تغییر نام خودرو در ایران با جهان تفاوت دارد؛ این گزارش جزییات چهار تغییر نام خودرو در سایپا و یک مورد در ایران خودرو را بررسی می کند.

به گزارش آخرین خودرو، تغییر نام خودرو در ایران موضوعی است که کمتر درباره آن بحث شده، اما عملا یکی از چالش های صنعت خودروسازی کشور است. بیشترین میزان تغییر نام خودرو در میان خودروسازان داخلی بدون تردید متعلق به سایپا است؛ شرکتی که چهار بار نام محصولات خود را تغییر داده است. ایران خودرو نیز یک بار محصول محبوب خود یعنی پرشیا را به اجبار تغییر نام داد و آن را به پارس تبدیل کرد.

در سطح جهانی، تغییر نام خودرو اقدامی متداول است، اما تفاوت اصلی اینجاست که خودروسازان بزرگ دنیا این کار را بنا به دلایل کاملا بازاری و فرهنگی انجام میدهند، نه به دلیل فشارهای داخلی، تصمیمات سلیقه ای یا ملاحظات غیر تخصصی.

در سطح جهانی، وقتی یک کلمه در فرهنگ مقصد معنای نامناسب یا توهین آمیز داشته باشد یا تلفظ آن دشوار باشد، شرکت نام مربوطه را اصلاح میکند تا فروش محصول تهدید نشود.

نمونه مشهور این موضوع تغییر نام رولزرویس سیلور میست است که به دلیل معنی نامناسب کلمه میست در آلمانی، برای بازار آلمان به سیلور شدو تغییر کرد. اما در ایران، اغلب این فرایندها بر اساس نگاه غیر فنی، تعارفات فرهنگی، نظرات شخصی یا تصمیمات غیر کارشناسی رخ داده اند.

اولین نمونه تغییر نام خودرو در سایپا مربوط به پروژه رهام بود. در بهمن 1398، شرکت اعلام کرد که نام خودروی جدید سدان خود را از رهام به شاهین تغییر میدهد. دلیل رسمی این تغییر، اعتراض فعالان محیط زیست و هشدار درباره افزایش قاچاق و شکار غیرقانونی پرنده ای به همین نام بود.

غلامرضا کیامرزی، پژوهشگر پرندگان شکاری، در نامه رسمی تاکید کرده بود که استفاده از نام رهام ممکن است به نابودی این گونه منجر شود. جواد سلیمانی، مدیرعامل وقت سایپا، این روند را بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت بیان کرد.

تولید انبوه شاهین در سال 1399 آغاز شد. با این حال، یک روایت غیر رسمی که در افکار عمومی بسیار پررنگ شد این بود که رهام، نام فرزند یکی از مدیران ارشد سایپا بوده است. اگرچه این موضوع هرگز به صورت رسمی اثبات نشد، اما همچنان در ذهن جامعه باقی ماند و تبدیل به یکی از ماندگارترین گمانه ها درباره تغییر نام خودرو در ایران شد.

داستان به فروردین 1389 برمی گردد؛ زمانی که آیت الله خامنه ای در بازدید از صنعت خودروسازی کشور، به نام مینیاتور انتقاد کردند و رهنمود دادند که این نام مناسب نیست. سایپا بلافاصله دست به کار شد و فراخوان عمومی برای انتخاب نام جدید اعلام کرد.

در این فراخوان، بیش از 90 هزار نام پیشنهادی از سراسر کشور به سایپا رسید. کمیته تخصصی پس از پایش، ابتدا 26 هزار نام غیرتکراری را انتخاب کرد. سپس کارشناسان زبان شناسی، روان شناسی و جامعه شناسی وارد میدان شدند و نام ها را غربال کردند.

در مرحله دوم، 15 نام و در مرحله سوم، 6 نام نهایی باقی ماند. در نهایت، از میان این 6 نام، تیبا که در زبان پارسی به معنای آهوی کوچک و چابک است. بیشترین امتیاز را گرفت و سرانجام در 19 اردیبهشت 1389، خط تولید این خودرو با حضور محمود احمدی نژاد، رییس جمهور وقت، رسماً افتتاح شد و برچسب تیبا برای همیشه روی بدنه این خودرو چسبیده شد. این تغییر نام، یکی از نادرترین موارد تأثیر مستقیم رهنمود رهبری بر نام گذاری یک محصول صنعتی در تاریخ خودروسازی ایران بود.

سومین نمونه تغییر نام خودرو مربوط به پروژه زیما بود که بعدا ساینا نام گرفت. این بار برخلاف موارد قبلی، عامل تغییر نام خودرو صرفا یک تصمیم درون سازمانی بود. در اسفند 1392، سایپا اعلام کرد که با هدف انتخاب نام های کوتاه، خوش آوا و کاملا فارسی برای محصولات خود، نام زیما را کنار گذاشته و ساینا را جایگزین آن کرده است.

زیما به دلیل ناآشنا بودن، نداشتن معنای مشخص و شباهت به برندهای خارجی کنار رفت. ساینا نیز برگرفته از ریشه کلمه سای به معنای سایه و پناه معرفی شد. تولید انبوه ساینا از سال 1393 آغاز شد و این خودرو به عنوان فیس لیفت تیبا وارد بازار شد.

چهارمین تغییر نام خودرو در سایپا مربوط به پروژه ایرانیزه شده تندر90 است. این پروژه ابتدا با نام کادیلا و کد P90 معرفی شد. هدف اولیه این نامگذاری، انتخاب عنوانی جذاب برای بازارهای بین المللی بود. اما بعدا برای بازار داخلی و با توجه به سیاست ایرانیزه کردن نام ها، نام پارس نوا انتخاب شد.

ترکیب پارس به معنای ایران باستان و نوا به معنای نوآوری و آریایی، قرار بود هویت ملی این پروژه را تقویت کند. این تصمیم در مهر 1403 نهایی شد و تولید انبوه از آذر همان سال با موتور ME16 و ارتقاهای ظاهری و ایمنی آغاز گردید. این پروژه تلاشی برای احیای پلتفرم تندر90 پس از خروج رنو از ایران در سال 1398 محسوب میشود.

تنها تغییر نام خودرو در ایران خودرو مربوط به پژو پرشیا است. این خودرو در فروردین 1379 با همین نام رونمایی شد و تولید آزمایشی آن آغاز شد. اما در آبان همان سال، فرهنگستان زبان و ادب فارسی نام پرشیا را غیربومی اعلام کرد.

در نتیجه، شرکت در راستای سیاست های فرهنگی کشور، نام محصول را به پژو پارس تغییر داد. تولید انبوه با نام جدید از سال 1380 آغاز شد. این تغییر هیچ تاثیری بر مشخصات فنی خودرو نداشت و تنها جنبه هویتی و فرهنگی داشت.

در دنیا تغییر نام خودرو معمولا به دلیل بازاریابی، تفاوت فرهنگی یا تلفظ رخ میدهد. اما در ایران، تغییر نام خودرو بیشتر محصول ملاحظات فرهنگی، تصمیمات مدیریتی، فشارهای بیرونی یا نگاه سلیقه ای بوده است.

فشار اجتماعی، تصمیمات فرهنگی رسمی، و تلاش برای ایرانیزه کردن نام ها سه محور اصلی تغییر نام خودرو در کشور بوده اند. این تفاوت دیدگاه میتواند پیامدهایی برای برندسازی و اعتماد مشتریان داشته باشد و یکی از چالش های صنعت خودروسازی ایران باقی خواهد ماند.