عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: 25 سال پیش یادداشتی با عنوان مرد و نامرد نوشته وگفتم؛ دوگانه های چپ- راست، مذهبی- غیرمذهبی، اصلاح طلب- اصولگرا، سنتی- نوگرا... گرچه مصداق و معنا دارند ولی مهم تر از آنها، دوگانه مرد و نامرد است که در همه این دوگانه ها هستند و مادر همه طبقه بندی ها در ایران است. آن یادداشت بازتاب زیادی داشت. 6 سال بعد هم به درخواست شخص محترمی آن را به روز و دوباره منتشر کردم. امروز هم پس از 25 سال گویا؛ حکایت همچنان باقی است. و باید مهم ترین معیار تقسیم بندی ها را همین دوگانه تعریف کرد.

در آن یادداشت ها نوشته بودم؛ مردی و نامردی در هر نقشی خود را نشان می دهد. حتی کارشناسان هم مرد و نامرد هستند. کارشناسِ مرد، به واسطه تعریفی که از نقش خودش دارد و مزدی که می گیرد، ملتزم به حقیقت، و بر خلاف کارشناس نامرد است، که به قول معروف نوکر بادنجان نیست بلکه نوکر اعلیحضرت است! لذا به راحتی زیر هر نظر غیرکارشناسی و مخالف مصالح ملت را به اسم کارشناس امضا می کند.

مردها هنگامی که روزگار برگردد رعایت مخالفان و منتقدان خود را می کنند، اما نامردها وقتی که روزگار عوض شود حتی رعایت ولی نعمت های خود را هم نمی کنند، و در دشمنی با آنان برای چسبیدن به ولی نعمت های جدید، گوی سبقت را از هر نامرد دیگری می ربایند. یکی از تفاوت های مهم مرد و نامرد در رفتار سیاسی و نحوه برخورد آنان با افراد زیردست و بالادست است. مرد در برابر بالادستی ها، حریت و استقلال خود را حفظ می کند، به انسانیت و آزادگی افراد زیردست خود احترام می گذارد. اما نامرد همان قدر که در برابر بالادست و قدرتمندتر از خودش، ذلیل و خوار است، در برابر زیردست خود، پرخاشگر و تحقیر کننده ظاهر می شود.

مرد رابطه اش را با دیگران برحسب سلایق و علایق و انسانیت برقرار می کند و کاری به قدرت آنان ندارد، اما از نظر نامرد، دیگران چیزی جز گوشت و استخوانی نیستند که حامل قدرت سیاسی یا مادی است، لذا برای مرد فرق نمی کند که فرد مقابلش صاحب یا فاقد قدرت است، اما برای نامرد مساله اصلی دارایی و قدرت فرد مطرح است و نه خود او. 30-35 سال پیش اگر انتقاد محترمانه و منطقی هم از آقای هاشمی می شد افرادی بودند که رگ گردن شان بادکرده و غیرتی می شدند و روزگار منتقد را سیاه می کردند، البته صاحبان قدرت هم از این غیرتمندان خوششان می آمد و حمایتشان می کردند غافل از اینکه این حمایت نه عقلانی است و نه اخلاقی؛ روزی که دنیا برگردد، آنان به صغیر و کبیر و زنده و مرده پیشینیان رحم نخواهند کرد، چون آنان بیش از اینکه نوکر بادنجان و در بند حقیقت و اخلاق باشند نوکر قدرت و در بند منفعت هستند و این چیزی است که افراد صاحب قدرت هنگامی که در سریر قدرت هستند، باید متوجه آن شوند که نمی شوند.

مردی و نامردی در همه جا و هر نوع رفتاری هست. چه در مخالفت و موافقت با ولی نعمتان گذشته و امروز و چه در نقد موضوعات گذشته. کسانی که پیشتر جلوی برخی صاحبان قدرت تا اجازه نمی گرفتند به خود جرات نشستن هم نمی دادند و برای سخن گفتن نزد آنان ابتدا باید مجیز مفصلی می گفتند و هیچگاه جرأت نقد هم نداشتند، ولی امروز و در فضای عمومی، آنان را مسخره می کنند و دعا می کنند که مثل آنان نمیرند!! البته بخشی از این رفتار تقصیر همان صاحبان قدرت است که یا متوجه این دورویی ها نبودند یا بودند و از کارشان خشنود بودند و در این صورت باید امروز را پیش بینی می کردند. برخی دیگر هم در پایان عمر به نقد پدیده هایی می پردازند که بارها و بارها نان آن را خورده و دیگران را ذیل آن حذف کرده اند و موجودیت خودشان در گرو آن پدیده است و اکنون در پیرانه سری یاد جدایی از گذشته افتاده اند و به جای نقد خویش، به قول حافظ؛ چنان بی رحم زد تیغ جدایی/که گویی خود نبودست آشنایی.

من در نقد آقای هاشمی زیاد نوشته ام و بخش مهمی از مشکلات کشور را ناشی از سیاست های وی می دانم و یک نمونه آن هم پر و بال دادن به کسانی است که امروز مرگش را دستمایه تمسخر قرار داده اند، همه انتقاداتم نیز در دسترس و قابل ارزیابی است. البته در کنار نقد همیشه هم سعی می کردم نظرات و پیشنهادهای تحلیلی خود درباره ایشان را که مفید می دانم بنویسم و منتقل کنم و آنها هم منتشر هم شده اند، حیف که هیچکدام را نشنیدند، ولی پس از فوت ایشان علی رغم تقاضاهای زیاد جز در موارد اندکی حاضر به تکرار بحث های گذشته نشدم چون از حریت به دور می دانم.

ولی در خاطرات آقای هاشمی فراوان دیده اید که چه کسانی مجیز ایشان می گفتند، تا امتیازی کسب کنند و برخی از آنان امروز چگونه رفتاری علیه او دارند. جالب است برخی از طرفداران دو آتشه و برخی نزدیکان هم امروز از زاویه ای دیگر نگاه ابزاری به ایشان دارند و در جهت مقاصد انتقادی خود مورد استفاده قرار می دهند.