فرارو- ماجرای واکسن گارداسیل از مرحله کمیابی و گرانی عبور کرده و اکنون به نقطه ای رسیده است که در آن هنجارهای اجتماعی با سلامت جامعه در تقابل قرار گرفته اند.

به گزارش فرارو، نقطه آغاز این تقابل که مبحث را مورد توجه قرار داد زمانی بود که رشیدی کوچی، نماینده سابق مجلس در مناظره با ابوالفضل اقبالی گفت: من سه چهار سال قبل، رفتم صحبت کردم و گفتم که واکسن گارداسیل را به صورت رایگان به مردم بدهید، گفتند شما می خواهید فساد و فشا را گسترش دهید. و ابوالفضل اقبالی، یکی از طراحان قانون عفاف و حجاب، در واکنش به این توصیه ها گفت: چیزهایی که شما می گویید را ترامپ در آمریکا نمی گوید! نکته مورد توجه دیگری که در این مناظره بدان اشاره شد ممنوعیت واردات واکسن گارداسیل خارجی است؛ واکسنی که نبودش به زعم رشیدی کوچی در ایران سونامی اچ پی وی به راه انداخته است.

در حالی که نبود واکسن گارداسیل یا ناکارآمد بودن آن موضوعی است که مردم در چند ماه اخیر با آن درگیر هستند، انتشار این مناظره پرسشی مطرح کرده است که چگونه واکسن گارداسیل از یک مسئله پزشکی به موضوعی اجتماعی و محل مناقشه متحول گشته و چه مکانیسم هایی در جامعه موجب می شوند مباحث علمی و سلامت محور در بستر فرهنگ، سیاست و هنجارها معنا و جهت دیگری پیدا کنند؟

سید جواد میری، جامعه شناس، در گفت وگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:

سید جواد میری به فرارو گفت: بسیاری از پدیده هایی که امروز در جامعه ما و در جوامع مدرن رخ می دهد، ابعاد و پیچیدگی های فراوانی دارد. اگر بخواهیم با ذهنی مکانیکی به آن ها نگاه کنیم، پیشرفتی حاصل نخواهد شد. به گفته امیل دورکیم، جوامع به دو دسته تقسیم می شوند: جوامع مکانیکی و جوامع ارگانیک. جوامع مکانیکی، که پیش از دوران مدرنیته وجود داشتند، ساختاری ساده داشتند؛ شاه و وزیر در رأس بودند و سایرین رعیت محسوب می شدند. در آن زمان، امر اجتماعی به معنای امروزی اش وجود نداشت و ابزارهای کنترل نیز بسیار ابتدایی بود؛ اگر کسی از فرمان تخطی می کرد، در دارالسلطنه او را فلک می کردند تا دیگران عبرت بگیرند.

او افزود: اما جوامع جدید، جوامعی ارگانیک اند؛ یعنی ساختار آن ها پیچیده، درهم تنیده و وابسته به روابط چندلایه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. برای اداره چنین جامعه ای، به یک عقبه کارشناسی نیاز داریم. دیگر نمی توان در مورد همه ابعاد زندگی اجتماعی با نگاه فردی یا دستوری تصمیم گرفت. مدیریت جامعه مدرن، مانند مدیریت یک بیمارستان بزرگ است: بیمارستانی که همچون بدن انسان بخش های گوناگون دارد و هر بخش نیازمند تخصصی مجزاست؛ از چشم پزشک گرفته تا جراح قلب. بنابراین، برای اداره یک سیستم پیچیده، باید از متخصصان آموزش دیده در هر حوزه بهره گرفت.

این جامعه شناس گفت: وقتی نظامی بخواهد موضوعی حساس را که با حوزه های مختلفی همچون بهداشت، بزهکاری، اجتماع و خانواده پیوند دارد، مدیریت کند، باید نگاه تخصص محور داشته باشد. نمی توان چنین مسائلی را با ارجاع به اظهارنظر یک سیاستمدار خارجی یا تقلید از مدل های غیرکارشناسی حل کرد. برای مثال، ممکن است فردی مانند ترامپ تصمیم یا سخنی نسنجیده بگوید که حتی در جامعه خودش نیز با مخالفت کارشناسان و جامعه مدنی روبه رو شود. در آمریکا ممکن است ایالتی از او تبعیت کند، اما ایالتی دیگر کار را به دادگاه بکشاند. پس نمی توان این موارد را معیار حل مسائل پیچیده جامعه ایران دانست.

