ایالات متحده معافیت 6 ماهه تحریم ها برای عملیات هند در بندر چابهار ایران را تمدید کرد.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از اکونومیک تایمز، این اقدام، که در ظاهر رویه ای است، در باطن نشانه ای از اولویت های واشنگتن در مذاکرات تجاری با هند به شمار می رود.

این تمدید از برنامه های اتصال منطقه ای هند، به ویژه دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، حمایت می کند و نشان دهنده تمایل واشنگتن به پذیرش منافع ژئوپلیتیک دهلی نو است.

وزارت امور خارجه هند روز پنجشنبه اعلام کرد ایالات متحده معافیت 6 ماهه تحریم ها برای ادامه فعالیت هند در بندر چابهار ایران (واقع در خلیج عمان) را تمدید کرده است. این تصمیم برای دهلی نو آرامش بخش است، زیرا از برنامه های تجارت و اتصال منطقه ای هند حمایت می کند.

زمان بندی معنادار: این تمدید درست در حالی رخ داد که هند و آمریکا وارد مراحل نهایی مذاکرات برای توافق تجاری بلندمدت شدند؛ توافقی که می تواند چشم انداز تعرفه ای میان 2 دمکراسی بزرگ جهان را دگرگون کند.

سیگنال دیپلماتیک آرام اما پرمعنا: معافیت قبلی اوایل هفته جاری منقضی شده بود، اما منابع اقتصادی تایمز فاش کردند هند توانست واشنگتن را متقاعد کند که بندر چابهار نقشی حیاتی در برنامه اتصال منطقه ای هند دارد، به ویژه به عنوان دروازه ای به افغانستان و آسیای مرکزی. این بندر نه تنها لجستیکی، بلکه نماد استقلال استراتژیک هند است؛ راهی برای دسترسی به همسایگان محصور در خشکی و بازارهای آسیای مرکزی بدون عبور از پاکستان.

تمدید معافیت، در عمل، به رسمیت شناختن محاسبات ژئوپلیتیک هند از سوی آمریکاست. این تصمیم نه تنها تداوم یک پروژه زیرساختی کلیدی را تضمین می کند، بلکه پیامی دیپلماتیک ظریف دارد: واشنگتن آماده امتیازدهی برای حفظ شتاب در روابط گسترده تر با دهلی نو است. زمان بندی این ژست حسن نیت، همزمان با مذاکرات تعرفه ای، قابل چشم پوشی نیست.

بندر چابهار، واقع در دهانه خلیج عمان، از دهه 1970 دروازه طلایی به آسیای مرکزی نامیده شده است. اهمیت استراتژیک آن در جنگ ایران-عراق برای تهران آشکار شد.

برای هند، پیگیری این بندر دهه هاست ادامه دارد. در سفر آتال بیهاری واجپایی (نخست وزیر وقت) به ایران در سال 2001.2 توافق کلیدی برای توسعه آن امضا شد. اما با نامگذاری ایران به عنوان بخشی از محور شرارت توسط جورج بوش در 2002، پروژه متوقف شد.

دهلی نو تحت رهبری نارندرا مودی در سال 2014 پروژه را احیا کرد. در مه 2024، هند و ایران قرارداد 10ساله ای امضا کردند که شرکت دولتی ایندیان پورتس گلوبال (IPGL) را مسئول تجهیز و بهره برداری از بندر کرد.

چابهار برای هند بیش از دسترسی تجاری است؛ پایگاهی ژئوپلیتیک در برابر بندر گوادر پاکستان و ابتکار کمربند و جاده چین.

معافیت قبلی قرار بود 28 اکتبر منقضی شود (پس از تمدید از 29 سپتامبر). تمدید جدید پس از آن صورت گرفت که هند استدلال کرد هرگونه اختلال در بندر، پروژه های اتصال منطقه ای و تجارت با افغانستان را مختل می کند.

اهمیت چابهار فراتر از کمک های بشردوستانه است. این بندر گره کلیدی در کریدور حمل ونقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) است که هند را از طریق ایران به آسیای مرکزی، روسیه و حتی اروپا متصل می کند.

برنامه هایی برای ادغام عمیق تر آن با شبکه های حمل ونقل آسیای مرکزی در جریان است.

ازبکستان، شریک کلیدی آسیای مرکزی، با سیاست چندقطبی خود به دنبال کاهش وابستگی به ابتکار کمربند و جاده چین است و چابهار را مسیر جایگزین حیاتی می بیند. روسیه نیز علاقه تازه ای به چابهار به عنوان مسیر تجاری به هند از طریق قزاقستان و ازبکستان نشان داده است. ظهور این بندر به عنوان هاب ترانزیتی اوراسیا، وزنی استراتژیک به آن بخشیده که حتی واشنگتن، علیرغم تحریم های گسترده علیه اقتصاد ایران، نمی تواند نادیده بگیرد.

این معافیت جدید، فرصتی حیاتی برای هند فراهم می کند. چابهار بیش از یک پروژه زیرساختی است؛ سپری ژئوپلیتیک در برابر گسترش نفوذ چین از طریق گوادر. از دست دادن آن نه تنها مسیرهای تجاری هند را تضعیف می کند، بلکه میدان را برای پکن در دریای عرب و آسیای مرکزی باز می گذارد.

