فرارو- فرید زکریا ستون نویس روزنامه واشنگتن پست و مجری شبکه سی.ان.ان

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، آتش بس هفتهٔ گذشته در غزه را می توان پیروزی مهمی برای دونالد ترامپ و نشانه ای از کارآمدی سبک خاص دیپلماسی او دانست. ترامپ و تیمش با بهره گیری از دیپلماسی فشرده و شخصی، موفق شدند اسراییل را به توقف حملات خود متقاعد کنند و هم زمان، قطر، مصر و ترکیه را به اعمال فشار بر حماس وادارند. برای رییس جمهوری که شیفتهٔ نمایش و معامله است، مراسم امضای توافق در قاهره چیزی فراتر از یک موفقیت سیاسی؛ بلکه صحنه ای کامل برای به نمایش گذاشتن قدرت بود.

در حالی که خاورمیانه پس از آتش بس غزه به آرامشی نسبی دست یافت، میدان اصلی تنش جهانی در شرق، یعنی روابط آمریکا و چین، دستخوش آشفتگی تازه ای شد. در این جبهه، دونالد ترامپ میان تهدید و عقب نشینی و سپس سردرگمی، در نوسان بوده است. او ابتدا با لحنی تند اعلام کرد که قصد دارد تعرفه های صددرصدی جدیدی بر کالاهای چینی اعمال کند و حتی هشدار داد ممکن است نشست برنامه ریزی شده با شی جین پینگ را لغو کند. اما وقتی پکن هیچ واکنش علنی نشان نداد، ترامپ ناگهان عقب نشست و در پیامی آشتی جویانه در شبکه های اجتماعی نوشت که می خواهد به چین کمک کند، نه اینکه به آن آسیب برساند . اندکی بعد، مشاوران کاخ سفید اعلام کردند که نشست ترامپ و شی طبق برنامه برگزار خواهد شد

این الگوی آشنا تهدیدهای پرسر وصدا، عقب نشینی های ناگهانی و پیامد اجتناب ناپذیرِ بی ثباتی و ابهام به یکی از شاخصه های تکرارشوندهٔ سیاست خارجی دونالد ترامپ تبدیل شده است. با این حال، مشکل اصلی آن است که دیپلماسی شخصی و نمایشی ترامپ، هرچند در خاورمیانه نتایجی به دست آورده، با واقعیت نبرد طولانی، پیچیده و ساختاری آمریکا با چین هم خوان نیست.

دفترچهٔ تاکتیک های او تنها در محیط هایی پاسخ می دهد که ایالات متحده اهرم های فشار مطلق در اختیار دارد و روابط بین المللی بر پایهٔ معاملات فردی و شخصی شکل می گیرد. در خاورمیانه، واشنگتن کنترل منابع مالی، سامانه های تسلیحاتی، چتر امنیتی، فناوری پیشرفته و حق وتو در شورای امنیت را در دست دارد. رهبران منطقه نیز از بنیامین نتانیاهو و عبدالفتاح السیسی گرفته تا رجب طیب اردوغان و محمد بن سلمان همگی چهره هایی اقتدارگرا هستند که به فشار مستقیم و پاداش های معاملاتی واکنش نشان می دهند. این جهان برای ترامپ ایده آل و قابل پیش بینی است؛ می تواند با یک تماس تلفنی تهدید کند، تملق بگوید و در نهایت، توافقی را به نام خود تمام کند. آتش بس اخیر میان حماس و اسراییل نیز دقیقاً از همین جنس بود.

در نقطهٔ مقابل خاورمیانه، رقابت آمریکا و چین ماهیتی کاملاً ساختاری و بلندمدت دارد؛ جدالی میان دو قدرت بزرگ که با وابستگی متقابل اقتصادی و فناوری به هم گره خورده اند. در چنین عرصه ای، غریزهٔ سیاسی دونالد ترامپ کارایی خود را از دست می دهد. او به جای برنامه ریزی و استراتژی منسجم، بر بلوف زنی و فشار یک جانبه تکیه دارد؛ اما چین به اندازه ای قدرتمند شده که می تواند این بلوف ها را بی اثر کند.

