مصطفی قادری، رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، در پاسخ به این سوال که چرا تمایل دانش آموزان به حضور در مدرسه و آموزش رسمی در کنار افت معدل کل کشور در حال کاهش است؟ تشریح کرد: دلایل این پدیده می تواند بسیار متنوع باشد و در قالب های مختلفی طبقه بندی شود، اما من از دلایل اصلی شروع می کنم و به تدریج دلایل فرعی و جزییات را توضیح می دهم.

به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: این روزها دانش آموزان یا والدین آنان تمایل کمتری به مدرسه پیدا کرده اند یا اینکه در زمینه نتایج امتحانات نهایی و امتحانات پایان دوره ها، ضعف هایی مشاهده می شود. ملاحظه می کنید که میانگین معدل دانش آموزان سراسر کشور بین 8 تا 13 گزارش شده است. علت همه ی این کاستی ها و دلسردی ها این است که کارکرد مدرسه زیر سؤال رفته است.

قادری ادامه داد: در گذشته، کارکرد مدرسه این بود که دانش را از کتاب های درسی و ذهن معلم به ذهن دانش آموز منتقل کند تا دانش آموز آن را بیاموزد و با همان دانشی که فراگرفته است، تبدیل به یک کارمند شود یا در جایی مشغول به کار گردد و پستی به او محول شود.

وی اضافه کرد: این کارکرد، پنجاه سال پیش کارکرد مناسبی بود. یعنی انتقال اطلاعات از کتاب درسی به ذهن دانش آموز، که باعث می شد که ما بتوانیم مثلاً کارمند یا شهروند تربیت کنیم. اما این کارکرد در حال حاضر از بین رفته است. یعنی با انتقال دانش ها نمی توان شهروند مطلوب قرن 21 تربیت کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه عنوان کرد: در رسانه ها، شبکه های اجتماعی و تلویزیون و اخیرا چت بات های هوش مصنوعی مقدار زیادی اطلاعات و دانش های آموزشی برای کودکان و نوحوانان وجود دارد، چنانچه نسل زد و آلفای ما روزانه شاید هفت یا هشت ساعت در این رسانه ها در حال زندگی کردن هستند. من نمی گویم فقط آموزش می بینند، بلکه در آن محیط زندگی می کنند در حالی که ما این مکان ها را مکان آموزش به حساب نمی آوریم.

وی ادامه داد: ولی باید بپذیریم که در دنیای امروز، برنامه های درسی غیررسمی و آموزش غیررسمی به سرعت در حال کنار زدن برنامه های درسی و آموزش های غیررسمی هستند. آموزش غیررسمی تعاریف گوناگونی دارد؛ مثلا فرستادن فرزندان به کلاس موسیقی، کامپیوتر یا هوش مصنوعی توسط پدر و مادر تا پرسه زدن دانش آموزان در فضای مجازی و پرسش از هوش مصنوعی و یا کار با ابزارهای هوش مصنوعی همگی جزو آموزش های غیررسمی محسوب می شوند. بنابراین، آموزش غیررسمی به چنان سطحی از اهمیت رسیده است که آموزش و برنامه درسی رسمی مدرسه را دچار زوال کرده است.

رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی بیان کرد: البته در گذشته هم برنامه های درسی مشکل داشتند، چرا که تمام کسانی که به مدرسه می رفتند، می دیدند که دروس تخصصی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی یا دروس عمومی، تاثیر کمی در زندگی واقعی آنان دارد، حدود هشتاد درصد از این محتوای درسی مدرسه کاربردی نبودند یا با نیازهای شخصی دانش آموزان هماهنگ نبودند و تنها کم تر از بیست درصد از دانش برنامه درسی در زندگی واقعی نوجوانان کاربرد داشت.

وی افزود: اکنون ما دانش آموزانی از نسل Z داریم که با ورود به دوره ی راهنمایی در زمینه ادامه تحصیل دچار گسست معنایی و هویتی می شوند و این پرسش برایشان مطرح می شود که آیا برنامه های درسی فعلی مدرسه واقعاً به درد آنان می خورد یا خیر؟ مثلاً آیا آنچه ساعت ها وقت صرف آن می کنند می تواند در بازار کار، زندگی آنان را تأمین کند؟ این نگاه نسل های جدید ممکن است از نگاه نسل های گذشته ساده لوحانه به نظر برسد، اما واقعگرایانه تر است.

