فرارو - 20 سال قبل در روز 19 اکتبر 2005 (27 مهر 1384)، آخرین دیکتاتور عراق پای میز محاکمه رفت.

به گزارش فرارو، صدام حسین شخصیتی شناخته شده در تاریخ معاصر است. به خصوص برای ایرانیان که طعم جنگ 8 ساله به صدام در دوران آغازین ریاستش بر عراق را چشیده بودند. پس از حمله ائتلاف بین المللی به عراق و سرنگون شدن حکومت او، چندماهی طول کشید تا محل اختفایش پیدا شود. حکومت او 9 آپریل 2003 (فروردین 1382) سقوط کرد و خود او چند ماه بعد در 13 دسامبر 2003 (آذر 1382) در مخفیگاهی نزدیک محل تولدش تکریت بازداشت شد. پاییز 2005 صدام برای نخستین بار در دادگاه عراق ظاهر شد. محاکمه او در آن زمان بسیار مورد توجه رسانه های بین المللی قرار گرفت. او به اتهام نسل کشی و جنایت جنگی محاکمه شد. از جلسات محاکمه صدام صحنه های خاصی به جا مانده است که آن ها را در این گزارش مرور می کنیم.

این جمله چندین بار از سوی صدام در جریان محاکمه اش تکرار شد. اما نخستین بار این جمله را در اولین جلسه دادرسی اش که پس از بازداشت برگزار شد (1 ژوییه 2004) مطرح کرد. شبکه NBC در گزارش خود از نخستین جلسه دادرسی آورده است: صدام در حالی که روی صندلی روبروی قاضی در آن سوی نرده چوبی نشسته بود، بدون هیچ حرفی گفت: من صدام حسین، رییس جمهور عراق هستم. وقتی نامش را پرسیدند، پاسخ داد: صدام حسین المجید، رییس جمهور عراق. او تا زمانی که به دار آویخته شد خودش را رییس جمهور قانونی عراق می دانست. همواره بر این موضوع اصرار می کرد که کشورش تحت اشغال آمریکایی هاست، او جنایتکار نبوده و جنایتکار اصلی جرج بوش است.

صدام در دوران محاکمه خود، دو گروه وکیل داشت. یک گروه وکلایی که خانواده اش در خارج از کشور استخدام کرده و در اردن مستقر بودند. گروه دیگر نیز وکلای تسخیری صدام که به آن ها اعتراض داشت. صدام در طول جلسات دادگاهش مشاجرات زیادی با قضات داشت. یکی از معروف ترین مشاجره ها هم این بود که که دادگاه را قانونی نمی داند چون وکلایش در دادگاه نیستند.

صدام در جایگاه متهم به قاضی می گوید: این دادگاه نیست، این یک بازی قانونی است.

قاضی در پاسخ می گوید: این یک دادگاه کاملاً عراقی است که بر اساس قانون تشکیل شده است.

صدام می گوید: این بازی قانونی است که من آن را می فهمم و برای شما تبیین می کنم. آیا امکان دارد متهم را بدون حضور وکیل خود مجبور به حضور در دادگاه کرد؟

قاضی با اشاره به وکلای تسخیری حاضر در دادگاه می گوید: وکلای شما حاضر هستند.

صدام به آن ها رو می کند و می گوید: نه! این ها با تمام احترامی که برایشان قائلم، هر فرد عراقی مورد احترام و علاقه تاج سر من است. به خصوص وکلای عراقی... .

قاضی در این لحظه صحبت صدام را قطع می کند و می گوید: وکلای شما در دادگاه حاضر هستند و ما طبق قانون عمل می کنیم. طبق همان قانونی که زمان ریاست جمهوری شما بر جمهوری عراق به تصویب رسیده است. دادگاه طبق قانون عمل می کند. که این قانون مورد تایید رییس جمهور (صدام) قرار گرفته که طبق آن در حالت عدم حضور وکلای شما، دادگاه نسبت به تعیین وکیل تسخیری اقدام می کند تا از شما دفاع کنند. وکلا اکنون حاضر هستند که از شما دفاع کنند. این جمله هم در رسانه های فارسی بسیار پرطرفدار است: این قانونی است که در زمان قدرت خودت برای متهمان امنیتی و سیاسی امضا نمودی و هزاران نفر با همین قانون محاکمه شدند.

