روزنامه هم میهن در سرمقاله خود به سخنان دیروز رهبر انقلاب اشاره کرده است.

در این یادداشت آمده است: سخنان دیروز مقام رهبری و ریاست جمهوری فصل مشترک مهمی داشتند که تحلیل و اشاره به آن به عنوان یکی از معضلات جامعه ایران ضروری است. گزارش امروز صفحات اجتماعی هم میهن نیز مرتبط با این مسئله و درباره اعتراضات سازماندهی شده توسط نسل زد در کشورهای فیلیپین، نپال، اندونزی، مراکش، پرو، ماداگاسکار و سریلانکاست که نقش نسل زد در تحولات این کشورها را بررسی می کند.

ابتدا بخشی از سخنان مقام رهبری خطاب به جوانان و نخبگان کشور را مرور می کنیم که گفتند: اینجا خانه شماست، اینجا خاک شماست، اینجا مال شماست، اینجا متعلّق به خود شماست، متعلّق به فرزندان شما و نسل شماست. یک بیگانه در یک کشور دیگر نمی تواند با خاطر جمع زندگی کند. آقای پزشکیان هم گفتند: اگر نخبگان به میدان بیایند، دشمن هیچ غلطی نمی تواند بکند. راه عبور وضعیت نامطلوب فعلی نه شعار و دستور، بلکه تکیه بر متخصصان، فارغ از نوع پوشش، منش و ظواهر آنان است.

طرح این نکات حکایت از وجود یک مسئله و پدیده زیان بار می کند که همان شکاف نسلی است. شکاف نسلی واقعیت دنیای امروز است؛ ولی به عللی از جمله محدودیت های سیاسی و اجتماعی این شکاف در ایران عمیق تر و به سوی انقطاع و بیگانگی کامل در حرکت است. در واقع، عدم مشارکت نخبگان مورد نظر آقای رییس جمهور یا توصیه مقام رهبری به عدم مهاجرت جوانان از کشور، هر دو بازتابی از این واقعیت مهم تر هستند که جامعه ما نه تنها قادر به حفظ و جذب این نیروها نبوده، بلکه دافعه و گریز را نیز در آنان ایجاد کرده است.

مسئله فقط در سطح حکومت نیست. نهادهای مدنی و حزبی هم دچار همین معضل هستند. اغلب پیر و فرسوده هستند. این شکاف در جامعه ایران با دختران و زنان جوان بیشتر است. این نسل به درستی احساس می کند که به رسمیت شناخته نمی شوند. لذا در میهن خود احساس بیگانگی می کنند. جوانان نخبه چنین برداشتی دارند که به آنان ابزاری نگاه می شود و خبرگی آنان را فقط معطوف و منحصر به اهداف رسمی می خواهند و آنان را آن گونه که هستند، نمی پذیرند. مشکل جامعه سیاسی ایران مهم تر از شکاف نسلی با جوانان و نسلz است.

این ساختار حتی با والدین این جوانان و نسل های وای و ایکس هم نتوانسته تطابق پیدا کند. ولی عمق شکاف آن با نسل زد بیشتر است. آنان نخستین نسلی هستند که به طور کامل در عصر اینترنت و شبکه های اجتماعی رشد کرده اند، نه اینکه فقط در بزرگسالی با آن مواجه شده باشد. تجربه زیسته خاص آنان در ایران مهم است که در فضای محدود اقتصادی، تحریم ها، کرونا و بحران های سیاسی مکرر بزرگ شده اند و امید به آینده در چارچوب ادامه وضع کنونی را باور ندارند.

آنان دچار تناقضات شدید میان تربیت رسمی در مدرسه و رسانه رسمی با دنیای غیررسمی در اینستاگرام، تلگرام و تیک تاک، هستند. ویژگی های فرهنگی آنان به کلی متمایز است. فردگرایی آنان بالاست. گرچه دارای آگاهی انتقادی هستند؛ ولی از نظر سیاسی در وضعیت بی سازمانی قرار دارند. میل به آزادی های فردی آنان بیش از آرمان های جمعی است.

گرایش به سبک زندگی جهانی شده (پوشش، موسیقی، ادبیات و زبان) با حفظ رگه هایی از هویت ایرانی در این نسل مشهود است و درعین حال، نوعی خستگی از ایدئولوژی ها و گریز از برچسب گذاری های سیاسی در آنان دیده می شود. آنان فاصله عاطفی و شناختی با حکومت و حتی با نسل سیاسی اصلاح طلبان دارند. آنان در عین سیاست گریزی در سطح گفتار متعارف خود، در عمل و در شبکه های اجتماعی مشغول کنشگری سیاسی هستند.

از آینده شغلی خود نگرانند، لذا درباره مهاجرت بیشتر تأمل می کنند. یکی از دلایل مهم کاهش میل به ازدواج و فرزندآوری آنان نیز همین ناامیدی از آینده و اقتصاد است. دافعه ایران عامل مهم تری در مهاجرت آنان است تا جاذبه غرب. در نهایت، آنان میان خود و والدین بیولوژیک و نیز ساختار سیاسی خود شکاف عمیقی را حس می کنند. احساس اینکه زبان مشترکی با نظام آموزشی، فرهنگی یا سیاسی رسمی ندارند.

به دلیل استقلال ارتباطی از طریق فضای مجازی مستغنی از حکومت و والدین شده اند و در نتیجه، شاهد شکل گیری نوعی جامعه موازی مجازی از سوی این نسل هستیم که راه خود را می روند. این نسل نه لزوماً انقلابی است و نه محافظه کار؛ بلکه آگاه، خسته و بی اعتماد است و بیش از هر چیز به دنبال زندگی باکیفیت و معنادار است، و از شعارزدگی گریزان است.

آینده ایران تا حد زیادی به نحوه تعامل ساختار سیاسی و فرهنگی با این نسل بستگی دارد؛ اگر متوجه این حقیقت آشکار نشویم، آنان و در نتیجه آینده کشور را از دست خواهیم داد.