مصطفی قادری اذعان کرد: به نوعی می توان گفت این بچه ها از ما زرنگ تر هستند؛ نه به معنای باهوش تر بودن، بلکه از این جهت که اطلاعات بیشتری از طریق دنیای مجازی دریافت می کنند و به خوبی آگاه اند که محتوای درسی مدرسه چیزی نیست که بتوان با آن زندگی کرد و در زمانه آن ها حتی مدارک و مدارج تحصیلی در زندگی واقعی مانند گذشته ارزشمند نیستند.

وی در ادامه گفت: دقت کنید که یک کودک در هر دقیقه به سرعت چندین صفحه را در سامانه های مجازی نگاه می کند و به دنبال اطلاعات می گردد. نسل Z، زامبی اطلاعات هستند و به این صورت بار آمده اند که باید پیوسته اطلاعات دریافت کنند. این اطلاعات باعث می شود که آگاهی بیشتری نسبت به آینده و گذشته خود پیدا کنند.

مدرس مطالعات برنامه ی درسی خاطرنشان کرد: به گذشته نگاه می کنند و از خود و پدر و مادر، مدیران مدرسه، مسؤولان و از بنده که استاد دانشگاه هستم، می پرسند سرنوشت کسانی که درس خواندند، چه شد؟ وقتی به بازار کار، اقتصاد، تجارت و صنعت نگاه می کنند، می بینند افرادی که تحصیلات رسمی نداشته اند اما وارد بازار کار شده اند، اغلب موفق تر از کسانی هستند که به تحصیلات خود ادامه داده اند. فشاری که قبلا در مورد مشروعیت برنامه های درسی در دوره ی دانشگاه بود اکنون در دوره ی دبیرستان احساس می شود.

وی اضافه کرد: نمونه های زیادی از نسل های جدید دانش آموزان را داریم که جزو دانش آموزان درس خوان با معدل بالا و از خانواده ای با سطح اجتماعی و تحصیلات بالا را می بینم که اصرار می کنند و می گویند که دیگر نمی خواهم درس بخوانم و می خواهم وارد بازار کار شوم یا می خواهم یک کار عملی انجام دهم تا از این راه پول درآورم و زودتر صاحب یک شغل، حرفه و یک قلمرو تخصصی شوم که با آن زندگی کنم. یا اگر چهار سال دیپلم و چهار سال دیگر کارشناسی ارشد بگیرم نهایتا با این دروس غیرکاربردی به چه چیزی می خواهم برسم؟

قادری ادامه داد: بنابراین پاسخ نسل جدید و حتی والدین آن ها به این پرسش ها که آیا برنامه درسی مدرسه می تواند در زندگی واقعی ما نقش واقعی داشته باشد یا خیر، منفی است. شما وقتی به برنامه درسی مدرسه نگاه می کنید، همان مطالب و البته صدها مرتبه گسترده تر در چت بات ها و صفحات اجتماعی وجود دارند.

وی با اشاره به نقش معلم توضیح داد: البته نقش معلم و حضور او در کلاس درس، قابل مقایسه با فضای مجازی نیست. ولی معلمان به دلیل نظام متمرکز شدیدا وابسته به کتاب های درسی هستند. آن ها نیز از دید نسل جدید چندان باسواد و جذاب نیستند. زیرا کارکردهای معلمی نیز زیر سوال رفته است؟ چرا که امروز هوش مصنوعی حتی بهتر از معلمان می تواند اضطراب، ناراحتی و مشکلات یادگیری کودکان را تشخیص دهد.

رییس دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه ابراز کرد: حتی در زمینه تربیتی و کنترل احساسات و عواطف نیز ماشین ها از معلمان جلوترند. در نتیجه معتقدم در جهان پساکرونا، کارکردهای قبلی مدرسه به شدت دچار افول شده یا از بین رفته اند و در نهایت باید به این فکر کنیم که آیا مدرسه با این کارکرد می تواند در آینده زنده بماند؟ اخیراً ایده ی مرگ مدرسه در میان دانشگاهیان و متخصصان تعلیم و تربیت مدام در حال تکرار است.