رئوف رشید عبدالرحمن، قاضی کرد عراقی یکی از مشهور ترین چهره های این محاکمه بود که بسیاری صحنه های مشاجره صدام با او رخ می داد. پایگاه خبری ایلاف در گزارشی از یازدهمین جلسه دادگاه صدام می نویسد: صدام حسین و برزان التکریتی روز دوشنبه در یازدهمین جلسه دادگاه خود حاضر شدند و به محض ورود، رئوف رشید عبدالرحمان را به باد فحش و ناسزا گرفتند و گفتند، آنها و بقیه متهمان را به زور به دادگاه آورده اند. آنها همچنین رزکار امین رییس پیشین دادگاه را ستودند و از وی به مردی شجاع و ملی گرا یاد کردند و با داد و فریاد گفتند برخی از متهمان مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. صدام که هنگام ورود به دادگاه، دشداشه و کت سربی پررنگ بر تن داشت شعار می داد: مرگ بر خائنان، مرگ بر بوش و زنده باد امت. در ادامه برزان التکریتی که با لباس زیر آمده و پشت به اعضای دادگاه نشسته بود، با داد و فریاد از رییس دادگاه خواست وی را آزاد کند تا به درمان بیماری سرطان خود بپردازد.

در ادامه این گزارش که پایگاه خبری آفتاب آن را ترجمه کرد، آمده است که صدام به قاضی عبدالرحمان گفت: شما حقوق قانونی مرا ضایع می کنید. او در ادامه به نگهبانان و ماموران دادگاه فحش داد و گفت، آنها برزان تکریتی و وکلا را کتک زده اند و آنها مرد نیستند و دادگاه نیز قانونی نیست و تنها برای نمایش است. صدام در ادامه وقتی قاضی نام [جلال] طالبانی را آورد گفت: نگو رییس جمهور زیرا او خائن است.

دیکتاتور پیشین عراق همچنین دادگاه را زیر سوال برد و گفت، حضور متهمین بدون وکلای آنها قانونی نیست و او از وکلایی که دادگاه برای آنها تعیین کرده سپاسگذار است اما با احترام به همه عراقی ها آنان را نمی پذیرد. برزان تکریتی در ادامه اعتراضات خود با خشم تمام گفت: تو نه رئوف هستی و نه رحیم و این دادگاه عادلانه نیست زیرا هیات دفاع در آن حضور ندارد و ما خواستار حضور وکلایمان هستیم.

این موضوع به اشتباه گفته می شود که صدام هنگام اعلام حکم اعدام خود از سوی قاضی دادگاه با صدای بلند می خندید. صحنه ای از خنده صدام در دادگاه وجود دارد اما بررسی گروه های راستی آزمایی آنلاین نشان می دهد این خنده مربوط به یکی از جلسات دادگاه 8 ماه قبل از اعلام حکم اعدام اوست و دیکتاتور عراق، به مکالمه قاضی با یکی از متهمان دیگر می خندد. در واقع همه افراد در دادگاه می خندند.

صدام به همراه 7 نفر دیگر یعنی برزان تکریتی، برادر ناتنی او و رییس سابق اطلاعات عراق، طه یاسین رمضان، معاون سابق رییس جمهور، عواد البندر، قاضی سابق، عبدالله کاظم روید مشیخی، از مسئولان حزب بعث دجیل، مزهر عبدالله روید مشیخی، (فرزند عبدالله کاظم)، علی دائم علی، از مسئولان حزب بعث دجیلمحمد عزاوی علی، از مسئولان حزب بعث دجیل به اتهام کشتار مردم الدجیل محاکمه شدند. ماجرا این بود که در سال 1982 سوءقصدی به جان صدام اتفاق افتاد که ناموفق بود. الدجیل به عنوان یک شهر شیعه نشین و مرکز فعالیت حزب الدعوه از گروه های شیعه معارض صدام شناخت می شد و پس از این اتفاق، محل تاخت وتاز رژیم صدام شد. در اخبار آمده است که صدها نفر از مردم این شهر تبعید، بسیاری از آنان بازداشت و بیش از 140 نفر به صورت دسته جمعی اعدام شدند. صدام با این اتهام به دادگاه رفت و به اعدام با طناب دار محکوم شد.

او زمانی که قرار بود حکمش قرائت شود، از بلند شدن و ایستادن استنکاف می کرد. با دستور قاضی، سربازهای حاضر در دادگاه صدام را مجبور کردند که روی پایش بایستد. صدام پس از شنیدم حکم اعدام به شدت خطاب به قاضی اعتراض کرد، زنده باد مردم، زنده باد ملت عرب، مرگ بر جاسوسان و سپس تکبیر گفت. صدام حسین روز 9 دی 1385 در بغداد اعدام شد.