زمانی که ترامپ نخستین موج از تعرفه های گستردهٔ تجاری را اعمال کرد، پکن فوراً واکنش نشان داد و با تعرفه های متقابل و محدودیت بر صادرات عناصر کمیاب (موادی حیاتی برای صنایع دفاعی و خودروسازی آمریکا ) پاسخ داد. این واکنش نشان داد که چین می تواند در برابر فشارهای واشنگتن اهرم های واقعی و مؤثر به کار گیرد. البته ایالات متحده نیز ابزارهای قدرتمند خود را دارد. چین برای طراحی تراشه های پیشرفته، فناوری هوافضا و دسترسی به بازارهای غربی به آمریکا و متحدانش وابسته است. با این حال، این وابستگی دوطرفه است: خودِ ایالات متحده حدود 70 درصد عناصر کمیاب، بیش از 70 درصد باتری های لیتیوم یونی، بخش زیادی از نیمه رساناهای سطح پایین و داروهای حیاتی را از چین وارد می کند.

اندازه و مقیاس عظیم اقتصاد چین به ویژه در حوزهٔ تولید صنعتی، برای پکن مزیتی چشمگیر به شمار می آید. با این حال، همان طور که راش دوشی و کرت ام. کمپبل در نشریه فارِن افرز توضیح داده اند، ایالات متحده هرچند به تنهایی قادر به تولید همهٔ فناوری های حیاتی نیست، اما در کنار متحدانش می تواند چنین ظرفیتی را فراهم کند. ترکیب اقتصادی آمریکا، اتحادیهٔ اروپا، ژاپن و هند بیش از 50 درصد تولید ناخالص جهانی و بیش از نیمی از کل هزینه های پژوهش و توسعهٔ جهان را در بر می گیرد. این مجموعهٔ قدرتمند، در صورت همگرایی و هماهنگی، می تواند موازنهٔ مؤثری در برابر چین ایجاد کند. از همین رو، تحلیلگران بر این باورند که بهترین راهبرد در مواجهه با پکن، مدیریت ائتلافی ؛ راهی مبتنی بر سرمایه گذاری هماهنگ، همکاری فناورانه و بازدارندگی مشترک میان دموکراسی های بزرگ است. اما چنین راهبردی مستلزم چیزی است که در سیاست ترامپ کمتر دیده می شود: صبر استراتژیک، ثبات در تصمیم گیری و اعتماد متقابل میان متحدان.

اما کارنامهٔ دونالد ترامپ در مدیریت ائتلاف ها، که کلید اصلی رقابت مؤثر با چین به شمار می رود، تیره و پرخطاست. او با اعمال تعرفه های تنبیهی بر کالاهای اروپایی و کانادایی، نزدیک ترین متحدان آمریکا را از خود دور کرد و فضای همکاری فراآتلانتیکی را تضعیف ساخت. ترامپ همچنین روند بازنگری در پیمان زیردریایی آکوس(شراکتی حیاتی میان ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا در منطقهٔ هند و اقیانوس آرام) را آغاز کرد؛ اقدامی که تردیدهایی جدی دربارهٔ پایبندی آمریکا به تعهدات امنیتی اش برانگیخت. علاوه بر این، او بارها مشروعیت و ارزش ناتو را زیر سؤال برد و سه دهه دیپلماسی صبورانهٔ واشنگتن با هند را، که تنها قدرت آسیایی دارای ظرفیت اقتصادی، فناورانه و نظامی برای موازنه با چین است، به کلی متزلزل کرد. اعمال تعرفه های سنگین بر واردات از هند، هم زمان با تلاش برای نزدیکی به پاکستان نه تنها خشم دهلی نو را برانگیخت، بلکه هیچ دستاورد ملموسی برای آمریکا به همراه نداشت.

