محسن عوضوردی در هم میهن نوشت: این روزها بحث ها و گفت وگوهای بسیاری، در فضای رسانه ای، پیرامون فواید و مضرات تغییر دکترین هسته ای از صلح ٱمیز به تسلیحاتی، شکل گرفته است. اگرچه احتمال می رود که دلیل اصلی برجسته شدن چنین مباحثی، رونمایی از اندیشه های حامی سلاح هسته ای در بین عوام و خواص جامعه، برای گرفتن امتیاز در مذاکره باشد، اما از گمان تا واقعیت، گاه یک امضا تفاوت است؛ خاصه اگر مبنای جهان بینی تصمیم گیران، کنش های سریع و ساختارشکنانه (اصطلاحاً انقلابی) باشد.

پرسش اصلی این است که فواید و مضرات مجهز شدن جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای چیست؟

در ابتدای پاسخ، به فواید آن می پردازیم:

1- مصونیت نسبی در برابر تهدید نظامی: با وجود سلاح هسته ای، درگیری نظامی، ریسک بیشتری خواهد داشت و مواضع تهدیدآمیز، با محاسبه ی دقیق تری اتخاذ می شود. اما باید گفت هیچ گاه احتمال درگیری به صفر نمی رسد؛ خاصه برای جمهوری اسلامی ایران. نمونه واضح این گمان، درگیری هند و پاکستان در سال جاری به عنوان دو قدرت اتمی است.

2- تغییر مؤلفه ها در مذاکرات: طبعاً سلاح هسته ای، بانی ملاحظات جدی تری در هنگام مذاکره است و هوشیاری طرفین را در برابر تهدیدهای یک قدرت هسته ای، در بر دارد.

1- اعمال فشارهای جامعه بین الملل، از اقدامات قهرآمیز تا تنبیهی: به طبع بر اساس معاهده منع گسترش سلاح های کشتار جمعی، کشورها از هسته ای شدن یکدیگر جلوگیری می کنند و اگر کشوری به مفاد معاهده مذکور عمل نکند و برنامه ی هسته ای اش تهدیدی برای جامعه بین الملل تلقی شود، از اعمال تحریم ها و قطع روابط دیپلماتیک (به عنوان اقدامات قهرآمیز) گرفته تا حمله نظامی ائتلافی (به عنوان اقدام قهرآمیز) در برابرشان اعمال خواهد شد.

2- ایجاد حساسیت بین المللی در موضع گیری های مختلف: هر اقدام و کنش و حتی سخن و بیانیه ای، زمانی که کشوری سلاح هسته ای داشته باشد، ممکن است با برجسته سازی جنبه تهدیدی اش نمود پیدا کند.

3- تشدید ناپایداری ها در ائتلاف های دو یا چندجانبه: به علت ایجاد حساسیت های بسیار سلاح هسته ای، فرصت طلبی کشورها در معاهدات و ائتلاف ها چند برابر شده و هر ائتلاف و معاهده ای به علت این حساسیت ها، ناپایدارتر خواهد بود، زیرا با کوچک ترین بهانه ای، کشور هم پیمان، می تواند با بهانه تنش زدایی از عهد خود عقب نشینی کند.

شاید به نظر برسد که این گمان دقیقاً بر عکس واقعیت قدرت های هسته ای است، چراکه قدرت هسته ای با دست پر وارد معاهده می شود و خیانت در تعهد مقابل آن، با تهدید جدی توأمان است، اما به نظر می رسد واقعیت ماجرای داشتن سلاح هسته ای با امکان استفاده از آن، کاملاً متفاوت است. در واقع، برای کشورهایی که نمی توانند بیش از یک قدرت منطقه ای در روابط بین الملل ایفای نقش کنند، بمب اتم حداکثر کارکرد خود را در حوزه بازدارندگی ایفا می کند.

