فرارو- ویلیام اسپوزاتو خبرنگار بخش بین الملل نشریه فارن پالیسی

به نقل از نشریه فارن پالیسی، سانائه تاکایچی، رهبر حزب لیبرال دموکرات ژاپن با شکستن یکی از دیرپاترین تابوهای سیاسی این کشور، به عنوان نخستین زن در تاریخ ژاپن بر کرسی نخست وزیری تکیه زد. او با ائتلافی کوچک و پوپولیستی همراه شد تا در رأی گیری نخست پارلمان، اکثریت شکننده ای به دست آورد. با این حال، مأموریتی دشوار و آینده ای نامطمئن در پیش دارد؛ آینده ای که ممکن است پیش از آغاز اجرای برنامه های بلندپروازانه اش، او را ناگزیر از برگزاری انتخاباتی زودهنگام کند.

تاکایچی 64 ساله، جانشین شیگرو ایشیبا شد؛ رهبری که پس از ناکامی حزب در انتخابات ماه ژوییه مجلس اعیان، از قدرت کنار گذاشته شد. در آن انتخابات، حزب حاکم لیبرال دموکرات برای نخستین بار نتوانست اکثریت را در هیچ یک از دو مجلس پارلمان حفظ کند. مسیر تاکایچی تا پیروزی، آسان و هموار نبود. پس از انتخابش به عنوان رهبر حزب در چهارم اکتبر، تردیدهای جدی درباره توانایی او برای کسب حمایت کافی در پارلمان شکل گرفت؛ به ویژه پس از آن که حزب مذهبی کومِیتو به همکاری 26 ساله خود با حزب لیبرال دموکرات ژاپن پایان داد.

در واکنش به این بحران، تاکایچی تصمیم گرفت حزب لیبرال دموکرات را بیش از پیش به سمت راست سیاسی سوق دهد. او با حزب نوپای نوآوری ژاپن دست ائتلاف داد ؛ گروهی متشکل از سیاستمداران بود که عمدتاً اهل منطقه کانسای و شهر بزرگ اوزاکا هستند. این حزب با مجموعه ای از اهداف گاه متناقض محبوبیت یافته است؛ از یک سو وعده می دهد به سلطه چندده ساله حزب لیبرال دموکرات ژاپن بر قدرت پایان دهد و از سوی دیگر، شعارهایی همچون تمرکززدایی، کاهش مالیات ها و هزینه های دولتی و معرفی رسمی اوزاکا به عنوان شهر شماره دو ژاپن و پایتخت پشتیبان را سر می دهد؛ هرچند در واقع، یوکوهاما در جنوب توکیو دومین شهر بزرگ کشور به شمار می آید.

ائتلاف تازه شکل گرفته اکنون بیش از هر زمان دیگری بازتاب دهنده دیدگاه های شخصی سانائه تاکایچی است. تاکایچی از زائران دائمی زیارتگاه جنجالی یاسوکونی در مرکز توکیو است؛ مکانی که یادبود کشته شدگان جنگی ژاپن از جمله شماری از جنایتکاران جنگی در آن نگهداری می شود و موزه ای دارد که روایتی ملی گرایانه و تحریف شده از جنگ جهانی دوم ارائه می دهد. در حالی که برخی نخست وزیران پیشین مانند شینزو آبه این بازدیدها را اقدامی مذهبی و شخصی خوانده اند، چین و کره جنوبی همواره با خشم و انتقاد شدید به آن واکنش نشان داده اند.

تاکایچی خواهان تقویت هرچه بیشتر نیروهای دفاع شخصی ژاپن است ؛ برنامه ای که پیش تر نیز در جریان بود و هدف آن افزایش بودجه دفاعی تا سطح دو درصد تولید ناخالص داخلی تا سال 2027 است. هرچند او هنوز هدف جدیدی تعیین نکرده، اما گزارش ها حاکی از آن است که ممکن است بودجه نظامی را تا حدود پنج درصد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد؛ سطحی که در دوران دولت ترامپ نیز از ژاپن خواسته شده بود.

یکی از نخستین چالش های سیاست خارجی نخست وزیر جدید، مذاکرات پیشِ رو با دونالد ترامپ است. رییس جمهوری آمریکا از ژاپن خواسته تا هزینه پایگاه های نظامی آمریکا در خاک خود را عملاً به طور کامل برعهده گیرد و استدلال کرده است که این پایگاه ها دیگر در خدمت منافع مستقیم ایالات متحده نیستند. (چنان که تحلیلگران اشاره کرده اند، چین در صورت برخورداری از چنین فرصتی، احتمالاً پیشنهادهای مالی بسیار سخاوتمندانه تری ارائه می کرد.) این موضوع به زودی در کانون گفت وگوها قرار خواهد گرفت، زیرا تاکایچی کمتر از یک هفته فرصت دارد تا پیش از دیدار رسمی اش با ترامپ در روزهای 27 تا 29 اکتبر برای مذاکره آماده شود.

جیکوب ام. شلسینگر ، رییس بنیاد ایالات متحده ژاپن که مأموریتش گسترش روابط دوجانبه دو کشور است، می گوید: تاکایچی خود را وارث سیاسی شینزو آبه می داند؛ کسی که در تعامل با ترامپ، معیار طلایی از مهارت دیپلماتیک بر جای گذاشت. چالش واقعی او نه صرفاً پیروی از سیاست های آبه، بلکه توانایی اش در جلب رضایت رییس جمهوری است که خلق وخویی غیرقابل پیش بینی دارد. او تاکید می کند: نقش عامل جنسیت در این رابطه نیز جالب توجه خواهد بود، چراکه سابقه ترامپ در همکاری با رهبران زن چه در ایالات متحده و چه در خارج از آن در بهترین حالت، ناهموار و پرتنش بوده است.

