فرارو- معلمان می توانند با روش هایی مبتی بر علوم اعصاب چون آزمون های کوتاه، تمرین بازیابی، تفکر فراشناختی و پیوند دادن آموزش با احساسات، یادگیری عمیق تر و پایدارتری در کلاس درس ایجاد کنند.

به نقل از ادیوتوپیا، روش های جدید در آموزش نشان می دهد که آگاهی نسبت به چگونگی کارکرد مغز دانش آموزان، نه تنها کیفیت تدریس را بهبود می بخشد، بلکه امکان برقراری ارتباط مؤثرتر با یادگیرندگان و ارتقای عملکرد آن ها را نیز فراهم می آورد. در این گزارش، 15 روش مبتنی بر یافته های عصب شناسی، روان شناسی و علوم شناختی ارائه می شود تا معلمان بتوانند روش های تدریس خود را با ساختار ذهنی دانش آموزان هم راستا کنند.

دقایق آغازین هر جلسه، زمان انتقال دانش آموزان از حالت گفت وگو و بی حرکتی به وضعیت شنیدن و مشارکت است. اگر این انتقال ناگهانی و بی برنامه باشد، ساختارهای تنظیم کننده ذهن دانش آموزان تحت فشار قرار می گیرد. مطالعه ای در سال 2018 نشان داد که با خوش آمدگویی معلم در درِ کلاس، مشارکت دانش آموزان تا حدود 20درصد افزایش و مزاحمت ها تا 9درصد کاهش یافته است. بنابراین معلمان می توانند با ارائه یک کار کوتاه و جذاب (مثل معمای ریاضی یا پرسشی کوتاه درباره درس قبل) آغاز کلاس را روان تر کنند، توجه دانش آموزان را تنظیم نمایند و زمینه ذهنی مناسبی برای ادامه درس فراهم آورند.

در بسیاری از کلاس ها، آنچه معلم توضیح می دهد با آنچه دانش آموزان می فهمند، فاصله دارد. توجه ممکن است از دست برود، سردرگمی به وجود آید یا بار شناختی انباشته شود. به همین دلیل، معلمان موفق بازخورد تشخیصی را به بخشی منظم از روند کلاس تبدیل کرده اند. با استفاده از نظرسنجی های کوتاه و ناشناس از طریق سوالاتی مانند آیا تمرین ها برایتان واضح بودند؟ یا کدام بخش باید بیشتر توضیح داده شود؟ می توان نقاط ضعف فرایند تدریس را زود تشخیص داد و تنظیمات لازم را انجام داد.

یکی از عوامل تعیین کننده موفقیت دانش آموزان، مهارت های عملکرد اجرایی آن هاست؛ یعنی توانایی برنامه ریزی، تمرکز، جابه جایی بین وظایف و مدیریت زمان. دانش آموزانی با مهارت پایین در این زمینه، اغلب زمان لازم برای انجام تکلیف را دست کم می گیرند یا از پیش برنامه ریزی نمی کنند. پژوهش ها نشان داده اند کسانی که از قبل برای مطالعه شان برنامه داشتند، نمراتشان به طور محسوسی بهتر بوده است. به همین دلیل، معلمان می توانند با تعیین اهداف مشترک، استفاده از فهرست های وظایف و بازتاب های کوتاه نوشتاری، این مهارت ها را در کلاس تقویت کنند.

نشانه گذاری متن با رنگ های مختلف ممکن است به نظر فعالیتی مفید بیاید، اما بدون همراهی با توضیح و بازنویسی، عملاً تأثیر کمی بر یادگیری دارد. پژوهش ها نشان داده اند که اگر دانش آموزان پس از نشانه گذاری، همان بخش ها را به زبان خودشان خلاصه کنند یا آن ها را تبدیل به فلش کارت نمایند، یادگیری عمقی تر می شود. معلمان می توانند با ارائه مدل های واضح از چگونگی استفاده از نشانه گذاری و ارتباط آن با مرور و تولید متون، رفتار دانش آموزان را از نشانه گذاری منفعل به پردازش فعالانه متن تبدیل کنند.

