فرارو- کودکی تا سن ده سالگی مرحله ای حیاتی برای شکل گیری مهارت هایی است که پایه های استقلال، اعتمادبه نفس و توانایی تصمیم گیری در سال های بعد را می سازد؛ مهارت هایی که یادگیری آن ها در زندگی اجتماعی و شخصی نقش تعیین کننده ای دارند.

به نقل از گود هاوس کیپینگ، در مسیر پرشتاب رشد کودکان، والدین همواره نگران بازماندن فرزندشان از مهارت های پایه ای هستند که می تواند عامل موفقیت یا پیشرفت در آینده باشد. بسیاری نگران اند که فرزند ده ساله شان شاید هنوز نتواند مهارت هایی را بیاموزد که برای موفقیت در دوره میانی مدرسه یا زندگی بزرگسالی لازم است.

با این حال، تحقیقات کارشناسان نشان می دهد که صرف زمان برای یادگیری و تمرین مهارت های ساده و بنیادین در سنین کودکی می تواند گامی کلیدی در مسیر خوداتکایی، اعتماد به نفس و بلوغ اجتماعی باشد. کارشناسان رشد کودک بر این باورند که یاد دادن مهارت های بنیادین تا حدود 10 سالگی، نه صرفاً به عنوان کارهایی برای انجام دادن، بلکه به عنوان فرصت هایی برای تقویت انگیزه درونی و حس خودباوری در کودک عمل می کند.

استفاده از سامانه پستی، جایی که نامه چاپی آماده می شود، تمبر زده می شود، نشانی گیرنده و بازگشتی نوشته می شود و به اداره پست سپرده می شود، فراتر از یک کار فیزیکی است؛ این مهارت به کودکان کمک می کند تا در آینده با فرم ها و مدارکی که در بسیاری از کشورهای دنیا هنوز به صورت آنلاین نیستند، آشنا شوند.

اما مهم تر از این، نامه نگاری دستی چیزی به گیرنده منتقل می کند که متن پیامک، ایمیل یا چت ویدئویی قادر به آن نیست. فرآیند چندمرحله ایِ نوشتن، تمبر زدن و پست کردن، نوعی تلاش آگاهانه را می طلبد که به کودک می آموزد ارزش دادن به تعامل انسانی، گاهی مستلزم صرف وقت و انرژی است.

آموختن این مهارت می تواند در مسیر زندگی تأثیرگذار باشد؛ در دنیایی که مهارت های نوشتاری کاهش یافته اند، نوشتن نامه به شکلی متفاوت اما مهم به کودکان یاد می دهد چگونه احساسات خود را بیان کنند. حتی برای جوان 22 ساله نیز شاید همین مهارت، در بازار کار و ارزیابی حرفه ای، عاملی متمایزکننده باشد.

کارشناسان توصیه می کنند به جای دادن پاکت های تشکر فراوان در یک دفعه، اهداف کوچک مانند روزانه دو نامه می تواند فشار را کاهش دهد و عادت را ساده تر کند. می توان کار را با موسیقی مورد علاقه یا میان وعده ای که کودک دوست دارد، همراه کرد تا آغاز آن آسان تر شود.

کودکان ده ساله هنوز کاملاً اختیار زمان خود را در اختیار ندارند، اما باید در حد توان اولین گام ها را برای مدیریت زمان آزاد خود بردارند. آن ها باید بتوانند تخمینی از مدت لازم برای انجام تکالیف یا کارهای خانه داشته باشند و بدانند که این فعالیت ها باید اولویت بندی شوند، پیش از دیدن ویدئو یا بازی با کنسول. همچنین، اگر پروژه یا تکلیفی بزرگ در پیش دارند، باید بدانند می توانند آن را به مراحل کوچکتر تقسیم کنند تا از فشردگی شب قبل جلوگیری شود.

این مهارت در مراحل رشد شکل می گیرد؛ از زمانی که کودک خردسال با واژه های اول ، دوم و… آشنا می شود، تا دوره ابتدایی که آن ها مفهومی به نام مرحله وار بودن کارها را می آموزند، یعنی هر کار شروع، وسط و پایان دارد. پس از آن، مهارت های زمان بندی و برنامه ریزی قابل اجرا می شوند.