وی با اشاره به مرگ مدرسه گفت: علت آن همین وضعیتی است که ما در فضای مدرسه و در کلاس های درس می بینیم، جایی که دانش آموزان و حتی خانواده ها نیز اخیراً نسبت به برنامه درسی مدرسه و آموزش های آن دچار تردید شده اند. آنان نگران هستند که اگر فرزندشان مثلاً مدارج عالی ارشد و دکتری را بخواند، چه خواهد شد؟ آیا بهترین شغل را به دست خواهد آورد؟ ما این حس را در دانشگاه ها که حضور داریم نیز در میان دانشجویان احساس می کنیم.

قادری عنوان کرد: اکنون واقعاً تعداد دانشجویان پسر در بسیاری از مقاطع و رشته ها کاهش یافته است، تا جایی که ممکن است در یک کلاس، 20 درصد پسر و 80 درصد دختر باشند. علت این امر باز هم ناشی از نیاز است. اینکه پسران احساس وابستگی بیشتری به کار و شغل دارند و آموزش را به شکل فانتزیک می بینند.

وی اضافه کرد: آنان آگاهی زیادی نسبت به مشاغل آینده دارند و می گویند این مدرک تحصیلی به درد من نمی خورد و بهتر است یک مهارت فنی مانند تعمیرات موبایل و کارهای نرم افزاری یاد بگیرم یا بازی کامپیوتری طراحی کنم یا در یک صنعت مشغول کار شوم تا در زندگی روزمره و آینده ام بتوانم از آن استفاده کنم.

او خاطرنشان کرد: همه ما که دیروز به مدرسه رفتیم می دانیم که در زمان ما علم ذاتا ارزشمند بود. اما آیا واقعا علوم ذاتا ارزشمند هستند. بچه های اخیر، بچه های نسل آلفا، بیشتر این سؤال را می پرسند. قبلاً نیز این سوال پرسیده می شد. علت آن، همانطور که عرض کردم، این بود که کارکرد مدرسه در آن زمان، کارکرد علمی خود را داشت. اگر می پرسیدی چرا باید جغرافی یا ریاضی یاد بگیرم پاسخ این بود که ریاضی ارزشمند است و علم ذاتاً ارزشمند است. دانش موجود در این کتاب، فارغ از فواید آن ذاتاً ارزشمند است و آگاهی تو را افزایش می دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه با اشاره به تفاوت های میان نسلی ادامه داد: اما از نظر نسل جدید، دانش ذاتاً ارزشمند نیست. دانشی ارزشمند است که بتوان آن را در تجارت، صنعت و مسائل اجتماعی به کار برد. بنابراین، اگر برنامه های درسی مدرسه بخواهند سهمی در این زمینه داشته باشند، باید بحث ارتباط با بازار تجارت و علایق نسل جدید را دنبال کنند که اکنون در بسیاری از کشورها از دوره ابتدایی به این امور پرداخته شده است.

وی در ادامه گفت: البته این دیدگاه مخالفانی نیز دارد. برخی می گویند دوره ابتدایی، دوره تربیت انسان است و نباید مهارت های شغلی و اقتصادی را از همان ابتدا به کودکان آموزش داد. اما واقعیت این است که انسان امروز ابعاد مختلف و ساحت های گوناگونی از جمله اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد.

قادری پیشنهاد کرد: ما می توانیم به صورت ساده، مهارت های اقتصادی را در لابه لای ریاضی، علوم و سایر دروس تدریس کنیم. آموزش کارآفرینی در مدارس ابتدایی در کشورهای اسکاندیناوی وجود دارد و با نکات بسیار ساده و مهارت های اولیه مانند نظم، مداومت، تلاش، برنامه ریزی و هماهنگی که برای هر شغلی لازم است، مهارت های بازار کار را به کودکان آموزش می دهند.