طراحی نامناسب اسلاید، متن طولانی، تصاویر پرت کننده و قالب های گیج کننده می تواند بار شناختی دانش آموزان را افزایش دهد و منابع ذهنی آنان را از تمرکز بر محتوا منحرف کند. مطالعه ای در سال 2023 نشان داد اضافه کردن زیرسربرگ های پررنگ به متن، زمان یادگیری را تا دو برابر افزایش داد. پژوهش دیگری در سال 2020 دریافت که افزودن سکوهای بصری مانند فلش ها، زیرخط ها یا علامت گذاری های بصری، می تواند بازیابی اطلاعات را تا 36درصد بهبود دهد. بنابراین معلمان باید مواد درسی را به طور منظم مرور کنند: متن ها را ساده و روان سازند، فونت و رنگ های خوانا انتخاب کنند و جریان منطقی ارائه را حفظ نمایند. همچنین می توانند از دانش آموزان نظرسنجی کنند تا ببینند آیا متن ها برایشان قابل فهم بوده است یا خیر.

آزمون های منظم و کم فشار به طور قابل توجهی یادگیری را ارتقا می دهند. در یک مطالعه، دانش آموزانی که پس از مطالعه مطلبی درباره خورشید، آزمون کوتاهی دادند، 34 نمره بیشتر نمره گرفتند نسبت به هم کلاسی هایی که فقط متن را دوباره خواندند. پژوهش های متعدد باز هم نشان داده اند که انجام آزمون های کوتاه، متعدد و بدون فشار نمره دهی، ابزار مؤثری برای یادگیری هستند. معلمان می توانند از بازی های کوتاه، مسابقه های گروهی، کوییز یک سوالی یا پرسش های تیمی بهره بگیرند تا یادگیری تحکیم گردد در عین حال اضطراب کاهش یابد.

بازیابی اطلاعات از حافظه بدون مراجعه به کتاب یا یادداشت یکی از مؤثرترین روش ها برای تثبیت یادگیری است. بررسی های سال 2022 نشان دادند حتی یک جلسه بازیابی می تواند اثرات حافظه ای تا 9 ماه داشته باشد و اجرای مکرر آن می تواند برای سال ها دوام یابد. در کلاس، می توانید پس از معرفی یک مفهوم، از دانش آموزان بخواهید فوراً هرچه می دانند بنویسند یا در درس های بعدی مباحث پیشین را با چند پرسش مرور کنید. این کار مغز را از فراموشی پیش می گیرد و حافظه بلندمدت را تقویت می کند.

توجه دانش آموزان محدود است و سخنرانی طولانی درباره مفاهیم جدید یا انتزاعی، کارایی یادگیری را کاهش می دهد. پژوهش ها بیان کرده اند که وقتی ظرفیت شناختی دانش آموز پر شود، توانایی پردازش و حفظ توجه کاهش می یابد. برای مواجهه با این امر، معلمان می توانند درس را در بخش های کوتاه تر تقسیم کنند، بعد از هر بخش وقفه ای برای مرور یا کار گروهی بگذارند و سپس ادامه دهند. چنین فعالیت هایی کمک می کنند تا اطلاعات بهتر پردازش شوند.

وقتی دانش آموزان مفاهیم را نقاشی می کنند یا به صورت تصویری بازنمایی می کنند، مجبور می شوند تا مفاد را چنان ببینند که ممکن است در حالت عادی از دیدشان پنهان بماند. پژوهشی در سال 2018 نشان داد که بازنمایی تصویری می تواند تقریبا دو برابر یادآوری اطلاعات را افزایش دهد. پژوهش دیگر در سال 2022 نشان داد طراحی سیستم هایی با اجزای مرتبط، مثلاً چرخه آب یا سیستم گردش خون، منجر به 23درصد ارتقای تفکر سطح بالا شد. معلمان می توانند از دانش آموزان بخواهند تا مفاهیم نو را نقاشی یا عنوان گذاری کنند، سپس بخشی از کلاس را به توضیح نقاشی ها و بحث اختصاص دهند.

