سید محمد بطحایی، رییس سازمان امور اجتماعی کشور، درباره وضعیت پدیده خودکشی در کشور توضیح داد و گفت: مواجهه با پدیده خودکشی مانند سایر آسیب های اجتماعی، دو وجه دارد؛ وجه نخست، مواجهه عمیق و مداخله بنیادین تر با این پدیده است. به این معنا که ما باید آموزش های لازم را برای بالا بردن آستانه تحمل و تاب آوری افراد به گونه ای پیش ببریم که افراد در مواجهه با کوچک ترین ناکامی ها در زندگی خود، مبادرت به خودکشی نکنند.

به گزارش ایلنا، وی افزود: اصلی ترین عامل بروز این اتفاق و این آسیب اجتماعی این است که افراد به اندازه ای از تحمل می رسند که احساس می کنند دیگر پایداری برایشان ممکن نیست و در نتیجه دست به خودکشی می زنند. این آستانه تحمل یا تاب آوری افراد در برابر اتفاقات اجتماعی قابل افزایش یا کاهش است. آنچه می تواند مقاومت افراد را در برابر حوادث و اتفاقات ناگوار زندگی بالا ببرد، آموزش هایی است که به آن ها داده می شود و مهارت هایی است که باید پیدا کنند.

بطحایی با انتقاد از ضعف نظام آموزشی کشور در این زمینه خاطرنشان کرد: متأسفانه ما در نظام آموزشی کشور، چه در دوران مدرسه و چه در دوران دانشگاه، در این زمینه با مشکل جدی مواجه هستیم. به گونه ای که یک نوجوان 9 یا 10ساله ممکن است، در مواجهه با کوچک ترین فشار در زندگی، خانواده یا مدرسه، بلافاصله اقدام به خودکشی کند و متأسفانه در برخی موارد جان خود را از دست بدهد.

وی نوع نخست مداخله در پدیده خودکشی را اقدامی پیشگیرانه دانست و تصریح کرد: این نوع نخست مداخله است که همه ی کشورها و جوامع به آن می پردازند، اما متأسفانه هنوز در کشور ما به صورت مؤثر آغاز نشده است. برنامه های درسی دانشگاهی و آموزشی مدارس هنوز به این موضوع توجه کافی ندارند و نسبت به آن بی تفاوت اند.

وی در ادامه نوع دوم مداخله را توضیح داد و اظهار کرد: اما نوع دوم مواجهه، برخورد اورژانسی و سریع العمل با این پدیده است. به این معنا که اگر فردی یک بار اقدام به خودکشی کرد که احتمال بروز آن در دفعات بعد برای این فرد بسیار بالاتر است، باید ساختارهای لازم برای مداخله مؤثر، به صورت موردی فعال شوند.

وی با اشاره به نقش نهادهای مسئول در این حوزه گفت: در کشور ما اورژانس اجتماعی و مراکز سراج وابسته به وزارت بهداشت مسئولیت اصلی این کار را بر عهده دارند و تلاش های زیادی نیز انجام می دهند، اما این تلاش ها کافی نیست. همچنان نحوه مداخله برای افرادی که در معرض خودکشی قرار دارند، یا دارای افکار خودکشی هستند، و یا سابقه اقدام به خودکشی ناموفق دارند، کامل و کارآمد نیست.

بطحایی در ادامه با اشاره به آمار پدیده خودکشی در کشور بیان کرد: متأسفانه در سال های اخیر با سیر صعودی در نرخ خودکشی، چه در اقدام و چه در موارد منجر به فوت مواجه بوده ایم. اگرچه نرخ خودکشی در ایران از میانگین جهانی پایین تر است، چه در زمینه اقدام و چه در مرگ ناشی از خودکشی، اما سیر آن در کشور ما صعودی است.

وی افزود: برخی کشورها توانسته اند با مداخلات هدفمند نرخ خودکشی را کاهش دهند. برای نمونه، تعدادی از کشورهای اروپایی و حتی کره جنوبی و ژاپن، موفقیت هایی در این زمینه کسب کرده اند.