وی درباره مزایای روش پیشنهادی خود توضیح داد: این مهارت ها را به آنان یاد می دهند چون زیربنای مهارت های شغلی، کارآفرینی و توسعه حرفه ای این کودکان در آینده خواهد بود. به تدریج این موارد بیشتر و بیشتر می شود تا وارد دانشگاه شوند. هنگامی که برنامه درسی به دبیرستان می رسد، دانش آموز باید ایده داشته باشد. ایده هایی برای اجرا و تولید. این روند را از دبیرستان شروع می کنند که اگر شما وارد رشته فنی، علوم انسانی یا علوم تجربی شوید، فرقی نمی کند می پرسند ایده شما در این درس یا در این رشته چیست و می خواهید چه کار کنید؟

متخصص مطالعات برنامه درسی گفت: در کشور ما نیز باید به گونه ای این ایده ها آموزش داده شوند که دانش آموز بتواند این دغدغه ها را به خوبی بیان کند و تعریف و جستجو کند و آن را پرورش دهد، دانش آموز باید بتواند ایده هایش را به مدرسه بیاورد و آن ها را تمرین کند و ارایه دهد.

وی افزود: استاد یا معلم مدرسه، آن ایده را بررسی می کنند و تعدادی از دانش آموزان که ایده های مشابهی دارند، گروه هایی تشکیل می دهند و با معلم مربوطه بر روی آن کار می کنند. مهم نیست که ایده در دبیرستان حتماً به بازار کار برسد، به استارتاپ تبدیل شود یا به مرحله اجرا درآید، اما حداقل دانش آموز قبل از گرفتن دیپلم، یک یا دو ایده در دبیرستان داشته است و سپس دوره کارشناسی را شروع می کند و در آنجا نیز یک یا دو ایده را می آزماید.

او اضافه کرد: دانش آموز همین طور تا مقاطع بالاتر ادامه می دهد و در نهایت وارد بازار کار می شود و می فهمد که کسب وکار از زمانی که شما ایده شغلی دارید تا زمانی که آن را به اجرا درخواهید آورد و نهایتاً به یک شغل تبدیل کنید، یا اینکه مشاغل نوپا و جدید چه چالش ها و مراحلی دارند. تمام موضوعات در سیستم آموزشی ما با این ایده که علم ذاتاً ارزشمند است، تدریس می شوند. ما باید دانش و برنامه درسی مدرسه را با این پرسش تطبیق دهیم که چه دانشی برای یادگیری در مدرسه و دانشگاه ارزشمندتر است؟

قادری تاکید کرد: این تفکر در دانشکده های تعلیم و تربیت رواج دارد و سیاست گذاران آموزشی و مدیران ما همگی از این وضعیت مطلع هستند که مدرسه کارکرد خود را از دست داده و رو به افول است، اما به دلیل اینکه ساختارهای اداری بزرگی ایجاد شده و نیز نظام آموزشی، ساختاری بسیار فرسوده، کند و بزرگی دارد و تغییر آن بسیار دشوار است، مدیران واقعاً از عهده تغییر آن برنمی آیند. ما یک ساختار متمرکز برای برنامه های درسی در وزارت آموزش و پرورش ایجاد کرده ایم. در اینجا یعنی در تهران، برنامه های درسی مانند تلگراف به سراسر کشور ارسال یا بهتر است بگوییم ابلاغ می شوند. اصلاً نیازهای کل کشور در نظر گرفته نمی شود.

وی در ادامه گفت: ما نیازها را بیشتر از چند کوچه اطراف خودمان در تهران می بینیم و به این توجه نمی کنیم که برنامه درسی باید سه وجه داشته باشد؛ بخش ملی که به مسائل دولت-ملت و جامعه خودمان می پردازد، یک سطح محلی و یک سطح بین المللی هم وجود دارد. ما نباید خومان را با خودمان مقایسه کنیم. ما خودمان را با گذشته خودمان مقایسه کرده و خودمان را تشویق می کنیم. این یعنی اینکه نسبت به پیشرفت سایر کشورها بی اطلاع هستیم.

رییس دانشکده علوم تربیتی اذعان کرد: کشور ما این قدر مؤسسه پژوهشی تأسیس کرده یا تعداد زیادی مقاله در حوزه تعلیم و تربیت منتشر کرده است اما نتیجه نهایی آن برای تعلیم و تربیت چه بوده است؟ در سطح بین المللی، برنامه درسی ما با همسایگان خودمان باید مقایسه شود. مثلاً ترکیه در آموزش چقدر از ما جلوتر است و آنان چه کار می کنند که موفق تر هستند؟ حالا باید برنامه درسی را بازنگری کنیم.

