در این روزگار پرهیاهو، کافه ها چون جزیره هایی آرام در دل دریای پرموج شهر روییده اند. در هر خیابان که توقف کنید، عطر قهوه ای هست و پنجره ای که رو به خلوتِ آدمی باز می شود. گویی شهر، در این اتاق های کوچک با صندلی های چوبی و نورهای زرد، نفس تازه می کند، اما آیا این همه ماجراست؟ آیا کافه تنها محلی برای نوشیدن فنجانی قهوه است؟ نه! کافه ها می توانند چیزی فراتر باشند: پناهگاهی فرهنگی، کانونی اجتماعی و زمینی برای ریشه زدن گفت وگو و اندیشه. در بسیاری از شهرستان ها، جایی که تفریحی جز رفتن به کافه باقی نمانده، همین میزهای کوچک بدل شده اند به صحنه دیدار، شنیدن و گاه، امید.

به گزارش اعتماد، کافه، اگر بخواهد تنها در سطر اقتصاد معنا شود، از جان خود تهی می گردد. درون هر کافه، روان شناسی نهفته ای است: نیاز به بودن در جمع بی اضطراب، میل به گفت وگو بی داوری و تمنای دیده شدن بی قضاوت. در بُعد جامعه شناسی نیز، کافه ها جایگاه های تازه ای یافته اند؛ پایگاه های اجتماعی نوینی که گاه نقشی دارند همانند انجمن های روشنفکری قدیم، اما با زبانی تازه و ظاهری نرم تر.

ما ایرانیان، پیش از این همه کافه و موکا و اسپرسو، فرهنگ قهوه خانه ای داشتیم. پاتوق هایی که در آن ها چای می جوشید و قصه، گرم تر از سماور می غلتید. قهوه خانه ها تنها جای نوشیدن نبودند؛ جای شنیدن بودند. جایی که نقال، حماسه می خواند و شاهنامه جان می گرفت؛ جایی که پرده خوانی، تماشاگران را به جهان اسطوره می برد و در روزگار مشروطه، صدای روشنگری از همان پاتوق های مردمی برخاست و حالا، قرن ها بعد، کافه های امروز می توانند تبار همان قهوه خانه های دیروز باشند، اگر بخواهند. در گوشه ای از تهران، کافه نادری هنوز نفس می کشد؛ همان جا که شاملو و فروغ و هدایت و بسیاری دیگر، کلمات شان را بر میزهای چوبی جا گذاشتند. در آن سوی جهان، ژان پل سارتر و سیمون دوبووار در کافه فلور پاریس، فلسفه وجود را در میان بخار قهوه و بوی تنباکو می نوشتند.

کافه ها در هر دوره ای، خانه اندیشه بوده اند؛ به شرط آنکه کافه دار، نانش را تنها از فروش قهوه نخواهد، بلکه از جوشش فرهنگ.

در روزگار ما نیز در برخی کافه های ایران، رونمایی کتاب ها برگزار می شود، نمایشنامه خوانی ها شکل می گیرد، شعرها زمزمه می شوند و بحث ها در باب سینما و فلسفه، از گوشه ای به گوشه دیگر می چرخد. این اتفاق ها کوچکند، اما همین ریزه باران هاست که خاک فرهنگ را زنده نگاه می دارد. کافه، اگرچه واژه ای غربی است، اما در ژرفای خود می تواند با روح ایرانیِ گفت وگو و معاشرت پیوند بخورد؛ با همان سنتی که قهوه خانه ها داشتند: جمع شدن برای شنیدن، گفتن، اندیشیدن.

شاید امروز وقت آن است که دوباره به کافه ها نه به چشم محل گذران وقت بلکه چون میدان های کوچک فرهنگ نگاه کنیم. جایی که موسیقی می تواند نرم تر در گوش مردم رسوخ کند، کتابی می تواند میان دو استکان قهوه دست به دست شود و اندیشه ای می تواند در گفت وگویی ساده جوانه بزند.

کافه ها می توانند بر سلامت روان جامعه اثرگذار باشند، چون به مردم یادآوری می کنند که هنوز جایی هست برای با هم بودن بی ادعا. در جهانی که ارتباط ها مجازی و سکوت ها عمیق شده اند، شاید تنها در کافه است که هنوز می شود صدای خنده ای واقعی شنید.

پس بگذار کافه های مان فرهنگ بپزند، نه فقط قهوه…