رضا رییسی در یادداشتی در روزنامه هم میهن نوشت: عموم رسانه ها و صفحات مجازی طیف موسوم به سوپرانقلابی طی یک ماه گذشته را که مروری گذرا کنید، آنان به بهانه اجرایی شدن مکانیسم ماشه توسط تروییکای اروپایی، با شدت و حدت و ممارست دوچندان محمدجواد ظریف را آماج حملات و انتقادات خود قرار داده اند و او را مقصر وضعیت به وجودآمده و متهم ردیف اول مقوله مکانیسم ماشه یا به تعبیری دیگر اسنپ بک عنوان کرده اند.

طی چند روز گذشته نیز با فرارسیدن 18اکتبر و غروب رسمی برجام، بر حجم حملات و انتقادات خود افزوده اند؛ به خصوص بعد از اظهارات عجیب وزیر امورخارجه روسیه و پاسخ ظریف به انتقادات این مقام روسی. در اینجا مروری گذرا بر محورهای این انتقادات و خلاف گویی ها و رفتار پارادوکسیکال این جریان در موضوع مکانیسم ماشه و انتقادات از ظریف و برجام خواهیم داشت.

یکی از محورهای اصلی که بارها و بارها در ادبیات تندروها علیه ظریف در ماجرای مکانیسم ماشه تکرار شده است، اتهام دروغگویی به ظریف در این خصوص است. آنان با تقطیع یکی از مصاحبه های ظریف با صداوسیما، مدعی می شوند که ظریف گفته است، مکانیسم ماشه و اسنپ بک در برجام و قطعنامه2231 وجود ندارد و این دروغی واضح و آشکار است. اما اصل ماجرا چیست؟ ظریف به هنگامی که 13عضو شورای امنیت دست رد به درخواست دولت اول ترامپ برای اجرایی کردن مکانیسم ماشه زدند، در گفت وگوی موصوف اشاره می کند لفظ مکانیسم ماشه و اسنپ بک در برجام و قطعنامه2231 وجود ندارد و این الفاظی است که در فکت شیت و اظهارات مقامات آمریکایی مورد اشاره و تصریح قرار گرفته است.

از طرف دیگر، سازوکار حل اختلاف موسوم به مکانیسم ماشه که از آن می توان به تضمین طرفین نسبت به تکالیف و تعهدات و شرط فسخ در ادبیات حقوقی یاد کرد، جزو اولین موضوعات مورد چانه زنی در مذاکرات هسته ای منجر به برجام بود و در بندهای 26 و 36 ناظر به حقوق طرف ایرانی و در بند37 ناظر به طرف مقابل در متن برجام با صراحت آمده است و برجام نکته محرمانه ای نداشته که آنان مدعی می شوند، ظریف منکر وجود آن در برجام شده است.

یکی دیگر از نکاتی که مورد تصریح و اشاره تندروها قرار دارد، آن است که ظریف مسئول صفر تا صد گنجاندن چنین بندی در برجام است. فارغ از اینکه عطف به بی اعتمادی ایران نسبت به خلف وعده طرف های مذاکره که از زمره راهبردهای اصولی نظام و از زمره تکالیف مذاکره کنندگان بود و عطف به آن گرفتن تضامین در دستور کار قرار گرفت؛ مگر می شود وزیر امورخارجه که در ارتباط لحظه به لحظه با تهران بود، چنین مفاد مهمی را به اشتراک نگذارد و کسب تکلیف نکند؟ از طرف دیگر، مگر برجام به تایید ارکان حکومتی از شعام تا مجلس و شورای نگهبان نرسید؟ چگونه می شود که اکنون که طرف غربی با زیاده خواهی و به شکلی غیرقانونی مکانیسم ماشه را اجرا کرده، مسئولیت آن بر گردن یک نفر بیفتد و انتقادات و حملات متوجه آن یک نفر شود؟

روسیه به عنوان رییس دوره ای شورای امنیت در آستانه 18اکتبر (روز پایان قطعنامه2231) در بیانیه ای رسمی اعلام کرد که عطف به نقض تعهدات طرف اروپایی در ذیل برجام و نیز عدم عمل به فرآیند حقوقی مندرج در بند37، اقدام تروییکای اروپایی در بازگشت قطعنامه ها و تحریم ها علیه ایران وجاهت قانونی ندارد و با فرارسیدن روز موعود، تمامی تحریم ها و محدودیت های هسته ای ایران، پایان می پذیرد.