وی تاکید کرد: از همه مهم تر، برنامه درسی باید وجه محلی نیز داشته باشد. هر استان ما خودش یک کشور است. اگر همین استان ها را به اروپا ببرید، هر کدام ظرفیت یک کشور را دارند. شما می دانید که آب و هوا، مسائل اقتصادی، مسائل فرهنگی، استعدادها، سبک زندگی و روش زندگی مردم و فرهنگ آنان متفاوت است. آیا لازم است برنامه درسی استاندارد در همه جای کشور یکسان باشد؟

مصطفی قادری گفت: ما نزدیک به بیست سال است که سیاست چندتألیفی شدن کتاب های درسی را مطرح کرده ایم، اما اتفاق نمی افتد. قرار بود این کار ابتدا در حداقل چهار منطقه در جنوب شمال، شرق و غرب کشور انجام شود و سپس به تدریج به سطح استان برسد. هر استانی برنامه درسی خاص خود را داشته باشد. و البته این به معنای کنار گذاشتن برنامه درسی مشترک نیست.

وی بیان کرد: برخی دروس مانند ادبیات فارسی و مطالعات اجتماعی باید مشترک باشند زیرا هدف آن ها ایجاد هویت ملی است و همه باید به زبان فارسی پیوند بخورند. هر ایرانی باید زبان فارسی را به عنوان هویت ملی و زبان ملی به خوبی یاد بگیرد. اما وقتی راجع به پرندگان صحبت می کنیم، بهتر نیست که من از پرنده ای در کتاب علوم نام ببرم که در استان من یافت می شوند؟

او با ذکر مثالی توضیح داد: مثلا ما اکنون پرنده ای به نام میش مرغ داریم. این پرنده در چندین استان شمال غربی کشور یعنی آذربایجان غربی، کردستان و همدان زندگی می کرد. در گذشته این پرنده به وفور وجود داشت، اما اکنون دیگر نیست. اکنون حتی معلمان علوم ما نمی دانند که نزدیک به 100 عدد از این پرنده در جنوب استان آذربایجان غربی در شهرهای بوکان و میاندوآب باقی مانده است.

عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه گفت: اگر از معلمان ما در استان آذربایجان غربی بپرسید که چنین پرنده ای را می شناسند یا نه، نمی دانند چنین پرنده ای وجود دارد. معلمان و اساتید ما در همین سیستم تحصیل کرده اند. آن ها واقعا برای معلمی در جهان جدید آماده نیستند. به همین دلیل است که ما واقعاً قبل از تغییر برنامه درسی، به آموزش معلمان نیاز داریم. معلمی که سوادش تنها به اندازه کتاب درسی باشد، دیگر مانند گذشته برای تدریس در کلاس کافی نیست.

وی اضافه کرد: معلم باید فیلسوف و اندیشمند باشد. باید حداقل در زمینه درسی که تدریس می کند، چندین کتاب خوانده باشد تا بتواند مثلاً اگر موضوع پرندگان باشد بتواند در مورد آن ها صحبت کند. باید پرندگان بومی استان خود را بشناسد. باید فرهنگ و ویژگی های بومی این استان را بشناسد. در این صورت دانش کاربردی می شود. امروزه معلمان ما به کارگران فرهنگی بدل شده اند و نه اندیشمندان فرهنگی. ما آن ها را از هر لحاظ بسیار ضعیف نگه داشته ایم.

قادری خاطرنشان کرد: ما سال ها است در این باره صحبت می کنیم که باید برنامه های درسی تمرکززدایی شوند. برخی، ایده ی آزادسازی چند مرحله ای و برخی دیگر ایده برنامه درسی نیمه متمرکز را مطرح کرده اند و گفته اند که برنامه درسی نمی تواند کاملاً متمرکز باشد. اما حتی آن ایده چند تالیفی نیز متوقف شد. در دهه 80 بحث های جدی درباره آن وجود داشت، اما اکنون دیگر مطرح نیست.