یکی دیگر از شیوه های پُرکاربرد این است که یادگیری فقط از طریق شنیدن یا خواندن نباشد؛ بلکه فعال سازی چند حالت (دیدن، شنیدن، حرکت کردن، لمس کردن) می تواند درک را عمیق تر کند. پژوهشی در سال 2020 نشان داد دانش آموزانی هشت ساله وقتی با بدن خود حرکتی نظیر پرواز کردن انجام دادند هنگام یادگیری واژه آلمانیی هواپیما 73درصد یادآوری بهتری داشتند. معلم هایی هستند که در کلاس زبان، حروف را با حرکت بدن یا رقص و آواز تلفیق می کنند. شما هم می توانید بسته به موضوع درس، از فعالیت های چندرسانه ای استفاده کنید تا پیوندهای ذهنی تقویت شود.

ممکن است وقت هایی باشد که ادامه درس بدون وقفه، بار شناختی را بالا می برد و تمرکز را کاهش می دهد. پژوهش ها نشان داده اند که در زمان استراحت، مغز به سرعت آنچه در حال یادگیری است را بازپخش و تثبیت می کند. بنابراین، معلمان می توانند در فواصل مناسب، از فعالیت های سبک، بازی های کوتاه، پرسش های تفننی یا حتی پیاده روی کوتاه بهره بگیرند تا ذهن دانش آموزان استراحت کرده و آماده ادامه شود.

یادداشت برداری صرفاً رونویسی نیست؛ بلکه باید ابزار فکرکردن و سازمان دهی کردن فکر شود. پژوهشی در سال 2023 نشان داد یادداشت های دانش آموزان معمولاً تنها 46درصد از ایده های اصلی را ثبت می کنند. معلمان می توانند با تشویق دانش آموزان به همکاری در گروه های کوچک برای نوشتن یادداشت بر روی تخته سفید یا کاغذ بزرگ، یادگیری عمیق تر را تحریک کنند. همچنین می توانند روش آزمون دو مرحله ای را اجرا کنند: ابتدا آزمون بدون یادداشت، سپس آزمون با یادداشت، تا هم مطالعه و هم یادداشت برداری بهتر شود.

متاکاگنیشن یا فراشناخت، توانایی دانش آموز برای تفکر درباره تفکر خود، برنامه ریزی و انتخاب راهبرد مناسب است. پژوهش ها نشان داده اند کسانی که این مهارت را دارند، بهتر قادرند روششان را هنگام ناکافی بودن اصلاح کنند. معلمان می توانند با مطرح کردن پرسش هایی مثل کدام بخش برایت گیج کننده بود؟ ، اگر وقت بیشتری داشتی چه می کردی؟ ، یا آیا می توانی این را برای دوستت توضیح دهی؟ دانش آموزان را به تفکر درباره یادگیری شان وادار کنند.

احساسات و مفهوم هدف شخصی، نقش مهمی در تثبیت یادگیری و هدایت توجه دارند. پژوهشی در سال 2024 نشان داد وقتی نوجوانان در تفکری فراتر از خودشان (تفکر متعالی) شرکت می کنند، هماهنگی بین شبکه های اجرایی و حالات پیش فرض مغز افزایش می یابد. معلمان می توانند درس را با پرسشی مثل چگونه می توانی این مهارت را برای آینده ات به کار ببری؟ آغاز کنند. همچنین می توانند فرصت دهند دانش آموزان روش های دلخواه برای ارائه یادگیری شان را انتخاب کنند (مثل پادکست یا ویدیو) تا حس مالکیت و ارتباط شخصی با درس بالا برود.

آخر هر درس، زمانی برای بازیابی مفاهیم، جمع کردن برداشت ها و جلوگیری از سردرگمی است. فعالیت های کوتاه مانند نقشه ذهنی یا خلاصه 20 کلمه ای هم فرصت مناسبی برای تصحیح، شفاف سازی و جشن گرفتن یادگیری فراهم می کنند.

این 15 روش با بهره گیری از پژوهش های علم مغز، روان شناسی و یادگیری طراحی شده اند تا معلمان بتوانند تدریس خود را با نحوه پردازش ذهنی دانش آموزان تطبیق دهند. با شروع منظم، دریافت بازخورد، مشارکت دانش آموزان در برنامه ریزی، استفاده از ایجاد ارتباط میان احساسات و یادگیری، و توجه مستمر به طراحی مواد آموزشی، معلمان می توانند محیطی بسازند که یادگیری مؤثر، پایدار و معنی دار را ممکن می سازد.