در میان خیابان های پرتردد و شلوغ شهر تهران، رفت و آمد در کوچه های اطراف دانشگاه تهران در ساختمانی پنج طبقه با تابلویی ساده و بی زرق وبرق که عنوان خوابگاه دانشجویی سر در آن خورده است، بیش از سایر ساختمان های اطراف جلب توجه می کند.

به گزارش ایران، در ورودی خوابگاه، نگهبانی با چهره ای خسته اما هوشیار، پشت میز نشسته، مجله جدول و مدادی دستش گرفته و با دقت رفت وآمدها را زیر نظر دارد. فضای داخلی خوابگاه، با راهروهایی تمیز و خلوت، آرامش نسبی دارد اما با این حال بوی غذاهای ساده دانشجویی و صدای خنده های پراکنده از اتاق ها، نشان از جریان زندگی ساکنان این خوابگاه دارد.

پشت هر دری، دنیایی متفاوت در جریان است. در یکی از اتاق ها، سه دانشجوی جوان در کنار کتاب های باز، لپ تاپ های روشن و فنجان های چای نیمه خورده، روز خود را میان درس، شوخی و رؤیاهای آینده سپری می کنند.

به گفته سارا یکی از ساکنان این خوابگاه، اینجا صرفاً محل اقامت نیست، بلکه خانه ای موقت برای دانشجویانی است که در مسیر ساختن آینده، هم زیستی، تعامل و تجربه زندگی جمعی را تمرین می کنند.

زندگی در خوابگاه، برای بسیاری از دانشجویان، اولین تجربه جدی زیستن مستقل و جمعی است. این تجربه، فراتر از اقامت در یک اتاق مشترک است، فرصتی است برای رشد فردی، یادگیری مهارت های ارتباطی و مواجهه با تفاوت ها.

در فضای خوابگاه، دانشجو یاد می گیرد چطور با افرادی از فرهنگ ها، شهرها و سبک های زندگی متفاوت کنار بیاید. از تقسیم فضای کوچک اتاق و نوبت حمام گرفته تا توافق بر سر ساعت خواب و…، همه چیز نیازمند گفت وگو، درک متقابل و سازگاری است. این تمرین های روزمره، مهارت هایی را در فرد شکل می دهند که در هیچ کلاس درسی، آموزش داده نمی شوند.

امیررضا، دانشجوی ترم پنج مهندسی مکانیک از یزد، درباره اقامتش در خوابگاه دانشجویی دولتی می گوید: وقتی به تهران آمدم، هیچ کدام از بچه ها را نمی شناختم. روزهای اول خوابگاه برایم سخت بود، مخصوصاً تقسیم فضا با دو نفری که اصلاً نمی شناختم شان. اما کم کم یاد گرفتم چطور با آدم ها کنار بیایم، چطور مسئولیت پذیر باشم. الان با بچه های اتاق مان مثل یک خانواده ایم. گاهی شب ها باهم فیلم می بینیم و صبح ها نوبتی صبحانه درست می کنیم. سختی هست، اما تجربه اش بی نظیر است.

علی دانشجوی ترم سوم پزشکی از تبریز، خوابگاه را چنین توصیف می کند: اتاق ما شش نفره است. گاهی شلوغ، گاهی خلوت و ساکت، اما همیشه پر از اتفاق است. از اینکه خودم لباس هایم را بشویم، غذا درست کنم، هزینه اینترنت و خریدهای روزانه را با بچه ها تقسیم کنم، حس خوبی از مستقل شدن دارم. اینجا آدم بزرگ می شود، نه فقط از نظر سن، از نظر تجربه. اینجا یک جور تمرین زندگی است؛ با همه بالا و پایین هایش.

روز در اتاق شماره 23 خوابگاه خصوصی در محله کامرانیه با صدای زنگ ساعت آغاز می شود. سه دختر دانشجو، هرکدام با پیش زمینه ای متفاوت و رویایی خاص، در این اتاق کوچک اما پرنشاط زندگی می کنند. نسترن، دانشجوی روان شناسی اهل تبریز، معمولاً زودتر از بقیه بیدار می شود و مسئول آماده کردن چای و صبحانه است. ندا، متولد کرمان و دانشجوی معماری، شب ها تا دیروقت مشغول طراحی است و صبح ها دیرتر از خواب بلند می شود.

