در سال1403، خط فقر ماهانه برای هر نفر 6 میلیون و 128هزار تومان ثبت شده و محاسبات نشان می دهد نرخ فقر به حدود 36درصد رسیده است؛ بالاترین میزان از ابتدای دهه1390 تاکنون.

به گزارش دنیای اقتصاد، اکنون بیش از یک سوم مردم توانایی تامین نیازهای اولیه برای حداقل کالری مورد نیاز را ندارند. کارشناسان می گویند تورم مزمن بالای 30درصد در بخش هایی چون خوراک و مسکن و نیز فقدان رشد اقتصادی پایدار، عوامل اصلی افزایش فقر بوده اند. بدون رشد پایدار و کنترل تورم، سیاست های حمایتی اثر ماندگار ندارند.

نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته 3.1درصد و تورم نقطه به نقطه 37.1درصد بوده است. تورم مزمن و رشد پایین در دهه1390 به کاهش درآمد و افزایش فقر منجر شد. هرچند رشد اقتصادی در آغاز دهه1400 بهبود یافت، اما نرخ فقر پس از جهش 1397 و 1398 در سطح 30درصد باقی ماند.

در نیمه دوم 1403، فشارهای سیاسی و جهش ارزی، اقشار متوسط را فقیرتر کرد. کاهش ضریب جینی در سال1403 به خروج از تله فقر منجر نشد و دهک های میانی وضعیت بدتری پیدا کردند. در نتیجه، پدیده شاغلان فقیر گسترش یافت. تورم بیش از 40درصدی اجاره بها نیز باعث کوچک تر شدن سفره خانوارها شد. کارشناسان تأکید دارند که تنها با کاهش ریسک های سیاسی و مهار تورم می توان جلوی گسترش فقر را گرفت.

در سال های گذشته تحریم ها، تورم بالا و رشد پایین، روند فقر را افزایشی کرده اند. در سال1396، پیش از خروج آمریکا از برجام، نرخ فقر زیر 20درصد بود و شکاف فقر کاهش یافته بود؛ اما پس از تحریم ها و جهش ارزی، نرخ فقر در سال1398 به بالای 30درصد رسید. هرچند در 1402 تا حدودی کاهش یافت، اما در 1403 دوباره جهش کرده و با رشد 6واحد درصدی به 36درصد رسیده است.

عوامل افزایش فقر شامل تورم بالا، رشد پایین، سیاست های حمایتی ناکارآمد و شوک های سیاسی و ارزی است. در شرایطی که بیش از شش سال است تورم بالای 30درصد ادامه دارد و رشد اقتصادی توان جبران آسیب های دهه1390 را ندارد، سیاست های حمایتی فقط نقش مسکن موقتی دارند. از سال1397 تاکنون، تحریم ها و نوسانات ارزی باعث کاهش تولید و فرار سرمایه شده اند. ناترازی های انرژی نیز به کاهش فرصت های شغلی و افزایش فقر دامن زده است.

اصلی ترین ضعف سیاست های حمایتی، تمرکز نداشتن بر اقشار نیازمند است. در سال های اخیر، شوک های ارزی و سیاسی مانند بازگشت فشار حداکثری آمریکا و جنگ های منطقه ای، اقتصاد را بی ثبات کرده اند و احتمال افزایش بیشتر فقر در 1404 بالاست.

تورم خوراکی ها بیش از تورم کل بوده است؛ تورم نقطه ای خوراکی ها در اسفند 1403 برابر با 41درصد و تا شهریور امسال 57.9درصد ثبت شده است. در سال1401، بیش از نیمی از مردم کمتر از 2100کالری در روز مصرف می کردند و این رقم با افزایش فقر در 1403 بیشتر شده است. تورم بالای اجاره بها و مواد خوراکی، از جمله تورم 250درصدی حبوبات و بیش از 50درصدی مرغ، سفره خانوارهای فقیر را کوچک تر کرده است. در این شرایط، تنها با رفع ریسک های سیاسی، اصلاحات اقتصادی و سیاست های حمایتی هدفمند می توان وضعیت فقرا را بهبود داد.