به گفته او ایران نیز در سال های اخیر گام هایی در این مسیر برداشته است. ما نیز در سه تا چهار سال اخیر تلاش های جدی را آغاز کرده ایم، اما همچنان راه نرفته بسیاری داریم. این موضوع به ویژه با گسترش فضای مجازی تشدید شده است. همان طور که می دانید، فضای مجازی در پایین آوردن آستانه تحمل و تاب آوری افراد نقش قابل توجهی دارد و متأسفانه در مواردی حتی به تشویق افراد به خودکشی منجر می شود.

وی با ابراز نگرانی از گسترش محتوای خطرناک در فضای مجازی خاطرنشان کرد: اکنون در فضای مجازی سایت ها و شبکه هایی وجود دارند که افراد را تشویق به خودکشی می کنند و حتی روش های خودکشی بدون درد را آموزش می دهند. با گسترش این فضا، میزان خودکشی افزایش یافته و لازم است که ما بسیار فعال تر از گذشته با این آسیب اجتماعی مقابله کنیم.

رییس سازمان امور اجتماعی کشور در پاسخ به این پرسش که آیا خودکشی در میان دانش آموزان نیز افزایش یافته است، توضیح داد: بله، متأسفانه به ویژه در گروه های سنی پایین تر از 12 سال که پیش از این بسیار نادر بود، اکنون شاهد افزایش موارد اقدام و حتی مرگ ناشی از خودکشی هستیم.

بطحایی در ادامه در پاسخ به این سوال که با بسته شدن مراکز حمایت از زنان آسیب دیده توسط شهرداری، تکلیف این زنان با توجه به خطرهای احتمالی برای آنان، چه خواهد شد؟ گفت: خوشبختانه از سال گذشته با گسترش اورژانس اجتماعی که توسط سازمان بهزیستی در حال توسعه است، اقدامات خوبی آغاز شده است. امیدواریم در سال 1404 نیز گام های جدی تری برداشته شود، زیرا از حیث اعتبارات نیز منابع مناسبی به این بخش اختصاص یافته است. شورای اجتماعی کشور نیز حمایت های خود را نسبت به گذشته افزایش داده اند تا بتوانیم در توسعه اورژانس اجتماعی گام های مؤثرتری برداریم. امید داریم این آسیب امسال کاهش پیدا کند.

وی افزود: در بازدیدهایی که از مراکز اورژانس اجتماعی داشته ام، مشاهده کرده ام که حمایت از زنان آسیب دیده در این مراکز نسبت به سال گذشته با سرعت و گستردگی بیشتری افزایش یافته است.

بطحایی یکی از شاخص های رو به بهبود در حوزه آسیب های اجتماعی را کاهش خشونت دانست و اظهار کرد: یکی از شاخص هایی که خوشبختانه در آسیب های اجتماعی با کاهش مواجه بوده ایم، بحث خشونت است. آمارها نشان می دهد که میزان خشونت، به ویژه در نزاع های جمعی، نسبت به سال های گذشته کاهش چشمگیری یافته است.

وی توضیح داد: ممکن است برخی افراد با دیدن اخبار متعدد تصور کنند خشونت افزایش یافته، اما باید توجه داشت که سرعت و حجم انتشار اخبار در شبکه های اجتماعی این تصور را ایجاد می کند. آمارهای رسمی نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و وزارت بهداشت نشان می دهد که میزان خشونت و به ویژه نزاع های جمعی در حال کاهش است.

بطحایی در ادامه گفت: از ابتدای امسال، در شهر تهران، همکاری میان شهرداری تهران، حوزه قضایی، وزارت کشور و بهزیستی برای حمایت از زنان آسیب دیده آغاز شده است. اقدامات مقدماتی خوبی انجام شده، اما هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده ایم. در صورت تحقق این طرح، پیش بینی می شود یک مدل موفق قابل استفاده در سراسر کشور ارائه شود تا سایر استان ها نیز از آن بهره برداری کنند.

وی تأکید کرد: ما موضوع زنان آسیب دیده را به عنوان یک معضل اجتماعی جدی می شناسیم و آن را در دستور کار داریم. امیدواریم با تخصیص منابع کافی بتوانیم خانه های تأمین و حمایت از زنان آسیب دیده را گسترش دهیم.

