علی ودایع در اعتماد نوشت: بازی مرد دیوانه با رولت روسی به شکلی غیرقابل پیش بینی در تقابل جاه طلبی های شرق و غرب ادامه دارد. نه کاخ سفید و نه کاخ کرملین نمی خواهند قدمی عقب نشینی کنند، اما می خواهند به یک معامله بزرگ برسند. در فرآیند پیش رو تاب آوری و قدرت بالای ریسک پذیری در بستر زمان مولفه بنیادین محسوب می شود.

صبر مرد دیوانه کم است اما در رولت روسی آرامش و حوصله تعیین کننده است. بررسی رفتاری امریکا نشان می داد که دونالد ترامپ از همان الگوی رفتاری ویژه برای کاهش تنش با ولادیمیر پوتین استفاده می کند اما اعمال فشار سخت با یک تغییر ادبیات ظاهری علیه روسیه توسط امریکا همراه شده است.

ماجرای گفت وگوی تلفنی کرملین با کاخ سفید منجر به عقب نشینی واشنگتن از صدور مجوز استفاده از موشک های تاماهوک شده بود. مشابه همین اتفاق در ماه آگوست گذشته رخ داد؛ زمانی که ترامپ تهدید به تحریم های جدید کرد و پوتین با استیو ویتکاف فرستاده ویژه رییس جمهور امریکا، ملاقات کرد. این ملاقات منجر به برنامه ریزی برای اجلاسی در آلاسکا شد.

در آن برهه زمانی تهدیدهای گداخته ترامپ به سرعت به فریزر آتش بازگردانده شد. ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری 2024 مدعی شده بود که در 24 ساعت جنگ بین روسیه و اوکراین را پایان می دهد. با گذشت بیش از یک سال و 10 ماه پس از دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ، او اکنون به طور فزاینده ای ازعدم پیشرفت احساس نارضایتی می کند. مرد دیوانه می خواهد همیشه غیرقابل پیش بینی، مقتدر و همیشه در کانون توجه باشد.

واقعیت این است که پوتین خواستار خلع سلاح کامل اوکراین و حفظ هر سرزمینی که روسیه در طول جنگ تصرف کرده است، در صورت موافقت با آتش بس شده است. اوکراین از ایده واگذاری زمین خودداری کرده است و این کلاف سردرگم بدون چشم انداز یک وضعیت ناخوشایند است. آیا موضع ترامپ در طول مذاکرات تغییر کرده است؟ آیا مدل رفتاری مرد دیوانه به ریسک پذیری برخورد بزرگ ورود کرده است یا صرفا نمایشی از قدرت سخت برای رسیدن به معامله است؟

همه چشم ها به نشست بوداپست، محل ملاقات دوم روسای جمهوری امریکا و روسیه دوخته شده بود ولی این دیدار با اما و اگر مواجه شده است؛ وضعیتی گیج کننده که قابل پیش بینی بود. در شرایطی که ثانیه شمار نشست بوداپست به کار افتاده بود، واشنگتن به شکلی کاملا ناگهانی اعلام کرد که هیچ برنامه ای برای ملاقات بین روسای جمهوری امریکا و روسیه وجود ندارد.

ترامپ بعدا گفت که نمی خواهد این اجلاس اتلاف وقت باشد. رییس جمهوری امریکا دیروز گفت که ملاقات ممکن است انجام شود. علی رغم اظهارات ترامپ، مسکو اعلام کرد که مقدمات این کار ادامه دارد. مشخصا کرملین می خواهد نشست بوداپست برگزار شود.

برداشت واشنگتن این است که مسکو نیاز به ملاقات با ترامپ اهرم فشار بر کرملین است اما داستان رولت روسی پیچیده تر از آن چیزی است که امریکا گمان می کند. در طرف مقابل هم این دیدگاه وجود دارد که رییس جمهوری امریکا، جرات اعمال فشار واقعی بر مسکو برای پایان دادن به جنگ فرسایشی در اوکراین را ندارد. ذهنیت خواهی از مسکو برای کاخ سفید مطلوب نیست.

ایالات متحده روز چهارشنبه تحریم هایی را علیه شرکت های روس نفت ، لوک اویل و همچنین نزدیک به 36 شرکت تابعه آن ها اعمال کرد. اتحادیه اروپا نیز به طور جداگانه با ممنوعیت مرحله ای واردات گاز طبیعی مایع روسیه موافقت کرد و دو پالایشگاه نفت چینی را به فهرست تحریم های روسیه اضافه کرد. اقدام واشنگتن با واکنش تند پوتین مواجه شد تا جایی که رییس جمهوری روسیه گفت که هیچ کشوری که برای خود احترام قائل باشد، هرگز تحت فشار کاری انجام نمی دهد.

او همچنین به ترامپ هشدار داد که در صورت حمله به روسیه با موشک های کروز تاماهاک امریکایی که اوکراین به طور ناموفقی از واشنگتن درخواست کرده است، با پاسخی بسیار قوی، اگر نگوییم کوبنده مواجه خواهد شد.