4- تهدید وجود سلاح هسته ای، به مثابه انبار باروت در اقدامات خرابکارانه: وجود انبار تسلیحات هسته ای در کشورهایی که ابعاد دیگر توسعه شان به اندازه ابعاد نظامی رشد نداشته است، می تواند تهدید باشد، چراکه از نفوذ گرفته تا رصد اطلاعاتی و ماهواره ای، احتمال خرابکاری در داخل و به وجود آمدن فاجعه ی هسته ای تشدید می شود. جدای این مسئله، هزینه نگهداری سلاح هسته ای بسیار سنگین تر از تسلیحات دیگر است. بنابراین، داشتن سلاح هسته ای آنطور که این روزها اصحاب رسانه در مورد آن نظر می دهند، نیست و هزینه داشتن سلاح هسته ای از فوایدش بیشتر به نظر می رسد.

ضمن اینکه آن دسته از موافقان هسته ای شدند، ظاهراً به این نکته توجه ندارند که داشتن سلاح هسته ای یک بحث است و استراتژی های استفاده از آن یا امتیاز گرفتن پیرامون استفاده نکردن از آن، بحث دیگر است. علاوه بر آنچه تاکنون گفته شد، جمهوری اسلامی ایران، شرایط متفاوتی دارد که بر مضرات هسته ای شدن آن می افزاید. با سابقه اقدامات هیجانی و بی محابا (از حمله به سفارتخانه ها گرفته تا بعضاً استراتژی های جنگی با تلفات بالا در جنگ هشت ساله ایران و عراق) عملاً به نظر می رسد وجود سلاح هسته ای در این کشور بسیار پرهزینه خواهد بود.

از طرفی، جامعه جهانی در مواردی بدبینی ها و تبلیغات فراوانی نسبت به اقدامات ایران در منطقه دارد که همین امر، هزینه های احتمالی هسته ای شدن ایران را افزایش می دهد. از نظر شرایط داخلی، به نظر می رسد که ایران به عنوان یک کشور با موقعیت های استثنایی ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک، سیاست بی طرف یا انزواگرایی را پیش بگیرد، درحالی که با هسته ای شدن، این انزوا تحمیل خواهد شد.

فرهنگ مردم که توأم با مصرف گرایی کالاهای لوکس و پیروی از مُد است، پذیرای این انزوا نخواهد بود و همین تشدید انزوا از آنچه که امروز بر روابط ایران با سایر کشورها دارد، احتمالاً شروع اعتراضات را تقویت می کند. تجربه جنگ دوازده روزه بین ایران و اسراییل نشان داد که طرف مقابل ایران، به طور دقیق و با رصد کامل جابه جایی تسلیحات ایران عمل می کند، بنابراین حتی با داشتن سلاح هسته ای، امکان شلیک آن توأم با ریسک های حیاتی خواهد بود. بماند که کوچکترین تحرکی مبتنی بر ساخت سلاح هسته ای با رادارهای فوق پیشرفته رصد شده و حتی اعلام موضع ساخت، احتمال درگیری و حمله پیش دستانه و بهانه جویانه را تشدید می کند. یعنی قبل از رونمایی، کار با یک ائتلاف نظامی بین المللی تمام خواهد شد.

با توجه به شعارها و آرمان های اعلامی سیاست خارجه جمهوری اسلامی و بازتاب عملکرد این آرمان ها در عرصه روابط بین الملل، سلاح هسته ای احتمال ائتلافی به وسعت جهان را علیه جمهوری اسلامی تقویت می کند، چراکه برخلاف تصور عده ای، جمهوری اسلامی ایران، کره شمالی نیست و روسیه و چین، ایران هسته ای را تهدیدی جدی علیه منافع خود می بینند.

به نظر می رسد که بهتر باشد حتی اگر از روی دلسوزی و امتیاز گرفتن سخن ساخت سلاح هسته ای و حمایت از این موضع به میان می آید، سنجیده تر باشد یا حتی از بیان چنین سخنانی، پرهیز شود. چراکه با روایت فوق، ساختن و یا داشتن سلاح هسته ای، علیه منافع ملی ایران تلقی می شود.