وی در مورد اهمیت برنامه آموزشی گفت: برنامه درسی و محتوای آموزشی به اعتقاد من، ژن آموزشی است که برای تغییر آموزش مدرسه، اول باید این ژن یعنی برنامه درسی را تغییر دهید. برنامه درسی است که در ذهن، جان، نگرش، فکر و قلب کودکان ما ریشه می دواند. ما می خواهیم این بذرها را بکاریم، این بسیار مهم است که هنگام نوشتن برنامه درسی، هم به مسائل محلی و هم مسائل ملی و هم بین المللی توجه شود.

استاد دانشگاه اظهار کرد: اشتباهی که در ایران رخ داده است، اشتباه سیاست گذاری است. در تمامی سیاست گذاری های ما از جمله سیاست گذاری آموزشی و برنامه ریزی درسی، تصور بر این بوده است که برنامه درسی محلی، همان برنامه درسی ملی است. وقتی ما از واژه بومی سازی صحبت می کنیم، بومی سازی را معادل ملی گرایی در نظر گرفته ایم، در حالی که نیازهای ملی گرایی با محلی گرایی متفاوت است.

وی افزود: زبان، لباس، آداب و رسوم، آب وهوا، جغرافیا، پوشش جنگلی، پوشش گیاهی، کارخانجات، ظرفیت های صنعتی و ظرفیت های اقتصادی از استانی به استان دیگر فرق می کند. خب، چه لزومی دارد که برنامه درسی علوم در سراسر کشور یکسان باشد؟ من فکر نمی کنم تمرکززدایی از برنامه های درسی یک مسئله سیاسی یا امنیتی باشد. این بهانه ی مدیرانی است که نمی توانند ایده عدم تمرکز را در کشور پیاده کنند. شما برنامه درسی علوم را آزاد بگذارید. برنامه درسی ادبیات فارسی و دروس ملی می تواند متمرکز باشد و از سوی تهران مدیریت شود.

قادری عنوان کرد: در گذشته بهانه می آوردند که استان ها نمی توانند برنامه درسی و محتوای آموزشی محلی تدوین کنند. اما اکنون که اینگونه نیست. اکنون در خود استان ها، ده ها نفر متخصص دارای دکترا و کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی در خود بدنه آموزش و پرورش در اختیار دارند که بسیاری از آنان معلم هستند. ما صدها نفر داریم که در رشته های مدیریت آموزشی، برنامه ریزی درسی، برنامه ریزی آموزشی، فلسفه تعلیم و تربیت و تکنولوژی آموزشی تحصیل کرده اند.

وی ادامه داد: اکنون تعدادی از معلمان در استانها از این افراد متخصص هستند. بنابراین، این ها بهانه بوده است و در نهایت ما می توانستیم برنامه درسی محلی و ملی، هر دو را داشته باشیم. قطعاً نگرانی های ملی نیز بسیار مهم است اما ما تنها به برنامه درسی ملی توجه کرده ایم و شاکله و محور اصلی برنامه درسی ما، برنامه درسی ملی، یکپارچه، یکسان در همه جا و تلگرافی بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اذعان کرد: من اسم آن را برنامه درسی تلگرافی می گذارم زیرا برنامه درسی را به مدرسه می فرستیم و معلم اشتباهات و مشکلات آن را می داند اما نمی تواند آن را حل وفصل کند یا حتی ممکن است این تصور را داشته باشد که تهران و سازمان پژوهشی بهتر از من می داند آن ها هستند که تعیین می کنند کار برنامه ریزی درسی را چگونه انجام انجام دهند. حالا هرچند می بینند در عمل برنامه درسی دارای ده ها اشکال و مشکل است، اما آن را تدریس می کنند.

وی در ادامه گفت: در اصطلاح ما می گوییم برنامه درسی نوشته شده به برنامه درسی پوچ تبدیل می شود که به این معنا است که ما مطالب را در کتاب های درسی آورده ایم، اما معلم نمی تواند آن را اجرا کند، یا نمی خواهد، یا با آن موافق نیست، یا بلد نیست، یا امکانات آموزشی و آزمایشگاهی برای تدریس آن وجود ندارد. در نتیجه، به یک برنامه درسی پوچ تبدیل می شود.

