مهدی علیخانی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در دولت قبل، اخیرا در یک برنامه خبری تلویزیون از مذاکره رییس جمهور فقید با ولادیمیر پوتین درباره صادرات فلفل دلمه ای به روسیه خبر داد. بازخورد این خبر به واسطه اینکه حجم این صادرات محدود خوانده شد یا اینکه اولویت های مهم تری در روابط وجود داشته یا اساسا جنس موضوع مذاکره کم ارزش بوده، با نقدها و البته کنایه های زیادی در فضای مجازی همراه شده است. فارغ از اینکه گوینده این خبر کیست و کدام رییس جمهور و در ارتباط با چه کشوری و در میان چه اولویت هایی این موضوع را در مذاکره مطرح کرده، این واکنش های منفی عجیب است.

مهم ترین ابزار برای پیگیری و تحقق اهداف اقتصادی به ویژه در ارتباط با ورای مرزها و مقولاتی چون صادرات کالا یا خدمات، استفاده از ظرفیت سیاست خارجی است و به این دلیل مفهوم دیپلماسی اقتصادی مطرح و اکنون این مدل از دیپلماسی در جهان محور و هدف غایی از مراودات کشورهای توسعه یافته، نوظهور و حتی در حال توسعه شده است. نظم رئالیستی منطقه غرب آسیا، نوع مناسبات میان کشورهای این منطقه و بحران های بالقوه و بالفعل موجود و اولویت ها و اهداف بعضا متعارض سیاست خارجی باعث شده تا تعاملات اقتصادی میان کشورهای منطقه از جمله ایران فرع بر دستورکار سیاسی و امنیتی باشد. هر چند این روند در دهه اخیر به شکل حیرت آوری به ویژه در میان اعراب خلیج فارس تغییر کرده و چرخشی بزرگ به سمت اولویت های اقتصادی اتفاق افتاده است.

درست است که ایران به لحاظ سیاست خارجی و امنیتی و از جمله مساله تحریم، شرایط متفاوت و فرصت های محدودتری نسبت به سایر کشورهای پیرامون خود برای پیگیری اهداف اقتصادی دارد، اما این به معنای نادیده گرفتن ابزارهای دیپلماسی اقتصادی نیست. باید برای رفع چالش های کلان سیاست خارجی از تحریم یا خروج از شرایط تعلیق صلح / جنگ تدبیر می شد با بشود و این اصلی ترین اولویت دولت گذشته یا کنونی بوده و هست، اما پیشبرد این دیپلماسی در شرایط محدودیت در جهت حفظ تجارت خارجی برای ارزآوری از طریق صادرات و تامین نیازها و مواد اولیه از طریق واردات که البته با دشواری همراه است..

اهمیت و ضرورت دارد. در شرایط گشایش نیز این امر با ارتقای حجم تجارت خارجی، جذب سرمایه گذاری خارجی، امکان پیوند با کریدورهای حمل ونقل و انرژی، همکاری های اقتصادی در حوزه های نوپدید و در نهایت فراهم ساختن بستر برای فعالیت بخش خصوصی، در خدمت توسعه ملی قرار می گیرد. اگر بخواهم به بهانه این یادداشت برگردم، حتی اگر حجم صادرات فلفل دلمه ای در آن مقطع نه حدود 20 میلیون دلار اعلامی که 2میلیون دلار بود، طرح این موضوع در مذاکرات روسای جمهور ایران-روسیه یک کار خوب بوده است. همان گونه که در دیگر دولت های کشور هم در مذاکرات خارجی شان این گونه عمل کرده و می کنند و اساسا این نوع از موضوعات باید نه در حاشیه مذاکرات که در متن آن قرار گیرد.

بنابراین اینکه برای صادرات محصولات داخلی بازارگشایی و رفع مانع یا در این سطوح مشکلات شرکت های خصوصی را موردی طرح و احیانا حل کرد عین پیشبرد دیپلماسی اقتصادی و فراتر از آن وظیفه مقامات عالی است. می توان نسبت به برخی رویکردها یا جابه جایی اولویت های سیاست خارجی در دولت پیشین نقد داشت و نگارنده خود در این زمینه یادداشت های متعددی دارد، اما نباید کار خوب را بد جلوه داد یا به این نوع مذاکرات به گونه ای واکنش داد که دولتی ها از پیگیری چنین روندی و بیان آن ابا یا شرم کنند.