اظهارنظر اخیر سخنگوی دولت و وزیر کار به ترتیب در ارتباط با خط فقر شش میلیون تومانی هر نفر در خانوار و همچنین حذف خانوارهای با درآمد بیش از سی میلیون تومان (در مجموع) واکنش های مختلفی را در میان صاحب نظران برانگیخته است.

به گزارش ایلنا، این اظهارات در حالی مطرح شده است که خطِ فقر مطلق اعلامی از سوی بانک مرکزی برای سال 1403 (سال گذشته) طبق اعلام مرکز پژوهش های مجلس در اسفندماه برای هر فرد 11 میلیون و 200 هزار تومان محاسبه شده است.

در حالی که فعالان کارگری کشور نسبت به معیارسازی ها در حوزه فقر و درآمد انتقادات جدی نسبت به دولت مطرح می کنند، کارشناسان اقتصادی نیز نگاه متفاوتی به شیوه های دهک بندی و استحقاق سنجی دولت دارند.

علیرضا حیدری، کارشناس اقتصادی و نایب رییس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری، در این ارتباط توضیح داد: در ماجرای اظهارنظر سخنگوی دولت در رابطه با شش میلیون تومانی بودن خط فقر هر فرد، ایشان در معرض سوال ناگهانی قرار گرفتند که این پاسخ عجیب را دادند. اما وزیر کار در توجیه حذف یارانه یک جمعیت انبوه، آن اظهارات را درباره حذف یارانه خانوار دارای بالای 30 میلیون تومان سخن گفت.

وی افزود: واقعیت این است بانک اطلاعاتی ما برای هر قضاوت اقتصادی درباره وضعیت خانوار کفایت لازم را ندارد. ما به دلیل فقر اطلاعات، تصویر ناقصی از خانوار ایرانی داریم و تشخیص طبقه این خانواده ها از نظر درآمدی، در معرض خطاست به گونه ای که با چشم غیرمسلح هم خطاهای یارانه پردازی مشهود است. این میزان انحراف از هدف نشان می دهد که ما در تشخیص دچار اشتباه می شویم و ریشه این اشتباه درعدم وجود اطلاعات صحیح نهفته است.

حیدری اضافه کرد: این روشن است که اگر خانواده کارگری سه نفره متشکل از یک والدین شاغل در آستانه بازنشستگی و یک جوان تازه شاغل شده به عنوان فرزندشان درآمد حدود 45 میلیون تومانی دارند و از یارانه محروم هستند، به دلیل اشتغال هر سه نفر آن هاست اما سیاست گذار این اشتغال سه نفره و درآمد محدود نفرات را نمی بیند. این درآمد به این معنا نیست که دهک این خانواده بالاست؛ اتفاقا حاکی از فقر این خانواده است که باعث شده هر سه نفر به سر کار بروند و باز هم دریافتی کمتر از 50 میلیون تومان (یعنی حداقل درآمد برای زیست آبرومندانه در تهران) داشته باشند.

این اقتصاددان تصریح کرد: مشکل دیگر این است که ما قسمت هزینه ای ماجرای خانوار را هم نمی بینیم. مثلا توجه نمی کنیم که همین خانوار ممکن است یک سوم درآمد خود را به صورت کامل قسط وام بدهد و یک سوم دیگر را به عنوان اجاره و شارژ و آبونمان از دست بدهد. مثلا اگر خانواری دارای بیماری پرهزینه مزمن داشته باشد، اساساً ساختار بهره مندی و دهکی بر هم می خورد. این درحالی است که گروهی خانوارها درآمد خارج از حقوق و مزد دارند که به هیچ وجه قابل رصد نیست، این خصیصه از مشاغل آزاد تا پزشکان را شامل می شود. هیچ کدام از این اطلاعات در چک لیست معیارهای سامانه جامع رفاه ایرانیان قابل گنجاندن نیست.