قادری ادامه داد: در حالی که اگر ابتکارات محلی داشته باشیم، معلم می تواند نظر داده و آن را تغییر دهد، می تواند به روش دیگری تدریس کند. می تواند بگوید من از این کتاب استفاده نمی کنم و کتاب دیگری برای تدریس مناسب است. در نتیجه ما معلمان را که نیروی بسیار مهمی در تعلیم و تربیت هستند، با دست خودمان منفعل کرده ایم چرا که به آنان برنامه زمان بندی، ساعت تدریس، کتاب درسی و راهنمای معلم می دهیم و از آنان می خواهیم که طبق روش ما تدریس کنند.

وی تشریح کرد: برای اینکه معلم واقعاً یک متفکر و فیلسوف باشد، باید خودش بتواند انتخاب کند و تشخیص دهد که در اینجا چه نیازی وجود دارد. او نیازهای بومی و محلی را بهتر تشخیص می دهد. اما این امکان برای او فراهم نیست. ما پژوهشی در منطقه لشت نشا گیلان انجام دادیم. از دانش آموزان در مورد سواد محیط زیستی شان سوال کردیم. سواد محیط زیستی را به دو دسته زیست کره و زیست بوم تقسیم کردیم. زیست کره شامل مسائل جهانی مانند باران های اسیدی، گرمایش زمین و لایه اوزون است. زیست بوم نیز یعنی محیط یا طبیعت اطراف من، مانند رودخانه ها، جنگل ها و کوه ها. هر دو بخشی از سواد محیط زیستی هستند.

او در ادامه گفت: سواد دانش آموزان در مورد زیست کره بسیار بالاتر بود. اما در مورد زیست بوم منطقه لشت نشا، اطلاعات آنان صفر بود. مثلاً نمی دانستند چه ماهی هایی در رودخانه ای که صد قدم دورتر از آنان است زندگی می کنند. نمی دانستند نام پرندگانی که در جنگل ها و تالاب های اطراف زندگی می کنند چیست. حتی نام محلی گیاهان دارویی معروف منطقه خود را نمی دانستند.

استاد دانشگاه تاکید کرد: این واقعاً نشان می دهد که برنامه درسی متمرکز ما باید تغییر کند. اگر تغییر نکند، واقعاً ایده مرگ مدرسه حتما محقق خواهد شد و این اتفاق خیلی هم طول نمی کشد. اگر قبول ندارید، نشانه های آن را ببینید. از خود بچه ها بپرسید با دیپلمی که گرفته اند، چند درصد از این دانشی که شما می گویید به درد آنان خورده است و آیا اگر مجبور نبودید، باز هم به مدرسه می رفتید؟ پاسخ ها را بشنوید.

وی افزود: نشانه دیگر این است که والدین، فرزندان خود را به کلاس های هوش مصنوعی، کامپیوتر، ورزش و موسیقی می فرستند. چرا با وجود هزینه های زیاد آن، این کار را می کنند؟ زیرا فهمیده اند که برنامه درسی مدرسه ناقص است و نمی تواند واقعاً کودک را در تمام ابعاد خود به خوبی پرورش دهد. مثلا در ابعاد مختلف زیبایی شناسی، هنر، ورزش، تربیت بدنی چه برنامه ای برای بچه ها داریم؟

او عنوان کرد: عقل سالم در بدن سالم است. سالم نگه داشتن بدن بسیار مهم است. علاوه بر آن بدن مندی در آموزش مسئله بسیار مهمی است که ما از آن غافل بوده ایم. پدر و مادر این موضوع را درک می کنند چرا که اکنون فرزند آنان برای خواندن دروس مختلف و کنکور همیشه در خانه است، تحرک ندارد و اسیر شده است.

عضو هیات علمی در گروه مطالعات برنامه درسی و رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی در آخر گفت: بنابراین خانواده فرزند خود را به باشگاه می فرستند در حالی که وقتی مدیر مدرسه می گوید مبلغ کمی برای هزینه های مدرسه بدهید، کلی بهانه می آورند و نمی پردازند، زیرا می فهمند که این دانش خیلی به درد فرزندشان نمی خورد، اما به راحتی فرزندان شان را به آموزشگاه موسیقی یا باشگاه ورزشی می فرستند و مبالغ بیشتری را به راحتی می پردازند. یعنی حتی والدین نیز این را فهمیده اند که این برنامه های جبرانی برای تربیت فرزندشان ضروری است.