هپاتیت A یکی از شایع ترین بیماری های عفونی در جهان است و با وجود پیشرفت های بهداشتی، هنوز در بسیاری از کشورها باری سنگین بر دوش نظام سلامت می گذارد. این ویروس معمولاً از راه دهان و از طریق مواد غذایی یا آب آلوده وارد بدن می شود، سپس به کبد می رسد و موجب التهاب این اندام حیاتی می گردد. برخلاف برخی انواع دیگر هپاتیت، نوع A مزمن نمی شود اما در مواردی می تواند باعث التهاب شدید و ناگهانی کبد شود، به ویژه در بزرگسالانی که پیش تر دچار بیماری های کبدی بوده اند. یکی از ویژگی های نگران کننده این ویروس، مقاومت بالای آن در برابر حرارت و مواد ضدعفونی کننده است، یعنی حتی در محیط هایی مانند فاضلاب می تواند مدت ها زنده بماند.

به گزارش ایسنا، با وجود این که در کودکان علائم بیماری اغلب خفیف یا نامشهود است، همین موضوع خطر انتقال پنهان آن را افزایش می دهد. کودک ممکن است بدون هیچ نشانه ای ناقل ویروس باشد و آن را به دیگران منتقل کند. از همین رو، متخصصان سلامت معتقدند شیوع این بیماری در کودکان زنگ خطری برای جامعه است، چرا که با بالا رفتن سن افراد، شدت علائم افزایش می یابد و احتمال بروز عوارض خطرناک در بزرگسالان بیشتر می شود. بر این اساس، پیشگیری و واکسیناسیون به ویژه برای گروه های در معرض خطر مانند بیماران مزمن کبدی، اهمیت ویژه ای دارد.

در همین زمینه، مسعود محمدی از مرکز تحقیقات زئونوز دانشگاه علوم پزشکی جهرم با همکاری دانشکده علوم پزشکی گراش، پژوهشی جامع درباره وضعیت شیوع هپاتیت A در میان کودکان و نوجوانان ایرانی انجام داده اند. این تحقیق با هدف بررسی گستره انتشار این ویروس در گروه های سنی یک تا نوزده سال و تحلیل داده های موجود از سراسر کشور صورت گرفته است.

در این مطالعه از روش مرور نظام مند و فراتحلیل (متاآنالیز) استفاده شده است. پژوهشگران با جست وجوی دقیق در پایگاه های علمی بین المللی، مطالعات انجام شده بین سال های 2000 تا 2022 را گردآوری و تحلیل کردند. در این بررسی، داده های حاصل از 39 مطالعه که در مجموع شامل 11 هزار و 795 کودک و نوجوان ایرانی بود، مورد ارزیابی قرار گرفت تا تصویری دقیق از میزان شیوع هپاتیت A در کشور به دست آید.

نتایج این بررسی که در مجله علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل منتشر شده اند، نشان داد که حدود 37 درصد از کودکان و نوجوانان ایرانی به ویروس هپاتیت A آلوده بوده اند. وقتی داده ها به تفکیک سن بررسی شدند، مشخص شد که شیوع بیماری در میان نوجوانان (13 تا 19 سال) حدود 55 درصد و در کودکان زیر 13 سال نزدیک به 15 درصد است. این ارقام نشان می دهند با افزایش سن، احتمال آلودگی بیشتر می شود؛ مسئله ای که می تواند به دلیل افزایش تماس با محیط های عمومی، مصرف غذاهای آماده یا کاهش مراقبت های بهداشتی باشد.

پژوهشگران در نتیجه گیری این تحقیق اعلام کردند که شیوع نسبتاً بالای هپاتیت A در میان جمعیت جوان کشور نیازمند توجه فوری مسئولان حوزه بهداشت است. به باور آنان، تدوین برنامه های آموزشی برای والدین و مدارس، بهبود کیفیت آب آشامیدنی و توسعه واکسیناسیون می تواند از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کند.

مقایسه نتایج این مطالعه با داده های بین المللی نیز نکات جالبی را نشان می دهد. برای نمونه، در پرو شیوع بیماری در کودکان حدود 50 درصد، در ترکیه 47 درصد و در مراکش 51 درصد گزارش شده است. این در حالی است که در کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و پرتغال این میزان به ترتیب حدود 10 و 28 درصد است. تفاوت میان کشورها بیشتر به شرایط بهداشتی، سطح آموزش عمومی و وضعیت اقتصادی مربوط می شود. در کشورهای توسعه یافته، دسترسی بهتر به آب سالم و خدمات بهداشتی، باعث کاهش چشمگیر شیوع این بیماری شده است.

با وجود آنکه ایران در سال های اخیر پیشرفت های قابل توجهی در حوزه بهداشت داشته، همچنان گروه هایی از جمعیت به ویژه در مناطق کم برخوردار در معرض خطر قرار دارند. طبق بررسی ها، عواملی مانند سطح تحصیلات پایین، شرایط اقتصادی نامناسب، و استفاده از منابع آب آلوده می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد. همچنین کودکان در مهدکودک ها و مدارس، به دلیل تماس نزدیک با همسالان، بیشتر در معرض انتقال ویروس هستند.

متخصصان تأکید می کنند که بهترین راه پیشگیری از هپاتیت A، رعایت بهداشت فردی، شست وشوی دست ها پیش از غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی، استفاده از آب آشامیدنی سالم و واکسیناسیون است.

آگاهی رسانی عمومی از طریق رسانه ها و آموزش در مدارس نیز می تواند نقشی کلیدی در کاهش شیوع این بیماری داشته باشد. اگر این اقدامات جدی گرفته نشود، احتمال گسترش آن در جامعه وجود دارد که در نهایت هزینه های سنگینی را به نظام سلامت تحمیل می کند.