او ادامه داد: زیرا اگر زنان آسیب دیده مورد حمایت قرار نگیرند، منشأ بروز بسیاری از آسیب های دیگر در جامعه خواهند شد. به همین دلیل، نخستین گام در مقابله با برخی آسیب های اجتماعی، حمایت و پشتیبانی از این زنان است تا بتوانند به زندگی سالم خود بازگردند.

وی در پاسخ به پرسشی درباره چرایی اعلام نشدن آمار دقیق آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد و خودکشی توضیح داد: آمار برخی آسیب های اجتماعی، از جمله خودکشی، به دلیل آنکه انتشارش می تواند به گسترش آن کمک کند، معمولاً به صورت عمومی اعلام نمی شود. این پنهان کاری نیست، بلکه تجربه جهانی نشان می دهد که در برخی موارد، اعلام گسترده آمار می تواند خود به اشاعه آن آسیب کمک کند.

وی در ادامه در خصوص وضعیت اعتیاد در کشور، افزود: متاسفانه در خصوص اعتیاد با گسترش آن مواجه هستیم، به ویژه در زمینه استفاده از مواد مخدر صنعتی. هرچقدر به جلو می رویم، استفاده از مواد سنتی کاهش یافته و جای خود را به مواد صنعتی یا ترکیبی می دهد. این در حالی است که آثار و تبعات مصرف مواد صنعتی بسیار عمیق تر و درمان آن دشوارتر از مواد سنتی است. به همین دلیل، در این حد می توان گفت که در بخش اعتیاد، روند افزایشی وجود دارد، اما نمی خواهم بگویم که این افزایش شیب تندی دارد، اما به طور کلی روند آن رو به افزایش است.

بطحایی تصریح کرد: نکته ای که در این میان از خودِ اعتیاد نیز نگران کننده تر است، افزایش مصرف تفننی مواد مخدر است. فردی که تنها یک بار یا به صورت تفننی از مواد افیونی استفاده می کند، در تعریف علمی معتاد محسوب نمی شود. برای مثال، فردی که ماهی یک بار، یا هر دو تا سه ماه یک بار، در یک مهمانی از مواد افیونی استفاده می کند، در طبقه بندی رسمی معتادان قرار نمی گیرد.

وی تأکید کرد: اما متأسفانه شدت افزایش این نوع مصرف تفننی بسیار بیشتر از رشد تعداد معتادان است. یعنی کسانی که به صورت تفننی و برای عبور از یک استرس موقت از مواد افیونی استفاده می کنند، در کشور ما به ویژه در شش ماه اخیر رشد چشمگیری داشته اند.

رییس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: مصرف الکل نیز به همین نیت، یعنی برای فرار موقت از استرس، متأسفانه در حال افزایش است.

بطحایی ادامه داد: برای روشن تر شدن موضوع باید اشاره کنم که در سطح جهان نیز وضعیت مشابه ای وجود دارد. امروز در دنیا حدود 300 میلیون نفر از جمعیت بالای 16 سال، در طول سال حداقل یک بار از مواد مخدر استفاده می کنند. البته این بدان معنا نیست که این 300 میلیون نفر معتاد هستند، بلکه به این معناست که تجربه مصرف داشته اند.

وی اضافه کرد: اما نکته مهم اینجاست که فردی که ماهی یک بار از مواد مخدر استفاده می کند، در ادامه معمولاً فاصله زمانی مصرفش کاهش می یابد؛ از ماهی یک بار به سه هفته، سپس دو هفته، و بعد هفته ای یک بار می رسد. در نهایت، وارد طبقه معتادان می شود و سپس به معتاد متجاهر تبدیل می شود که امکان بازگشت از آن تقریباً صفر است.

او در پایان خاطر نشان کرد: به همین ترتیب، باید گفت که تعداد معتادان در کشور رو به افزایش است، اما شیب رشد آن زیاد نیست. ولی کسانی که از مواد افیونی به صورت تفننی و در مهمانی ها و یا به صورت ناخواسته استفاده می کنند، شیب رشد و فراوانی میان این گروه بسیار زیاد است.