فرارو-وزیر کشور اخیرا درباره طرحی برای افزایش تفویض اختیارات دولت به استانداران صحبت کرده است. پیش از این نیز تاکید زیادی از سوی دولت درباره توسعه دیپلماسی استانی مطرح بود. اما این طرح ها تا چه حد کارامدی دارند و چه تحولی در نوع اداره استان ها یا رونق بخشی اقتصادی در استان ها ایجاد می کنند؟

به گزارش فرارو، اگرچه طرح های تحولی در استانهای محروم با استقبال برخی کارشناسان همراه است اما همین کارشناسان نیز اغلب معتقدند اجرای طرح های اینچنینی نیاز به زمینه سازی های گسترده دارد. مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه چمران اهواز، در گفتگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:

مرتضی افقه به فرارو گفت: در طول سالهای گذشته، کشور به شکلی اداره شده که به شکل یک کلاف سردرگم درآمده است. متاسفانه خود مسئولان هم نمی دانند باید چه رویکردی را اتخاذ کنند و از این کلاف خودساخته، که خود، عامل آن هستند، چگونه خارج شوند. از همان روز نخست پس از پایان جنگ، تقلیدها از دیگر کشورها آغاز شد. آقایان اینطور فکر می کردند که کشورهایی که در برخی از طرح ها و برنامه ها موفق بوده اند، می توانند لزوما الگوی خوبی هم برای ما باشند. بنابراین بدعت گذاری این رفتار از همان دوران شروع شد. تقریبا اغلب این رفتارها هم با شکست مواجه شد. این نوع رفتار دقیقا مصداف شعر خلق را تقلیدشان بر باد داد است که متاسفانه بسیاری از اقتصادخوانده ها و سیاست گذاران را بر باد داده است.

وی افزود: از زمان شروع دوره آقای رفسنجانی، تقلیدهای بلاموجهی از جمله بنادر و مناطق آزاد شروع شد. در اهداف این طرح ها نوشته شد که قرار است تکنولوژی بیاورند و معجزه بر پا کنند. همچنین گفته شد قرار است خصوصی سازی گسترده انجام شود. از سوی دیگر بر رهاسازی قیمت ها تاکید شد اما توجه نشد که این اقدامات در کشورهای دیگری در بسترهای دیگری و با شرایط دیگری انجام شده بود و الزاما هم قرار نبود در ایران در آن مقطع سیاسی و زمانی متفاوت جواب دهد. متاسفانه این نوع رفتارهای تقلیدی که ناگهان به ذهن برخی، خطور می کند هیچ سود خاصی ندارد.

این اقتصاددان در ادامه گفت: فدرالیته کردن کشور و اعطای اختیارات به استانداران و مدیران یا دولت محلی از جمله مواردی است که آقایان دیده اند در کشورهای دیگر موفق بوده و جواب داده و اکنون تصمیم گرفته اند در ایران هم اجرا کنند و به عبارتی تصور کرده اند همه مشکلات موجود در کشور را با استارت زدن طرح افزایش اختیارات استانداران می توانند حل کنند. بسیاری از طرح هایی که در ایران شکست خورده به شکل بالقوه می تواند خوب باشد، اما نیاز به بسترسازی دارد چرا که بستر این نوع طرح ها در ایران فراهم نیست. درواقع خود ساختار حاکمیت این بستر را فراهم نکرده است.اصلا ساختارهای ایجاد شده، بستری مناسب برای توسعه و پیشرفت نیست . این یک حقیقت است که برخی تصمیم گیران درک نمی کنند؛ راه حل بخش زیادی از ناکامی های اقتصادی و اجتماعی ما، این نیست که از روشهای اینچنینی استفاده کنیمف بلکه اقتصاد و سیاست گذاری های اقتصادی ما نیاز به بذرپاشی و زمینه سازی دارد.

وی افزود: تصمیم سازان و تصمیم گیران یک زمین شوره زار را طراحی کرده اند و بعد هم انتظار دارند از دل چنین زمینی رخدادهای خاص و پیشرفت های خیره کننده حاصل شود. این که آقایان، استان ها را از نیروهای کارامد تهی کرده اند و بسیاری از نیروهای کارامد استانها را روانه تهران کرده اند، باعث شده که بسیاری از استان ها ضعیف ترین و سطح پایین ترین نیروها را داشته باشند. به طور ویژه نمیدانم چرا این ناآگاهی وجود دارد که فکر می کنند، هر چه استان کوچک تر یا محروم تر باشد، نیازی نیست مسئولان قوی تر، با تجربه تر و متخصص تری داشته باشد. به همین دلیل معمولا ضعیف ترین مدیران و مسئولان را برای استانهای کوچک و محروم می گذارند و همین موضوع نیز عامل ناکامی و عدم موفقیت این استان ها است. اتفاقا در بسیاری از موارد بودجه کافی هم میفرستند، اما فایده ای ندارد، چون مشکل عدم وجود پول نیست، مشکل اصلی درواقع عدم رفتار درست در انتصاب مدیران است. علت این که فاصله استانهای محروم از استان های برخوردار، روز به روز بیشتر می شود، همین عدم انتصاب نیروهای کارامد است. متاسفانه در برخی استانها از خود استاندار تا پایین ترین رده های مدیریتی و حتی کارکنان، شامل ضعیف ترین افراد می شود. واقعا جای تعجب دارد که چرا استانهای محروم مدیران به این ناکارامدی دارند. همچنین اغلب استانهای محروم بی ثباتی مدیریتی دارند. یعنی حتی همین مدیران ضعیف هم بی ثابت هستند.

این استاد دانشگاه گفت: در حالی که مدیران و ساختار مدیریتی استان ها و به ویژه استان های محروم تا این حد ضعیف است، اعطای اختیارات بیش از اندازه به آن ها، فقط باعث اتلاف منابع می شود. همانگونه که تا کنون استانی مثل سیستان و بلوچستان، که به ظاهر از ابتدای انقلاب، به عنوان یک استان محروم نام برده می شد و دولت ها هم ظاهرا بر محرومیت زدایی از این استان متمرکز بودند و بودجه های مناسبی هم میفرستادند، اما در نهایت دیدیم اتفاق خاصی رخ نداد. علت هم مدیریت غلط است. مدیران مدنظر من در سه قوه هستند و منظورم فقط مدیران دولت نیست. نمونه های بارز این وضعیت را در شهرهای آبادان و خرمشهر میبینیم که با گذشت سالهای سال از جنگ، علیرغم بودجه های مناسب که صرف بازسازی شد، به علت مشکلات مدیران، این شهرها دیگر به حالت وزهای قبل از جنگ باز نگشتند. ما برای استان های محروم به مدیرانی در حد وزرا نیاز داریم. این مدیران نه فقط در سطح استانداران و معاونانشان، بلکه در سطوح بالاتر هم باید همینطور باشد. متاسفانه مدیران مناسب به تهران مهاجرت کرده اند و حاضر به کار در شهرستان ها نیستند یا اگر هم باشند به کار گرفته نمی شوند. بنابراین من معتقدم این نوع طرح های استانی تا زمانی که مشکلات مذکور حل نشود، نتیجه ای جز اتلاف منابع نخواهد داشت.