مریم انجم روز در اعتماد نوشت: جهان در دهه های اخیر با تحولات شگرفی در حوزه های ارتباطات، فناوری، سبک زندگی و آموزش روبه رو بوده است. این تحولات، نسلی را پدید آورده که در تاریخ ایران و جهان بی سابقه است: نسلی دیجیتال، چندرسانه ای و متصل به جهان در لحظه.

این نسل که در ادبیات جامعه شناسی به نسل Z معروف شده است، متولدین حدود سال های 1375 تا 1390 شمسی را در بر می گیرد؛ کسانی که اکنون در مدارس، دانشگاه ها، بازار کار و فضای مجازی حضوری فعال دارند.

نسل Z در ایران، برخلاف نگاه کلیشه ای برخی نسل های پیشین، نه نسل بی تفاوتی است و نه نسل بی ریشه، بلکه نسلی پرسشگر، حساس، آگاه و البته متفاوت است؛ تفاوتی که اگر درک نشود به شکاف فرهنگی و تعارض نسلی می انجامد و اگر فهم شود، می تواند سرمایه ای عظیم برای نوسازی نظام فرهنگی و آموزشی کشور باشد.

نسل Z را نمی توان صرفا براساس سن تعریف کرد، بلکه باید به خصوصیات فکری، اجتماعی و فرهنگی آن نیز توجه داشت. این نسل از کودکی با اینترنت، تلفن همراه، رایانه، بازی های آنلاین و شبکه های اجتماعی رشد کرده است. به همین دلیل، فناوری بخشی جدانشدنی از زندگی اش محسوب می شود، نه ابزاری جانبی.

نسل Z اخبار، تحلیل ها و اطلاعات را نه از رسانه های رسمی، بلکه از منابع متنوع، اغلب غیررسمی و غیرمتمرکز در فضای مجازی دریافت می کند. این موضوع باعث شکل گیری نگاهی نقادانه تر نسبت به گفتار رسمی شده است. آن ها دیگر صرفا دریافت کننده منفعل آموزش یا فرهنگ نیستند، بلکه می خواهند نقش فعالی ایفا کنند و بدانند آنچه می آموزند چه تاثیری بر زندگی و جامعه دارد.

نسل Z بیش از نسل های پیشین به هویت فردی خود اهمیت می دهد. سبک پوشش، سلیقه هنری، گرایش سیاسی یا اجتماعی و حتی روش یادگیری آن ها، اغلب خاص و منحصربه فرد است. بسیاری از مطالب کتب درسی یا برنامه های فرهنگی رسمی، برای نسل Z ارتباط مستقیمی با دغدغه های شخصی، اجتماعی یا آینده شغلی آن ها ندارد. این ناهماهنگی باعث فاصله گرفتن آن ها از نهادهای آموزشی شده است. همچنین روش های سنتی تدریس و انتقال محتوای تدریس خطی، سخنرانی محور، بدون تعامل یا بدون استفاده از فناوری های روز، برای نسلی که با تصویر، ویدیو، صدا و تعامل رشد کرده، کارایی لازم را ندارد.

نسل Z برای موفقیت در دنیای امروز، بیش از دانش تئوریک به مهارت هایی مانند ارتباط موثر، تفکر انتقادی، کار تیمی، سواد رسانه ای و سواد دیجیتال نیاز دارد. متاسفانه این مهارت ها هنوز جایگاه لازم را در آموزش رسمی پیدا نکرده اند.

یکی از چالش های فرهنگی جدی، شکاف بی اعتمادی بین نسل Z و نهادهای رسمی است؛ از رسانه های دولتی گرفته تا نظام آموزشی. این شکاف، نیازمند بازسازی ارتباطی شفاف، صادقانه و مشارکتی است. معلم امروز، باید نقش راهنما، تسهیلگر، شنونده و انگیزه دهنده را به جای مخزن اطلاعات ایفا کند.

احترام به پرسشگری، گفت وگوی دوسویه و باز گذاشتن فضای نقد، می تواند کلاس های درس را از حالت خشک و منفعل خارج کند. استفاده از ابزارهایی مانند پادکست، انیمیشن آموزشی، اپلیکیشن های یادگیری، بازی های رایانه ای، کلاس های تعاملی آنلاین و کانال های آموزشی در پیام رسان ها، می تواند آموزش را برای نسل Z جذاب تر و موثرتر کند.

نسل Z به دنبال آموزش هایی است که بتواند مستقیما در زندگی و آینده شغلی اش اثرگذار باشد. تقویت هنرستان ها، دوره های فنی، کارآموزی و آموزش های کارآفرینی می تواند بخشی از این نیاز را پاسخ دهد. نسل Z اگرچه در بسیاری از موارد با فرهنگ سنتی متفاوت است، اما پذیرای گفت وگو، تعامل و شنیدن است.

تربیت فرهنگی در این نسل، تنها در فضایی صمیمی، منعطف و به دور از تحمیل ممکن است. وزارت فرهنگ، آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و سایر نهادها می توانند با تولید محتوای خلاقانه و ورود حرفه ای به فضای مجازی، دوباره با این نسل ارتباط برقرار کنند.

و در نهایت: نسل Z، نه یک مساله، بلکه بخشی از پاسخ آینده است. نسلی که با تمام تفاوت هایش، پتانسیل عظیمی برای نوآوری، پیشرفت و توسعه فرهنگی و علمی دارد. اما شرط تحقق این ظرفیت ها، بازاندیشی جدی در نظام فرهنگی و آموزشی کشور است.

درک، احترام و همزبانی با نسل Z می تواند ما را به سوی نسلی هدایت کند که متعهد، خلاق، اخلاق مدار و آینده ساز است. آنچه نیاز داریم نه تغییر نسل، بلکه تغییر نگاه ما به این نسل می باشد.