اوایل ارتباطات رادیویی، حرف R مخفف واژه Received به معنای دریافت شد تلقی می شد. با جایگزینی رادیو به جای کد مورس، کیفیت صوتی اغلب ضعیف و خش دار بود و شنیدن دقیق پیام ها دشوار به نظر می رسید. به همین دلیل الفبای فونتیک برای تمایز بهتر حروف در شرایط نویزی توسعه یافت.

در آن زمان، تلفظ حرف R در الفبای فونتیک، Roger بود. بعداً در الفبای فونتیک ناتو که در فیلم های هالیوودی معروف شد، Roger با Romeo جایگزین شد. قبل از استانداردسازی، سازمان های مختلف برای حرف R پیشنهاداتی مانند Rome ،Rivoli ،Roma ،Robert و Rosa داشتند. با وجود تغییر الفبا و جایگزینی Roger با Romeo، این واژه در هوانوردی باقی ماند.

کلمه بله (yes) تک هجایی است و احتمال دارد با سایر کلمات اشتباه گرفته شود یا در انتقال پیام از بین برود، به خصوص با رادیوهای دهه 1920. بنابراین لازم بود از واژه ای دو هجایی و واضح استفاده شود. به عبارت دیگر، بله مناسب نبود و راجر به معنای مفهومه جایگزین آن شد. همچنین در اصطلاحات هوانوردی، معنای بله برابر با تأیید شد است.

همان طور که گفتیم، واژه مفهومه در واقع مخفف عبارت Received به معنای دریافت شد است. یعنی وقتی خلبان می گوید مفهومه ، یعنی پیام شما را دریافت و درک کردم . با این حال، این واژه به معنای انجام دستور نیست؛ فقط نشان می دهد که پیام به درستی شنیده و فهمیده شده است. مفهومه مانند واژه هایی چون Mayday (علامت اضطراری در رادیو) بخشی از سنت و فرهنگ ارتباطات هوانوردی و رادیویی محسوب می شود.

واژه ای که نشان می دهد خلبان قصد اجرای دستور را دارد، Wilco است که از عبارت Will comply به معنای انجام خواهد شد گرفته شده است. در مکالمات هوانوردی، واژه جایگزین برای بله عبارت Affirmative و برای نه واژه Negative مورد استفاده قرار می گیرد. این اصطلاحات در میان خلبانان غیرنظامی، نیروهای نظامی، فضانوردان و حتی کارکنان کشتیرانی استفاده می شوند، زیرا واضح، بدون ابهام و در سطح بین المللی قابل درک هستند.

در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، عبارت Roger Wilco به معنای دریافت شد، همکاری خواهم کرد است و برای تأیید دریافت دستور یا درخواست به کار می رود.

با این حال، در فضای مجازی توضیحی نادرست رواج یافته که می گوید مفهومه مخفف جمله Received Order Given, Expect Results به معنای دستور دریافت شد، منتظر نتیجه باشید است؛ عبارتی که توسط دیوید گاگینز، سخنران انگیزشی و نیروی سابق یگان ویژه نیروی دریایی آمریکا، مطرح شد. با این حال، منبع دقیق این تعبیر مشخص نیست و معلوم نشده که گاگینز آن را از کجا آورده است.

در دوران جنگ جهانی اول، ارتش های بریتانیا و آمریکا به صورت مستقل الفبای آوایی خود را توسعه دادند و سازمان های مختلف نیز سیستم های متفاوتی داشتند. در سال 1927، الفبای آوایی رادیویی مشترک ارتش و نیروی دریایی آمریکا دارای واژه هایی مانند Able, Baker, Charlie, Dog, Easy Fox, George, How, Item, Jig, King, Love, Mike, Nan, Oboe, Peter, Queen, Roger, Sugar, Tare, Uncle, Victor, William, Yoke, Zebra بود. این تنها یکی از چندین الفبای آزمایشی محسوب می شد که در آن زمان در بخش های مختلف نظامی مورد استفاده قرار می گرفت. در واقع، حتی سپاه سیگنال ارتش ایالات متحده آمریکا الفبای متفاوتی از نیروی هوایی سلطنتی و اتحادیه بین المللی تلگراف داشت.

در همان سال، اتحادیه بین المللی تلگراف برای بهبود ارتباطات جهانی، الفبای آوایی بین المللی را معرفی کرد که نام شهرهای معروف جهان را به کار می برد. به عنوان مثال، حروف آن عبارتند از:

Amsterdam, Baltimore, Casablanca, Denmark, Edison, Florida, Gallipoli, Havana Italia, Jerusalem, Kilogramme, Liverpool, Madagascar, New York, Oslo, Paris, Quebec, Roma, Santiago, Tripoli, Uppsala, Valencia, Washington, Xanthippe, Yokohama, Zurich

در طول زمان، واژه های مختلفی برای حرف R در سیستم های گوناگون به کار رفته است، از جمله:

در نهایت، نیاز به یک استاندارد جهانی احساس شد. هدف این بود که واژه های انتخاب شده در سه زبان اصلی دنیا (انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی) قابل تلفظ و درک بوده و هیچ کدام بار معنایی منفی نداشته باشند. به این ترتیب، الفبای آوایی جدیدی تدوین شد که امروزه با نام الفبای آوایی ناتو شناخته می شود و به عنوان جایگزین تمام سیستم های پیشین مورد استفاده قرار گرفت.

در سال 1947، سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی تصمیم گرفت یک الفبای آوایی واحد و جهانی برای هوانوردی نظامی و غیرنظامی طراحی کند. هدف این بود که مجموعه پراکنده و متفاوتی از الفباهای آوایی موجود از جمله ایبل-بیکر ارتش آمریکا و Ack Beer نیروی هوایی بریتانیا با یک سیستم استاندارد و قابل فهم برای همه جایگزین شود.