با اینکه کودکان ده ساله معمولاً استاد مدیریت زمان نیستند؛ زیرا حافظه کاری آن ها که امکان فکر هم زمان به چند مورد را می دهد، تا حدود دههٔ بیست زندگی تکامل می یابد. اما هرچه بیشتر تمرین کنند، در آینده در مدرسه، دانشگاه یا محل کار بهتر خواهند بود. مدیریت زمان یکی از مهارت هایی است که با پیشرفت در تحصیل و مسئولیت های بیشتر، اهمیت فزاینده می یابد؛ والدین و مربیان باید به کودکان در یادگیری این مهارت کمک کنند.

بسته بندی هدیه هدیه، امری ساده به نظر می رسد اما کودکان را با مجموعه ای از مهارت های اجرایی پیچیده تر آشنا می کند: برنامه ریزی برای تهیه لوازم، مهارت های حرکتی ظریف هنگام تا کردن و چسب زدن، تمرکز و صبر برای داشتن گوشه های مرتب.

هنگامی که کودک هدیه ای را خودش می بندد، گیرنده فراتر از محتوای داخل هدیه؛ تلاشی که برای هدیه صرف شده را نیز می بیند: من برای تو وقت گذاشتم . این کار به کودک کمک می کند احساس کند نقش مؤثری در هدیه دادن داشته است و این همان نوع رشد است که از مهارت های کوچک روزمره شروع می شود.

در کنار بسته بندی، کودکان می توانند در قالب بازی یا تجربه به مسائلی چون سازماندهی، حل مسئله و خلاقیت روی آورند. والدین می توانند این لحظات را به فرصتی برای رشد تبدیل کنند، و نشان دهند که از هر کار ساده ای می توان فرآیند یادگیری ساخت.

وقتی کسی کار نیکی می کند یا تعریفی می گوید، گفتن ساده متشکرم به نظر قدیمی می آید، اما در عین حال، اقدامی قدرشناسانه است که فراتر از ادب صرف عمل می کند؛ به کودک می آموزد چگونه قدردانی و توجه را نسبت به فردی که نیازش را برطرف کرده، نشان دهد.

این مهارت به رشد هوش هیجانی مانند همدلی نیز کمک می کند. کودکی که می آموزد هنگام دریافت تمجید کاملاً پاسخ دهد و موفقیت خود را کوچک نشمارد، در بلندمدت اعتماد به نفس اجتماعی و خودباوری بیشتری خواهد داشت.

این مهارت به معنای تهیه غذای پیشرفته نیست؛ بلکه توانایی تهیه یک غذای ساده، حتی ساندویچ یا سالاد، برای کودک ده ساله، راهی برای ورود به دنیای بزرگ تر است. وقتی کودک با دستورالعملِ ساده ای کار می کند، برای مثال مواد اولیه را با هم ترکیب می کند، طعم، بافت و رنگ ها را بررسی می کند، نه تنها مهارت آشپزی می آموزد، بلکه در حال کشف دنیای اطرافش هم هست.

این فرآیند فرصت مناسبی برای تقویت ارتباط خانوادگی، انتقال فرهنگ خانوادگی به نسل بعد و بالا بردن احساس خوداتکایی و مسئولیت پذیری است. همچنین کودکان باید یاد بگیرند ظرف زمانی که غذا آماده می شود، صبور باشند، در صورت بروز مشکل راه حل پیدا کنند و در نهایت با افتخار نتیجه کارشان را روی میز خانواده ببینند.

یکی از مهارت های کلیدی برای کودک این است که بتواند نیازهای خود را بیان کند؛ در رستوران، مطب پزشک یا محیط مدرسه. در بسیاری موارد، بزرگ ترها سریع وارد می شوند و کار را برای کودک انجام می دهند، اما کارشناسان تأکید می کنند کودک باید فرصت تجربهٔ کوچک را داشته باشد.

با شروع از موقعیت های کم ریسک، مانند سلام کردن به پیشخدمت یا درخواست چیزی ساده، کودک یاد می گیرد چگونه فکرش را سازماندهی کند، مهم ترین اطلاعات را بیان کند و نیازش را به زبان بیاورد. این تجربه های کوچک، به تدریج توانایی دفاع از خود، اعتماد به نفس و ارتباط مؤثر را شکل می دهند؛ مهارت هایی که در موقعیت های چالش برانگیز بزرگ تر به کار می آیند.