همزمان با موضع گیری شدید مسکو، بازی جنگنده های روسی با اعصاب ناتو هم تشدید شده است که یک سیگنال مشخص درباره امکان برخورد سخت قلمداد می شود. البته از کنار پرواز دیروز بمب افکن های امریکایی در مرزهای آلاسکای روسیه هم پیامی مشخص بود. فرماندهی ارتش امریکا آلاسکا در بیانیه ای اعلام کرد که این عملیات دریایی روز 24 مهر در دریای برینگ در امتداد زنجیره جزایر آلوشیان انجام شد و ناو گارد ساحلی امریکا و 2 فروند بمب افکن بی وان بی نیروی هوایی در آن شرکت کردند.

طی این عملیات، ناو گارد ساحلی و نیروی دریایی، اطلاعات هدف را دراختیار بمب افکن ها قرار دادند و امکان هدف گیری از فاصله دور و تمرین شبیه سازی استفاده از تسلیحات فراهم شد.

برخی منابع آگاه می گویند که سرعت اعمال تحریم ها ظاهرا مسکو را غافلگیر کرده و حتی برخی از نزدیک ترین مشاوران رییس جمهوری روسیه را نیز شگفت زده کرده است. یک مقام ارشد سابق روسیه که نخواست نامش فاش شود، گفته که ایده تحریم های نفتی مدتی مطرح بود، اما همچنان برای مسکو غافلگیرکننده و ناخوشایند بود.

تحریم های جدید باعث می شود که مشتریان آسیایی تمایلی به خرید مستقیم نفت نداشته باشند و این شرکت ها را مجبور می کند برای اجاره نفتکش ها و فروش نفت خام خود به زنجیره های طولانی تری از واسطه ها تکیه کنند؛ تغییری که هزینه ها را افزایش می دهد.

نکته اینجاست که تاثیر این تحریم ها تا حد زیادی به میزان سخت گیری در اجرای آن ها بستگی دارد، به ویژه به اینکه آیا واشنگتن آماده است تحریم های ثانویه را علیه کشورهایی که به تجارت با شرکت های نفتی روسیه ادامه می دهند، اعمال کند یا خیر. برخی در مسکو اصرار داشتند که روسیه دوباره خود را وفق خواهد داد.

میخاییل زوینچوک، وبلاگ نویس نظامی روسیه که با وزارت دفاع ارتباط دارد، گفت: طرح های فروش جدید به سادگی ظاهر خواهند شد.

او افزود: آن ها لجستیک و هزینه ها را پیچیده تر می کنند، اما صنعت نفت سه سال است که با این مسائل دست و پنجه نرم می کند و به خوبی از پس آن ها برآمده است.

روسیه یک ماه فرصت دارد تا قبل از اجرایی شدن کامل محدودیت ها، خود را آماده کند و احتمالا از این زمان برای سازگاری با شرایط جدید استفاده خواهد کرد. مسکو مدت هاست که از طریق طرح های تجاری غیرشفاف و همچنین شبکه ناوگان سایه خود، راه هایی برای فرار از تحریم های غرب پیدا کرده است. این شبکه که متکی بر کشتی های قدیمی است که با پرچم های ناشناس تردد می کنند و از طریق شرکت های صوری در خاورمیانه و آسیا مدیریت می شوند، روسیه را قادر ساخته تا علی رغم محدودیت قیمت نفت در گروه هفت و تحریم های اتحادیه اروپا، صادرات نفت خود را به مشتریان کلیدی در هند و چین حفظ کند.

ظاهرا تا زمانی که پیشرفتی در مورد اوکراین حاصل نشود، هیچ ملاقاتی در بوداپست تکرار نخواهد شد. وزارت خزانه داری ایالات متحده حتی پیشنهاد داده است که تحریم های شدیدتری علیه روسیه اعمال شود تا کرملین را برای مذاکره سریع صلح تحت فشار بیشتری قرار دهد.

این می تواند آغاز روندی باشد که منتقدان اروپایی نحوه برخورد ترامپ با کرملین مدت هاست خواستار آن هستند؛ یک استراتژی جدید و سختگیرانه برای استفاده نهایی از اهرم های قابل توجه ایالات متحده جهت وادار کردن پوتین به مصالحه در مورد اهداف جنگی حداکثری اش.

این موارد شامل درخواست های کرملین از کی یف برای واگذاری بخش های استراتژیکی از خاک دونباس در شرق اوکراین است که روسیه تاکنون نتوانسته آن را فتح کند؛ خط قرمزی برای دولت اوکراین و حامیان اروپایی آن.

ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، اقدامات ایالات متحده را بسیار مهم و برای آوردن روسیه به پای میز مذاکره حیاتی توصیف کرده است.

نکته رفتاری مرد دیوانه اینجاست که ظاهر رفتار ترامپ در بسیاری از موارد با واقعیت های فکری او در تناقض است؛ یعنی بازی عدم قطعیت رکن بنیادین رییس جمهوری ایالات متحده است. همه طرف های جنگ اوکراین درگیر نوعی اضطراب و فشار سخت امریکا هستند. در پشت صحنه در کی یف، در بروکسل و حتی در مسکو، کمتر کسی شک دارد که در دنیای به شدت نامنظم و متغیر ترامپ، بازگشت ناگهانی به دیدگاه کرملین می تواند فقط یک تماس تلفنی دوستانه و با دقت زمان بندی شده دیگر با پوتین باشد.