یکی از نخستین و دشوارترین چالش های پیشِ روی سانائه تاکایچی، توافق تجاری پرحاشیه میان ایالات متحده و ژاپن است؛ توافقی که در دوران دولت شیگرو ایشیبا حاصل شد. هرچند توکیو در آن زمان توانست با کاهش تعرفه های واردات خودرو، فرصتی برای نجات اقتصادی شرکت تویوتا فراهم کند، اما در مقابل، به معامله ای آشکارا یک سویه تن داد: تعهد به سرمایه گذاری 550 میلیارد دلاری در پروژه هایی که مستقیماً زیر نظر دولت ترامپ انتخاب می شوند و 90 درصد سود آن به ایالات متحده می رسد. تاکایچی از تمایل خود به بازنگری در این توافق سخن گفته است، اما به نظر می رسد قصد دارد با توسل به بندهای فنی و پیچیده قرارداد، زمان را به سود خود بخرد و از تجدید کامل آن بپرهیزد.

در عرصه اقتصاد داخلی، رویکرد تاکایچی بیش از آن که محافظه کارانه باشد، رنگی از پوپولیسم دارد. گرچه او اخیراً نسبت به بدهی سنگین دولت هشدار داده، اما تمرکز اصلی اش بر حمایت از کارگران کم درآمد از طریق اعتبارهای مالیاتی هدفمند است. در عین حال، فلسفه اقتصادی او ریشه در نوعی باور فردگرایانه دارد که می توان آن را روح هوریشیو الگر نامید ؛ این ایده که جامعه زمانی پیشرفت می کند که مردم سخت تر کار کنند. تاکایچی آشکارا خود را پیرو الگوی مارگارت تاچر، نخست وزیر پیشین بریتانیا می داند.

در گزارشی از مؤسسه پژوهشی دای ایچی لایف در ماه اکتبر آمده است: برخلاف دولت های کیشیدا و ایشیبا که افزایش حداقل دستمزد را در اولویت قرار داده بودند، فلسفه اقتصادی تاکایچی بر پاداش دادن به کسانی متمرکز است که سخت کار می کنند نه بر حمایت از اقشار آسیب پذیر ؛ تمایزی که احتمالاً در سیاست های آتی او پررنگ تر خواهد شد. در واقع، افزایش حداقل دستمزد می تواند به بخش بزرگی از زنان جوان ژاپنی که با دشواری معیشتی روبه رو هستند کمک کند، چراکه برآورد می شود حدود 70 درصد از دریافت کنندگان حداقل دستمزد در ژاپن را زنان تشکیل دهند. با این همه، محافظه کاری اجتماعی تاکایچی یکی از دلایلی است که موجب شده انتخاب او هرچند نقطه عطفی تاریخی در جامعه ای مردسالار به شمار می رود؛ اما شور و شوق چندانی در میان حامیان برابری جنسیتی و تنوع اجتماعی برنینگیزد.

ظهور حزب سانسِیتو و انتخاب سانائه تاکایچی به عنوان نخست وزیر، موجی از گمانه زنی ها درباره وقوع یک دگرگونی بنیادین در سیاست ژاپن برانگیخته است. با استقرار رهبری جدیدی در جناح راست و پایان همکاری تاریخی با حزب مذهبی کومِیتو، احتمال آن می رود که شاخه لیبرال تر حزب لیبرال دموکرات احساس کند جایگاه خود را در ساختار کنونی از دست داده است و در نتیجه، به سوی ائتلاف با احزاب میانه رو و چپ گراتر از جمله کومِیتو متمایل شود؛ روندی که می تواند زمینه ساز شکل گیری نظامی دوحزبی تر و مبتنی بر تمایزهای واقعی سیاستی در ژاپن گردد.

از همین رو، احتمال قوی تر آن است که به جای بازآرایی رسمی ساختار سیاسی، راهبرد واقعی حزب لیبرال دموکرات انتظار و صبر باشد؛ تا در صورت بروز نارضایتی عمومی یا شکاف در ائتلاف حاکم، از درون حزب برای کنار زدن تاکایچی و جایگزینی او با رهبری مصالحه جوتر اقدام کند. اجرای چنین سناریویی دشوار نخواهد بود. ائتلاف جدید تاکایچی هنوز در مجلس نمایندگان دو کرسی کمتر از اکثریت دارد ؛شکافی ظریف اما خطرناک که دولت او را در برابر هر جناح ناراضی یا تهدیدی برای رأی عدم اعتماد، آسیب پذیر می سازد.

در کم ترین حالت، این وضعیت بدان معناست که تاکایچی ناچار است بخش بزرگی از زمان و سرمایه سیاسی خود را صرف جلوگیری از شورش های درون حزبی کند. او هنگام پیروزی در انتخابات رهبری حزب وعده داده بود که کار، کار و باز هم کار خواهد کرد. بی تردید، اگر بخواهد از تبدیل شدن به تازه ترین قربانی در چرخه بی پایان تغییرات زودهنگام قدرت در سیاست ژاپن بگریزد، باید دقیقاً چنین کند.