مدیریت پول یکی از مهارت های عملی و پُرکاربرد زندگی است؛ اگر کودکان نتوانند از همان ابتدا بفهمند پول چگونه کار می کند، ممکن است بزرگ تر که می شوند یا تصور کنند پول بی نهایت است، یا در برابر آن دچار اضطراب شوند. بودجه بندی به کودکان کمک می کند اهداف کوتاه مدت تعیین کنند، صبر و تأخیر در لذت را تجربه کنند، تصمیم بگیرند و حتی با بخشش و امثال آن آشنا شوند.

آگاهی از دلیل پرداخت قبض ها و هزینه های خانواده به کودک دیدی گسترده تر نسبت به دنیای پیرامون می دهد و او را برای نقش بزرگ شدن آماده می کند. در کنار این، والدین باید مراقب باشند که پول را همسان با انجام کارهای خانگی ندانند؛ کودکان باید فراتر از دریافت پاداش، مسئولیت عضوی از خانواده بودن را نیز یاد بگیرند.

اگر کودک ده ساله بتواند در محله، مرکز خرید یا پارکی بزرگ، نقشه را بخواند، مسیرش را پیدا کند، از نشانه ها استفاده کند و یا از کسی برای راهنمایی سؤال کند مهارت مهمی را یاد گرفته است. این استقلال مکانی، اعتماد به نفس و انگیزهٔ تجربهٔ دنیای بیرون را در او تقویت می کند.

کودکی که بداند اگر از والدین جدا شود، می تواند خودش به مسیر ایمن برگردد، احساس امنیت بیشتری خواهد داشت و آماده تر خواهد بود که دنیا را کشف کند، تجربه کند و رشد یابد. در مقابل، ندانستن این مهارت می تواند به وابستگی و پیدایش مشکلاتی چون ضعف در تعیین مرزهای سالم، اضطراب یا احساس گناه منجر شود.

این یکی از مهارت هایی است که نه صرفاً یادگیری بلکه یک ضرورت خانوادگی به شمار می رود. گفتگوهای صادقانه دربارهٔ ایمنی در خانه و چگونگی مواجهه با شرایط اضطراری برای کودکان لازم است. کودکان باید بدانند چگونه با تلفن عدد ضروری تماس بگیرند، آدرس منزل را نام ببرند، نوع بحران را تشخیص دهند (مثل آتش، حادثه پزشکی) و محل های امن در خانه را بشناسند.

یک نقشهٔ اضطراری خانوادگی قابل چاپ که در خانه نصب شده است، می تواند کودکان را در آمادگی ذهنی قرار دهد. تمرین و بحث دربارهٔ ترس ها و موقعیت های مختلف به کودک این پیام را می دهد: مهم ترین کار من محافظت از خودم و درخواست کمک است؛ ترسیدن و شجاع بودن ممکن است همزمان باشند.

اگر هدف والدین، آماده کردن کودک برای بزرگسالی است، یادگیری نظافت، مرتب کردن و کمک در کارهای خانه، گامی مهم در مسیر است. سپردن مسئولیت این فعالیت ها به کودک باعث تقویت خودباوری، تاب آوری و خوداتکایی می شود. کودکی که از سنین ابتدایی وظایفی دارد، در بزرگسالی احساس کفایت بیشتری خواهد داشت.

در حالی که انتظار از انجام کامل کارها نیست، مهم تر این است که کودک درگیر شود و روند کار را تجربه کند. والدین می توانند با الگو قرار دادن خود، آموزش مرحله به مرحله و خلق فضایی حمایتی، این مهارت را تقویت کنند. کارهایی مثل مرتب کردن تخت، تا کردن لباس، خالی کردن ماشین ظرف شویی، غذادهی به حیوان خانگی یا بیرون بردن سطل زباله، همگی گزینه هایی قابل دسترس اند. اصلی ترین نکته این است که تمرکز بر استقلال و اعتماد به نفس باشد، نه صرفاً نتیجهٔ نهایی.

از نامه نگاری به مهارت های زمان بندی و بودجه بندی، از آشپزی ساده تا واکنش در مواقع اضطراری، ده مهارت فوق مجموعه ای از فرصت ها برای رشد کودکان تا سن ده سالگی محسوب می شوند. این مهارت ها نه صرفاً برای کودک امروز است، بلکه برای نوجوان و بزرگسال فردا. با فراهم سازی فرصت های یادگیری و تمرین، والدین می توانند زمینه را برای رشد استقلال، مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس فرزندشان فراهم کنند؛ ویژگی هایی که موفقیت در مدرسه، رابطه ها، شغل و زندگی بزرگسالی را بنیان می نهند.