ترامپ در ضیافت ناهار سران آپک (مجمع همکاری های اقتصادی آسیا پاسیفیک) در گوانگجو کره جنوبی گفت: به زودی توافق تجاری با هند خواهم داشت و افزود: احترام زیادی برای نخست وزیر مودی قائلم.

این سخنان امیدی برای صادرکنندگان هندی تحت فشار تعرفه های سنگین آمریکا بود. تعرفه ها به صنایعی مانند نساجی، جواهرات، چرم و کالاهای مهندسی آسیب زده است. گزارش ها حاکیست واشنگتن ممکن است تعرفه ها را در ازای امتیازات کشاورزی به 16-15 درصد کاهش دهد.

چنین اقدامی می تواند تنش های تجاری را کاهش دهد و مسیرهای جدیدی برای کالاهای هندی در بازار آمریکا باز کند. هند، که در تلاش برای تقویت پایه تولیدی و جذب سرمایه جهانی است، رژیم تجاری دوستانه تر با آمریکا می تواند برایش صنایع دارویی، فناوری اطلاعات، پوشاک و کالاهای مصرفی را جان تازه ای ببخشد و جایگاه دهلی نو به عنوان شریک اقتصادی قابل اعتماد در آسیا را تقویت کند.

مذاکرات تجاری بیشتر به اهرم فشار شبیه است. هند تولید اتانول با ذرت را افزایش داده، اما قوانین سختگیرانه ای دارد: اتانول از غلات وارداتی یا محصولات تراریخته ممنوع. این برای آمریکا که تقریبا تمام ذرتش تراریخته است، مشکل ساز است. واشنگتن پیشنهاد می دهد: ذرت ما را بخرید، اما فقط برای مخلوط اتانول، نه زنجیره غذایی.

پشت این پیشنهاد، انبارهای پر از ذرت و سویای آمریکایی است که پس از جنگ تعرفه ای با چین بی مشتری مانده اند. واشنگتن هند را با تقاضای روبه رشد انرژی و جمعیت عظیم دام، بازار بالقوه ای می بیند.

اما هند محتاط است. ورود غلات ارزان آمریکایی به میلیون ها کشاورز کوچک که با حاشیه سود پایین دست وپنجه نرم می کنند، ضربه می زند. تولیدکنندگان داخلی هشدار داده اند واردات سویا و ذرت بازار را اشباع و قیمت ها را پایین می آورد. تولیدکنندگان اتانول نیز می گویند ظرفیت تولید بیش از تقاضا است.

سیاست هم دخیل است: ایالت بیهار، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان ذرت هند، به زودی انتخابات دارد. ورود ذرت آمریکایی پیش از انتخابات می تواند خشم عمومی برانگیزد.

با این حال، مذاکره کنندگان بازی بلندمدت دارند. شاید معافیت محدود برای مقادیر کم ذرت یا سویا برای اتانول، پیروزی برای هر 2 طرف باشد.

وزیر خارجه جایشانکار تاکید کرد هند در اصول اساسی کوتاه نمی آید: هر اتفاقی بیفتد، هند و آمریکا باید به تفاهم تجاری برسند، اما تفاهمی که خطوط قرمز ما را رعایت کند. این خطوط در کشاورزی و لبنیات است؛ بخش هایی مرتبط با معیشت و سنت های فرهنگی-مذهبی. مودی بارها گفته کشاورزان به هر قیمتی حمایت می شوند.

هند همچنین خواستار بندهایی برای جلوگیری از تعرفه های جدید پس از توافق یا جبران خسارت است؛ تقاضایی منطقی با توجه به سابقه ترامپ در استفاده از تعرفه حتی علیه متحدان.

تمدید چابهار باید به عنوان ژستی دیپلماتیک دیده شود: واشنگتن آماده انعطاف سیاست برای منافع استراتژیک هند است، وقتی منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک بزرگتری در میان باشد.

برای هند، این تداوم برای اهداف بلندمدت منطقه ای حیاتی است. چابهار تنها پروژه بزرگ هندی در خاک ایران است و پلی اقتصادی و نمادین به آسیای مرکزی.

عملیات بدون نقض تحریم ها، تعادل هند میان تهران و واشنگتن را حفظ می کند و در کوتاه مدت برای گسترش بندر، ادغام با کریدور حمل ونقل بین المللی شمال جنوب (INSTC) و تقویت پیوندها با افغانستان، ازبکستان و روسیه به هند زمان می دهد. در بلندمدت، جایگاه هند به عنوان بازیگر کلیدی در اتصال اوراسیا را تثبیت می کند؛ جایگاهی که نه واشنگتن و نه پکن نمی توانند نادیده بگیرند.

این معافیت نشان می دهد آمریکا پیش از اعلام توافق تجاری، لبه سیاست های تیز خود را در قبال هند نرم می کند. چابهار تصمیمی منفرد نیست؛ بخشی از بازنگری سیاست آمریکا که هند را نه شریک معاملاتی، بلکه ستون استراتژیک در نظم جهانی روبه تجزیه می بیند.