اولین نسخه این الفبا در سال 1951 معرفی و با واژه هایی مانند Alfa ،Bravo ،Coca آغاز می شد، اما به دلیل برخی انتقادات و مشکلات زبانی مورد بازنگری قرار گرفت. در سال 1956 پس از انجام بیش از 200 هزار آزمایش شنیداری در زبان های مختلف، نسخه نهایی منتشر شد. در این نسخه دیگر واژه مفهومه وجود نداشت. همان سال، ناتو این الفبا را به طور رسمی پذیرفت و تمام الفباهای آوایی دیگر در میان نیروهای نظامی کشورهای عضو کنار گذاشته شدند.

این سیستم به استاندارد جهانی در ارتباطات هوانوردی، دریایی و نظامی تبدیل شد و در کنترل ترافیک هوایی، مکالمات خدمه پرواز و مراکز عملیاتی خطوط هوایی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از آن در پیوست شماره 10 مقررات سازمان بین المللی هوانوردی غیر نظامی با عنوان ارتباطات هوانوردی ذکر شده است.

استانداردسازی تلفظ اعداد را هم در بر می گیرد. مثلاً عددها به این صورت تلفظ می شوند: ZE-RO WUN ،TOO ،TREE ،FOW-er ،FIFE ،SIX ،SEV-en ،AIT و NIN-er. واژه thousand را نیز به صورت TOU-sand تلفظ می کنند. این تغییرات برای ساده تر کردن تلفظ برای غیرانگلیسی زبانان است. مثلاً FIVE به صورت FIFE تلفظ می شود تا آن را با کلمه FIRE (آتش) اشتباه نگیرند.

از دیگر واژه های تخصصی در هوانوردی می توان به Over ،Out ،Standby ،Say Again و Pan-Pan اشاره کرد. واژه معروف Mayday هم علامت هشدار اضطراری برای شرایط خطرناک و تهدیدکننده جان است، در حالی که Pan-Pan برای موقعیت های اضطراری اما غیرتهدیدکننده زندگی استفاده می شود. جالب است که هر دو واژه فرانسوی اند؛ Mayday از عبارت فرانسوی m’aidez به معنی به من کمک کنید گرفته شده و نخستین بار در سال 1923 توسط فردریک ماکفورد در فرودگاه کرویدون بریتانیا به کار رفت.

واژه Pan-Pan از کلمه ی فرانسوی panne به معنای خرابی یا نقص فنی گرفته شده؛ زبان هوانوردی همواره در حال تکامل و بهبود است. برای نمونه، در سال 2010 عبارت Line Up and Wait به معنی در صف بایست و منتظر بمان به طور رسمی وارد دستورالعمل های زبانی سازمان بین المللی هوانوردی شد تا جایگزین عبارت مبهم Position and Hold به معنی در موقعیت بایست و منتظر دستور بمان شود. اهمیت استانداردسازی و استفاده از زبان دقیق و بدون ابهام، به شدت در سال 1977 و در جریان فاجعه فرودگاه تنریف آشکار گشت؛ جایی که برخورد دو فروند هواپیمای بویینگ 747 منجر به مرگ 583 نفر شد. یکی از دلایل اصلی این سانحه، سوء تفاهم یک خلبان بود که تصور می کرد اجازه برخاست دریافت کرده است.

به طور خلاصه، واژه مفهومه این مسئله را یادآوری می کند که زبان هوانوردی در طول دهه ها آن را طی کرده است. این واژه متعلق به زمانی است که چندین الفبای آوایی مختلف وجود داشت و هر یک دائماً در حال تغییر بودند. نه تنها میان الفبای آوایی نظامی و غیرنظامی تفاوت وجود داشت، بلکه بین نیروهای نظامی امپراتوری بریتانیا و ارتش ایالات متحده نیز تفاوت هایی دیده می شد. حتی در برخی موارد، شاخه های مختلف یک نیروی نظامی از الفباهای متفاوتی استفاده می کردند.

یکی از نخستین موارد ثبت شده از استفاده واژه مفهومه برای حرف R به سال 1913 و سپاه سیگنال ارتش ایالات متحده آمریکا بازمی گردد. گامی مهم در مسیر استانداردسازی در سال 1927 برداشته شد، زمانی که ارتش و نیروی دریایی ایالات متحده با همکاری یکدیگر الفبای رادیویی مشترک (Joint Radiotelephone Alphabet) را تدوین کردند. در دوران جنگ جهانی دوم، ارتش آمریکا و نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا سرانجام الفبای آوایی خود را هماهنگ کرده و پایه های الفبای آوایی استاندارد ناتو را بنا نهادند.

الفبای آوایی اولیه سپاه سیگنال تا سال 1927 مورد استفاده قرار گرفت؛ تا اینکه با الفبای رادیویی ارتش و نیروی دریایی آمریکا جایگزین شد. این الفبا را به صورت موقت با الفبای ایبل-بیکر بین سال های 1941 تا 1943 جایگزین کردند که همچنان دارای واژه مفهومه بود. پس از آن، در الفبای مشترک نیروهای متفقین (Combined Allied Forces Able Baker Alphabet) بین سال های 1943 تا 1956 نیز راجر حفظ شد. این واژه حتی در اولین الفبای بین المللی رادیویی سازمان سازمان بین المللی هوانوردی غیر نظامی که بین سال های 1946 تا 1951 مورد استفاده قرار گرفت، وجود داشت. اما در سال 1951 از فهرست حذف و سرانجام در سال 1956 برای همیشه با واژه رومئو جایگزین شد.