سفر کریل دمیتریف فرستاده ویژه رییس جمهوری روسیه به امریکا برای ملاقات با ویتکاف می تواند همه معادلات را دوباره به همان الگوی رفتاری پیشین بازگرداند. تبادل فرستادگان نشان دهنده کانال های غیررسمی دیپلماسی در پشت پرده نمایش سخت است.

فئودور لوکیانوف تحلیلگر سیاست خارجی نزدیک به کرملین در مقاله ای برای روزنامه آرگومنتی ای فکتی نوشت: پوتین نوعی بازی تاکتیکی شخصی با ترامپ را اداره می کند. باید گفت که رییس جمهوری روسیه در انتخاب لحظات مناسب برای تضعیف تلاش های مخالفان و تزریق نیروی جدید به مذاکرات، مهارت دارد.

برگردیم به اصل ماجرا، عنصر زمان برای ترامپ و برای پوتین معنی متفاوتی در بازی جنگ اوکراین دارد. در قلب اختلافات فعلی ترامپ با پوتین، درخواست او برای آتش بس فوری قرار دارد که می تواند مبنای مذاکرات صلح باشد. ترامپ همچنین از هر دو طرف خواسته است که خطوط مقدم فعلی را مسدود کنند؛ پیشنهادی که مورد حمایت اوکراین و متحدان اروپایی آن است.

با این حال، پوتین قاطعانه توقف جنگ را تا زمان دستیابی به توافقی جامع که به آنچه کرملین علل ریشه ای درگیری می نامد، بپردازد، رد کرده است. به گفته مسکو، این دلایل ریشه ای به معنای مطالبات گسترده ای است که حاکمیت اوکراین را از بین می برد، ازجمله کنترل کامل بر منطقه دونباس شرقی اوکراین، محدودیت نیروهای مسلح اوکراین و اعمال نفوذ روسیه در امور داخلی این کشور.

الکساندر گابویف مدیر مرکز کارنگی اوراسیا، می گوید که برای مسکو، توقف جنگ در حال حاضر به معنای از دست دادن اهرم اصلی خود بر ترامپ است. کرملین گمان می کند که آن ها در حال پیروزی در جنگ هستند و اوکراین به آرامی اما پیوسته در حال شکست است.

پوتین واقعا معتقد است که اوکراین ممکن است در سال آینده فرو بریزد. نوع رفتار کرملین نشان می دهد که ارتش سرخ مبتنی بر ذهنیت سنتی روسیه دنبال حفظ جنگ زمستانه و شکست اراده کی یف در آستانه چهار سالگی جنگ اوکراین است.

روس ها گام های دیپلماتیک را احتمالا تا بهار معلق نگه خواهند داشت. در ماه های اخیر، پوتین به طور فزاینده ای اظهار داشته است که زمان به نفع اوست. تاتیانا استانووایا تحلیلگر سیاسی مستقل روس، با اشاره به اینکه طبیعت دمدمی مزاج ترامپ می تواند او را به تغییر نظرش سوق دهد، گفت: در حال حاضر، به نظر می رسد کرملین مایل است وخامت خفیف روابط با واشنگتن را تحمل کند. پوتین روی امریکایی ها حساب می کند تا، به قول خودش، سر عقل بیاین . بازی مرد دیوانه (ترامپ) و رولت روسی (پوتین) درنهایت، به جای گشودن راهی روشن به سوی معامله بزرگ ، تنها برعدم قطعیت سیستمیک افزوده اند.

ترامپ با استفاده از تاکتیک های فشار سخت (تحریم ها) وعدم قطعیت دیپلماتیک، به دنبال یک پیروزی سریع و قاطع است؛ درحالی که پوتین، با اتکا به تاب آوری اقتصادی و مزیت زمان در جنگ فرسایشی اوکراین، تلاش می کند تا برنده نهایی باشد. هنوز با قطعیت نمی توان گفت که نشست بوداپست فروپاشیده است اما می توان گفت که عدم قطعیت بیشتر وضعیت معامله بزرگ را خیلی دور، خیلی نزدیک می کند. رقابت قدرت، ذات سیاست جهانی است.

این اقدامات نه صرفا واکنش های مقطعی، بلکه سیگنال های استراتژیک در یک بازی پرمخاطره با هدف کسب امتیاز و تغییر موازنه به نفع منافع ملی هستند. بنابراین، سرنوشت دیدار آتی سران، نه به خوش بینی های مقطعی، بلکه به این بستگی دارد که کدام بازیگر زودتر به این نتیجه برسد که هزینه های تداوم وضعیت موجود از منافع آن فراتر رفته است. در کوتاه مدت، عدم قطعیت عنصر حاکم خواهد ماند و معامله بزرگ، همچنان یک آرمان استراتژیک، اما دست نیافتنی، باقی می ماند.