امیر حسین عباسی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: او در تبریز با صادرکنندگان و کارآفرینان دیدار کرد، در تهران پای حرف اعضای اتاق بازرگانی نشست و در جلساتی دیگر با اصناف مختلف گفت وگو کرد. روایت حاضران از این دیدارها این بود که رییس جمهور بدون متن آماده و تیم رسانه ای پررنگ، صرفا شنید و یادداشت برداشت. در سیاست ایرانِ پر از تریبون، همین شنیدن کمیاب است.

سیاست گوش دادن- از منظر جامعه شناسی سیاسی، یکی از شکاف های مزمن میان دولت و جامعه در ایران، فاصله ادراک است؛ یعنی آنچه تصمیم گیران تصور می کنند مردم می خواهند، با آنچه در میدان زندگی واقعی جریان دارد، فاصله دارد. جلسات هفتگی رییس جمهور، اگر به درستی طراحی و پیگیری شوند، می توانند بخشی از این فاصله را پر کنند. پزشکیان تجربه طبابت دارد؛ حرفه ای که اساسش بر شنیدن درد و شرح حال است. شاید همین پیش زمینه باعث شده سیاست را هم با منطق طبابت ببیند: قبل از تجویز، باید تشخیص داد و قبل از تشخیص، باید گوش داد. این همان چیزی است که می توان آن را سیاست گوش دادن نامید، سیاستی که در آن قدرت نه فقط ابزار تصمیم گیری، بلکه ابزار شنیدن می شود.

از زبان قدرت به زبان مشارکت- جامعه شناسان می گویند سرمایه اجتماعی در ایران دچار فرسایش شده است؛ نه از فقر مادی، بلکه از نادیده شدن . مردم و حتی فعالان اقتصادی احساس می کنند سهمی در تصمیم سازی ندارند. وقتی دولت تنها سخن می گوید و جامعه تنها می شنود، نظام سیاسی دیر یا زود به بحران اعتماد دچار می شود. در چنین شرایطی، هر تلاش برای مشارکت دادن بدنه جامعه، ولو در قالب جلسات مشورتی می تواند ترمیم کننده باشد. نکته مهم این است که پزشکیان در نخستین ماه های کاری خود، در میانه التهاب منطقه ای و فشار اقتصادی، مسیر گفت وگو را برگزیده، نه نمایش قدرت. این انتخاب، بیش از هر چیز نشانه ای از نوعی عقلانیت آرام است.
رسانه و بازنمایی صمیمیت- از منظر رسانه ای نیز این تصمیم ارزشمند است، زیرا می تواند تصویری تازه از رابطه دولت و جامعه ارایه دهد. در دوران شبکه های اجتماعی، فاصله میان تصویر واقعی و تصویر رسانه ای بسیار کوتاه شده است. یک نشست صمیمی واقعی می تواند در چند دقیقه اعتماد هزاران مخاطب را برانگیزد، همان طور که یک نمایش تصنعی می تواند آن را نابود کند. در هفته های گذشته، تصاویر رییس جمهور در جمع فعالان اقتصادی منتشر شد؛ نه پشت میزهای بلند رسمی، بلکه در کنار مردم، بی تکلف و بی پیرایه. این تصویر، اگر با واقعیت درونی سیاست همخوانی داشته باشد، می تواند نقطه عطفی در بازسازی چهره دولت باشد. اما همین جا خطر هم نهفته است: اگر این جلسات صرفا به کار رسانه ای و عکس های خبری ختم شوند، نتیجه معکوس خواهد داشت. اعتماد، در سیاست امروز ایران، بسیار شکننده است. استمرار و صداقت، تنها راه حفظ آن است.

فراتر از اقتصاد- هر چند مخاطبان مستقیم این نشست ها فعالان اقتصادی اند، اما پیام آن محدود به حوزه اقتصاد نیست. در واقع، گفت وگو با تجار و بازرگانان نمادی است از الگویی گسترده تر که می تواند به فرهنگ سیاسی ایران بازگردد: گفت وگوی دولت با جامعه. در کشوری که بخش خصوصی سال ها خود را در حاشیه تصمیم ها دیده، شنیده شدن می تواند به احیای انگیزه و امید منجر شود. از همین منظر، این جلسات نه فقط به بهبود تصمیم سازی اقتصادی، بلکه به بازسازی حس با هم بودن در سطح ملی کمک می کنند.

شرط بقا: از گفت وگو تا تصمیم- اما گفت وگو اگر به تصمیم منجر نشود، فرساینده می شود. جامعه ای که بارها وعده شنیده، دیگر با حرف قانع نمی شود. بنابراین بقای این سیاست منوط به آن است که نتایج جلسات قابل لمس باشد. اگر فعالان اقتصادی ببینند پیشنهادهایشان در سیاست های مالیاتی، گمرکی یا بانکی بازتاب یافته، گفت وگو به اعتماد تبدیل می شود. در غیر این صورت، به نماد تازه ای از حرف بی نتیجه بدل خواهد شد. پیشنهاد برخی کارشناسان تشکیل دبیرخانه ای برای پیگیری مصوبات این جلسات است؛ نهادی که بتواند میان وعده و اجرا پیوند برقرار کند. چنین سازوکاری می تواند مانع از آن شود که جلسات رییس جمهور سرنوشت بسیاری از نشست های پیشین را پیدا کند: شروعی پر سروصدا و پایانی در سکوت.

از سیاست به جامعه- در نهایت، ارزش این تصمیم در چیزی فراتر از اقتصاد نهفته است. این جلسات می توانند به الگویی از گفت وگو در سایر حوزه ها تبدیل شوند: میان دولت و دانشگاه، میان حاکمیت و رسانه، میان سیاست و جامعه. جامعه ایران امروز بیش از هر چیز نیازمند بازسازی زبان گفت وگو است؛ زبانی که بتواند در میان تضادها، امکان تفاهم را زنده نگه دارد. شاید رییس جمهور به خوبی دریافته که در فضای کنونی، هیچ سیاستی بدون گفت وگو دوام نمی آورد. در زمانه ای که سیاستمداران بیشتر می خواهند شنیده شوند تا بشنوند، تصمیم برای گوش دادن خود یک عمل سیاسی است، عملی آرام، اما ریشه دار.

پایان باز- اگر پزشکیان بتواند این مسیر را ادامه دهد، بی آنکه گرفتار هیاهوی تبلیغاتی شود، شاید بتوان گفت ایران بعد از سال ها شاهد بازگشت نوعی سیاست انسانی تر خواهد بود؛ سیاستی که در آن حاکمیت نه پشت درهای بسته، بلکه در گفت وگو با جامعه تصمیم می گیرد و شاید همین، نخستین گام برای ترمیم اعتمادی باشد که سال هاست سیاست از آن تهی شده است.