جنبهٔ حیاتی هر رقابت راهبردی با چین، نه در خارج، بلکه در درون مرزهای ایالات متحده نهفته است: بازسازی توان ملی از طریق سرمایه گذاری در پژوهش، حمایت از صنایع حیاتی و جذب استعدادهای جهانی. اما عملکرد دولت ترامپ در این زمینه، تصویری نگران کننده به جا گذاشته است. تا سال 2023، بودجهٔ فدرال تحقیق و توسعه به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی به حدود 0٫6 درصد سقوط کرد ؛رقمی که تقریباً نصف میانگین دوران جنگ سرد است. این وضعیت پیش از آن رخ داد که ترامپ در سال جاری بودجهٔ پژوهش را بیش ازپیش کاهش داد و مسیر نوآوری ملی را کندتر کرد.

در همین حال، محدودیت های ویزا و سیاست های مهاجرتی سخت گیرانهٔ دولت ترامپ باعث شده ورود دانشجویان بین المللی به آمریکا نسبت به سال پیش 19 درصد کاهش یابد؛ روندی که به معنای از دست رفتن بخشی از بزرگ ترین منبع نیروی انسانی و فکری آمریکا در عرصهٔ جهانی است. از سوی دیگر، به جای حمایت هدفمند از فناوری های بومی و صنایع نوظهور، سیاست کاخ سفید بر تعرفه های تنبیهی و اقدامات تجاری کوتاه مدت متمرکز شده است؛ رویکردی که به جای تقویت رقابت پذیری، موجب افزایش هزینه های تولید و بی ثباتی بازارها شده است.

نمونه ای روشن از ضعف رویکرد واکنشی و شخصی ترامپ را می توان در سیاست واشنگتن نسبت به تایوان مشاهده کرد. نزدیک به نیم قرن است که ایالات متحده با حفظ تعادلی ظریف اما پایدار، از تایپه حمایت نظامی مؤثر به عمل آورده، بی آنکه به طور مستقیم پکن را تحریک کند. این موازنهٔ حساس، که پایه های آن بر ثبات راهبردی، پیام رسانی دقیق و حافظهٔ نهادی استوار است، در طول دولت های جمهوری خواه و دموکرات حفظ شده و به یکی از ارکان اصلی نظم امنیتی شرق آسیا تبدیل شده است. اما چنین عرصه ای جایی برای هیجان، واکنش های لحظه ای یا سیاست گذاری توییت محور ندارد. هر تغییر ناگهانی در لحن یا موضع واشنگتن می تواند به سرعت بحران نظامی و دیپلماتیک در تنگهٔ تایوان دامن بزند.

توافق اخیر ترامپ در خاورمیانه نشان می دهد که سبک شخصی و معامله محور او می تواند در محیط هایی که بر روابط فردی و نابرابری قدرت بنا شده اند، دستاوردهایی کوتاه مدت و نمایشی ایجاد کند. اما رقابت با چین از بنیاد ماهیتی متفاوت دارد: روندی آهسته تر، پیچیده تر، فنی تر و بسیار کم نمایش تر از صحنه های پرزرق وبرق خاورمیانه. در این میدان، آنچه اهمیت دارد هنر دیپلماسی حرفه ای و چندلایه است و موفقیت در چنین رقابتی به صبر، استمرار و هماهنگی درازمدت نیاز دارد ؛ عناصری که با رفتار هیجانی و لحظه ای ترامپ سازگار نیستند.

رقابت با چین نه فقط نبردی اقتصادی یا فناورانه، بلکه آزمونی برای توان راهبردی آمریکا در حفظ رهبری جهانی است. نادیده گرفتن این واقعیت و ادامهٔ همان الگوی سیاست ورزی که ترامپ در کشورهای خلیج فارس به کار می گیرد، می تواند برای واشنگتن پرهزینه باشد. زیرا در نهایت، ایالات متحده درخواهد یافت که هنر معامله نمی تواند جایگزین معماری راهبرد شود.