بعدتر در روز 18اکتبر هم سه کشور ایران و روسیه و چین همین نکات را در بیانیه رسمی مورد تاکید و تایید قرار دادند و در جبهه دیگر 120کشور عضو جنبش عدم تعهد نیز بر این مواضع مهر تایید زدند. حال سوال این است که این کشورها مستند به کدام مفاد و ادله حقوقی اقدام طرف های غربی را غیرقانونی و فاقد وجاهت دانستند؟ مگر نه این است که ایران و شرکای شرقی به برجام و به خصوص بند37 آن که به مکانیسم ماشه و اسنپ بک معروف شده است، اقدام طرف غربی را غیرقانونی و فاقد وجاهت خوانده اند.

این به وضوح نشان می دهد که استحکام حقوقی برجام و هنر مذاکره کنندگان درحدی بوده که امکان هرگونه سوءاستفاده دشمنان و مغرضان را محدود و محصور کرده و نه تنها مایه نکوهش و ایرادگیری نیست که شایسته تحسین و تقدیر است. در واقع ظریف و تیم مذاکره کننده به نحوی برجام را تدوین و مذاکره کردند که امکان بهره برداری و ضربه زنی قدرت های جهانی علیه منافع ملی ایران از لحاظ حقوقی و مفاد برجام امکان پذیر نباشد؛ چنان که دولت ترامپ هم نتوانست در قالب مکانیسم حقوقی طراحی شده در برجام از آن خارج شود و شکست مهلکی در شورای امنیت خورد.

حال سوال اینجاست که چرا تندروهای داخلی به جای انتقاد و حمله به طرف های غربی بابت اقدام غیرقانونی، ترجیح می دهند که ظریف و مذاکره کنندگان خودی را آماج حملات خود قرار دهند و به عناوین مختلف با ادعاهای واهی و کذب اردوگاه خودی را بزنند؟ فارغ از منازعات سیاسی و طیفی و نگره های جناحی، از دو منظر می توان به این مخالف خوانی ها نگریست. اول آنکه، آنان با پذیرش اعتبار و قوام و استحکام برجام در حل مشکلات عدیده پرونده هسته ای و آورده های آن برای منافع ملی، هیچ توجیهی برای مخالف خوانی ها و کارشکنی های 10ساله درباره برجام ندارند و نمی توانند مخاطبان خود را در این زمینه توجیه کنند.

دومین نکته هم آن است که این فضاسازی و بزرگنمایی پیرامون مکانیسم ماشه و اسنپ بک اجرایی توسط طرف عربی، به نوعی در راستای اعتباربخشی به این تحرک غیرقانونی بوده و حداقل در داخل بار روانی در راستای بازگشت تحریم ها ایجاد کرده اند و منافع برخی که از آنان با عنوان کاسبان تحریم یاد می شود، کانالیزه و تسهیل می کند؟ هر چه هست، این رفتارهای پارادوکسیکال و متناقض هیچ توجیهی در راستای منافع ملی و خیر جمعی ندارد و به نوعی بازی در زمین بیگانگان و دشمنان ایران به شمار می آید و این حملات به ظریف و برجام هم درست بعد از وقایع جنگ 12روزه و لزوم اتحاد و انسجام ملی در تعارض جدی با تاکیدات بزرگان نظام در لزوم حفظ اتحاد و همدلی است.