این کارشناس حوزه رفاه اجتماعی تاکید کرد: باید به این نکته توجه داشت که صرف داشتن یک دارایی نیز برای ما رفاه ایجاد نمی کند. علاوه بر موضوع زمین و مسکن که در ایران بسیار پیچیده است، در واقع آن چیزی که ما روزانه مصرف می کنیم، رفاه حقیقی ما را تعیین می کند. بسیاری از افراد دارایی هایی دارند که به هردلیل امکان استفاده از آن را نداشته و یا توان بهره مندی از آن را در یک موقعیت خاص ندارند، اما به واسطه سیستم مالیاتی و یارانه ای استحقاق سنجی متفاوتی از آنان صورت می گیرد. همه این ها مواردی است که باید در نظر داشت تا رفاه حقیقی اندازه گیری شود؛ در این زمینه باید مصرف، تولید، تراکنش و درآمد افراد سنجیده شود

وی در پایان گفت: اگر بانک های اطلاعاتی بتوانند در راستای تقویت رفاه سطح مصرف، افراد را طبقه بندی کنند، به بهترین سطح از اطلاعات از استحقاق افراد برای دریافت یارانه یا تادیه مالیات می رسیم. این که یک نفر بیشتر از دیگران مصرف می کند، رفاه متمایز او را نشان می دهد، وگرنه ثروت به خودی خود، درجه رفاه را نشان نمی دهد.

در این میان بسیاری از فعالان کارگری بر این باور هستند که تلاش دولت ها، در جهت کاهش هرچه بیشتر تعهدات خود به جامعه و به ویژه گروه های اجتماعی و درآمدی فرودست است.

مازیار گیلانی نژاد (فعال کارگری) در این رابطه توضیح می دهد: ما بر این باور هستیم که حرف خانم سخنگوی دولت خلاف شاخص های رفاه حداقلی تعریف شده سازمان ملل است. با هر شاخصی از توسعه انسانی و حداقل های انسانی که در منشورهای حقوق انسانی و حقوق بشر سازمان ملل متحد تعریف شده و صرف نظر از حقوق اولیه مندرج در کنوانسیون های سازمان جهانی کار، حداقلی ترین استانداردهای زندگی برای هر فرد، درآمدی بسیار بیشتر از 6 میلیون تومان را به عنوان خط فقر معرفی می کند.

وی افزود: سوال بنده این است که آیا پول تو جیبی یا هزینه زندگی روزانه نوه های وزرا و سخنگویان و مسئولان رده بالای دولتی در حد این ارقام است که حقوق نفری 10 میلیون تومان را در بحث استحقاق یارانه یا خط فقر 6 میلیون تومانی را بپذیریم؟

گیلانی نژاد ادامه داد: اعلام کرده اند خانواری با درآمد 30 میلیون تومانی آنقدر استحقاق درآمدی دارند که نیازمند یارانه نباشند. این بسیار عالی است. پس چرا حقوق ماهانه مدیران دولتی را همین 30 میلیون تومان مقرر نمی کنند که به حدی از رفاه برسند که نیازمند دریافت یارانه نباشند و در عین حال کسری بودجه دولت نیز کاهش یابد؟

این فعال کارگری در پایان اظهار کرد: داشتن خانه که به عنوان معیار استحقاق بالاتر از دریافت یارانه و کالابرگ معرفی شده، چگونه می تواند شاخصی برای دریافت نکردن مبالغ یارانه باشد؟ بسیاری از خانوارهای فقیر وجود دارند که به دلیل ارث بردن منزل پدری، اجاره نمی دهند اما به دلیل کمبود درآمد بسیار فقیر هستند. همچنین بسیاری از خانوارهای کارگری وجود دارند که زن و مرد در گذشته که مسکن اندکی ارزان تر بوده، تمام زندگی خود را گذاشتند تا مسکنی کوچک در اطراف شهرهای بزرگ داشته باشند تا کمرشان زیر بار اجاره خانه خرد نشود. در چنین شرایطی چگونه باید این افراد را از دریافت یارانه محروم کرد؟ آیا اساسا مسکنی که طبقات فرودست در ایران استفاده می کنند، حداقل های استاندارد و ویژگی های یک مسکن آبرومند را با تعاریف جهانی دارند که افراد با داشتن آن مرفه محسوب شوند؟ این ها سوالاتی است که مسئولان قبل از هر اقدامی باید به آن پاسخ دهند!