محسن صالحی خواه در هم میهن نوشت: تعاریف مختلفی از تاریخ وجود دارد. برخی آن را آیینه عبرت گذشتگان برای امروز می دانند. برخی می گویند تاریخ یک ملت، نقشه راه آنان برای آینده است. اما هیچ کس نمی تواند بگوید برخورد گزینشی و برداشتن تکه های مطلوب از رخدادهای تاریخی می تواند چراغ راه آینده باشد.

چند روز دیگر سالگرد واقعه حمله به سفارت آمریکا در سال 1358 است و احتمالاً خیلی زود در توییتر، بعضی روزنامه ها و سایت ها ماجرای ارجاع به رخداد کودتای 28 مرداد 1332 هم داغ می شود؛ رخدادی مهم که مسیر ایران را عوض کرد و محصول مشترک دو سرویس اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا بود. ضربه های تاریخی آمریکا به ایران که پیش از انقلاب با ماجرای 28 مرداد شناخته می شود و فهرست پس از انقلاب آن طولانی است؛ دستاویز مهمی برای تندروها در تمام این سال ها بوده که بسیاری جهت گیری ها در سیاست خارجی را توجیه کنند.

اما همین جماعت وقتی پای روسیه وسط می آید، با گام هایی بلند از وقایع تاریخی می گذرند و ترجیح می دهند به این ضربه ها نپردازند. درحالی که اگر وقایع تاریخی قرار است یگانه راهنمای ما در ریل گذاری سیاست خارجی باشد، همه این رخدادها باید مد نظر قرار بگیرد و ضربه های روسیه به ایران کم از دشمنی های آمریکا ندارد.

تصور نکنید که منظور از تاریخ وقایع مربوط به دوره قاجاریه و پهلوی یا حتی دهه های ابتدایی انقلاب است. ترکمانچای و گلستان و اشغال ایران همراه با دیگر متفقین، مربوط به گذشته است. این ضربه ها نمونه های متأخرتر هم دارد. آمریکا در جریان تجاوز اسراییل به ایران و دوره ای که با عنوان جنگ 12 روزه می شناسیم، آمد و تاسیسات هسته ای ایران را بمباران کرد؛ به نحوی که در حال حاضر چهار ماه هست ایران برنامه غنی سازی ندارد و البته که نبودش هم هیچ تغییری در زندگی مردم ایجاد نکرد. در جریان وقایع پس از 7 اکتبر و ترورهای متوالی فرماندهان و افسران ارشد سپاه در سوریه، آسمان آن کشور دست کدام ارتش بود؟

دی ماه سال گذشته، بهروز اثباتی از فرماندهان ارشد ایران در سوریه در یک سخنرانی که فایلش به صورت عمومی منتشر شد، این موضوع را علنی کرد و هیچ وقت هم تکذیب نشد. موضع پیشین روس ها درباره جزایر سه گانه ایران چه بوده است؟ آیا این موضع اصلاح شده؟ آیا روسیه یکی از کشورهایی نبود که پای تمام قطعنامه های تحریمی ایران حتی شدیدترین آن ها یعنی 1929 را امضا کرد و به آن ها رای مثبت داد؟ همین ردپای تاریخی و امروزی را درباره انگلیسی ها هم می توانیم دنبال کنیم.

مشکل اینجاست که جریان ضدروس برای پیدا کردن تکه های مطلوب خود در تاریخ تلاش می کند و جریان ضدآمریکایی نیز همین رفتار را برای توجیه سیاست های خود نسبت به تاریخ دارد. درحالی که هر دوی این رفتارها اشتباه است. اگر بخواهیم همه چیز را بر اساس وقایع تاریخی بسنجیم و تصمیم هایمان را به این شکل بگیریم، امروز باید بیش از پیش با همه دنیا دعوا کنیم.

با ترکیه در حالت تخاصم باشیم به خاطر جنگ های ایران و عثمانی، با عراق به خاطر جنگ 8 ساله، با افغانستان به خاطر لشکرکشی محمود افغان، با انگلیس و دیگر متفقین برای اشغال ایران، با روسیه به خاطر جنگ های ایران و روس، با آمریکا به خاطر کودتا و… این کشورها هم اگر در تاریخ شان بگردند از ما ضربه خورده اند. این ها صرفاً رویدادهایی تاریخی هستند که باید درس هایی برای تنظیم سیاست خارجی ایران باشد. نه اینکه تبدیل به برهانی برای تصمیم گیری هایمان شوند.

ایران همانقدر به روابط تنظیم شده و مبتنی بر منافع با روسیه و چین نیاز دارد که پایان دادن تنش با آمریکا و اروپا برایش ضروری است. دوران منطق جنگ سرد سال ها پیش به سر آمده و ادامه آن برای کشور مشکل آفرین است. همه شرایطی که امروز وجود دارد، به خاطر دشمنی های حریف نیست، بخشی از آن ها هم به خاطر سیاست های ماست.

پس باید با نگاهی جامع به شرایط، سیاست های خود را تنظیم کنیم. تنظیم صحیح سیاست ها هم هیچ شباهتی به رفتارهای اخیر ندارد که در صحن مجلس گفته شد اظهارات وزیر خارجه و رییس جمهور اسبق به مسیر روابط راهبردی ایران و روسیه لطمه وارد کرده است.

این چه روابط راهبردی است که با مرور رفتارهای قدیمی آنان، انتقاد یا ارائه تحلیلی از نگاه پیشین و جاری آن ها نسبت به منافع ایران، خدشه دار می شود؟ تاریخ را تحریف کنیم یا از روی آن بپریم؟ البته این بازی ها یک نیمه پر لیوان هم دارد؛ اینکه بالاخره برخی متوجه شدند بازیگر منفرد عرصه بین الملل نیستند و باید پشتیبانی و هماهنگی کشورهای بزرگ و قدرتمند را هم داشته باشند.

هرچند که جایگاه کشوری با مختصات ایران در بازی ها و رقابت های بزرگ میان کشورهای قدرتمند هم باید مشخص باشد و صرفاً تبدیل به یک کارت بازی نشود.