او افزود: جامعه ما، با وجود همه کاستی ها، دست کم 150 تا 200 سال تجربه زیستن در فضای تجدد و مدرنیته را دارد و با چالش های نوین آن درهم آمیخته است. مدیریت معضلات امروز در حوزه هایی مانند اقتصاد، بهداشت، آموزش، خانواده، سیاست، امنیت و دانشگاه، نیازمند فهم علمی و سیاست گذاری مبتنی بر تخصص است. اگر بخواهیم با روش های سنتی، سلیقه ای و غیرکارشناسی عمل کنیم، همان گونه که در عرصه اقتصاد طی سال گذشته با چالش های سنگین و آسیب به معیشت مردم مواجه شدیم، سایر عرصه ها نیز دچار بحران های عمیق خواهند شد.

او تاکید کرد: بنابراین، باید مسائل اجتماعی و ملی را با نگاهی کارشناسانه بررسی کرد. بدنه کارشناسی کشور باید در همه سطوح تصمیم گیری حضور پررنگ داشته باشد و نگاه های سلیقه ای و دستوری کنار گذاشته شود تا جامعه بتواند مسیر خود را در دنیای پیچیده و پرمخاطره امروز پیدا کند.

میری گفت: حتی اگر من درباره ممنوعیت، عدم ممنوعیت یا رایگان شدن واکسن گارداسیل در جامعه فتوا بدهم، خودم نیز همان اشتباهی را مرتکب می شوم که برخی دیگر مرتکب می شوند؛ زیرا در این کشور، بدنه کارشناسی، وزارت بهداشت و نهادهای سیاست گذاری مسئول چنین تصمیم هایی هستند. این مسائل باید در سطح تخصصی و کارشناسی بررسی و حل شوند، نه اینکه به سطح کوچه و خیابان کشیده شوند. موضوعاتی مانند فحشا و موارد مشابه، با اخلاق اجتماعی گره خورده اند. اگر بخواهیم همه چیز را با هم بیامیزیم و هر مسئله ای را با شعار و سیاست ترکیب کنیم، نمی توانیم با معضلات اجتماعی به صورت واقعی و علمی برخورد کنیم.

او افزود: اکنون، پس از حدود پنجاه سال از تأسیس جمهوری اسلامی، باید وارد دوره ای تازه از حکمرانی و تصمیم گیری شویم؛ دوره ای که در آن احساسات و شعار جای خود را به منطق، تخصص و دانش بدهد. نمی توان کشوری با نزدیک به صد میلیون جمعیت را با تصمیم های شعاری اداره کرد. جامعه امروز ایران بسیار پیچیده است و جهان نیز در آستانه ی انقلاب صنعتی ششم قرار دارد؛ بنابراین، برای فهم و اداره این پیچیدگی ها باید روش های علمی و آموزش دیده را در پیش بگیریم. از سیاست مداران و مدیران گرفته تا تصمیم سازان و نمایندگان، همه باید به درک تخصصی از مسائل برسند تا کشور بتواند در این جهان متحول و پررقابت، دوام و پیشرفت داشته باشد.

این استاد دانشگاه در نهایت گفت: انسان، چه در نسل های گذشته و چه در نسل امروز، همواره موجودی معناجو است و دغدغه فردایی بهتر از اکنون را دارد. نسل جدید ما نیز، همانند نسل جوان در دیگر نقاط جهان، با وضعیت پیچیده و تجربه هایی مواجه است که پنجاه سال پیش اساساً وجود نداشتند.

او اشاره کرد: برای مدیریت نسل جدید که آینده ایران به دست آن هاست باید درک کنیم که نسل های پیشین کار خود را انجام داده اند و اکنون نوبت جوانانی است که از دهه 80 به بعد متولد شده اند. بسیاری از مدیران و سیاست گذاران کنونی نهایتاً تا پنج یا ده سال دیگر در صحنه حضور دارند؛ بنابراین برای اداره آینده، نیازمند تفکری هستیم که بتواند میان ثوابت و متغیرات زندگی انسانی تعادل برقرار کند؛ یعنی درک کند چه چیزهایی بنیادین و ثابت اند و چه مؤلفه هایی با زمان و مکان تغییر می کنند. این امر مستلزم نوعی تفکر بنیادین و فهم عمیق از جهان امروز است. این تفکر نه با تزریق و القا، بلکه با تحول جدی در نظام آموزش و پرورش شکل می گیرد.