الهه، دانشجوی حقوق با اصالت کردی، دختری منظم است که همیشه در حال مطالعه یا مرتب کردن وسایلش است. فضای اتاق کوچک اما سرشار از زندگی و تعامل دانشجویان است. دیوارها با عکس های خانوادگی، یادداشت های انگیزشی و برنامه های درسی تزیین شده اند.

نسترن که حدود یک سال است در این خوابگاه ساکن شده، اتاق شماره 23 را نه صرفاً یک فضای اقامتی، بلکه خانه ای موقت می داند؛ جایی برای تمرین استقلال، پذیرش تفاوت ها و ساختن آرامش در دل شلوغی های تهران. به گفته او زندگی دانشجویان خوابگاهی آسان نیست.

گاهی اختلاف نظرها، کمبود فضای شخصی یا فشارهای درسی می تواند باعث تنش شود. اما همین چالش ها، فرصتی برای یادگیری تاب آوری، رشد روانی فراهم می کنند.

نسترن، دانشجوی ترم چهارم روان شناسی، از تجربه اقامت یک ساله اش در این خوابگاه خصوصی دختران می گوید: خوابگاه ما از نظر امنیت و نظافت شرایط خوبی دارد. اینکه هر روز اتاق ها را تمیز می کنند برای ما دانشجویانی که وقت برای این کارها کم داریم حس آرامش می دهد. سرپرست ها همیشه در خوابگاه هستند و مقررات باعث می شود خیالم از نظر امنیت راحت باشد. اما گاهی دلم می خواهد فضای شخصی تری داشته باشم. مثلاً اینکه بتوانم هر وقت خواستم میهمان بیاورم یا شب ها اینقدر زود خاموشی ندهند.

الهه، دانشجوی ترم دوم حقوق، نظر متفاوتی دارد و می گوید: من خوابگاه را بیشتر از خانه های اجاره ای دانشجویی دوست دارم چون حس می کنم اینجا با آدم هایی زندگی می کنم که دغدغه هایم را می فهمند. با هم درس می خوانیم، درد دل می کنیم، اغلب با هم آشپزی می کنیم. درست است که آشپزخانه ها محدود هستند و گاهی باید برای یک قابلمه جا پیدا کنی! تنوع غذایی هم کم است، به خصوص برای کسانی که رژیم خاص دارند. اما با همه این تفاوت ها خوابگاه می تواند بستری برای شکل گیری دوستی هایی باشد که در خوابگاه شکل می گیرند که تا سال ها بعد از فارغ التحصیلی هم ادامه می یابند.

ندا، متولد کرمان و دانشجوی معماری دیگر هم اتاقی نسترن و الهه درباره شرایط خوابگاه می گوید: وقتی برای تحصیل به تهران آمدم، اولین چیزی که نگرانم کرد، محل اقامت بود. خوابگاه های دولتی ظرفیت شان پر شده بود و هیچ جای خالی وجود نداشت. مجبور شدم دنبال خوابگاه خصوصی بگردم. اولش فکر می کردم تفاوت زیادی ندارد، اما وقتی قیمت ها را دیدم، شوکه شدم. یک اتاق چهارتخته معمولی، ماهی هشت میلیون تومان! تازه باید پنج میلیون هم ودیعه می دادم. با اینکه خوابگاه خصوصی امکانات خوبی دارد، مثل اینترنت پرسرعت، نظافت روزانه و آشپزخانه مجهز، اما فشار مالی زیادی بهم وارد شده است. مجبورم بیشتر کار دانشجویی بگیرم، کمتر تفریح کنم و دائم نگران پرداخت اجاره باشم. گاهی با خودم فکر می کنم که چرا باید دغدغه اصلی یک دانشجو، پیدا کردن جای خواب باشد.

طبق اعلام مسعود گنجی، رییس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، در حال حاضر حدود 224 هزار نفر از دانشجویان کشور در خوابگاه های دانشجویی سکونت دارند. این درحالی است که ظرفیت خوابگاه های دولتی فقط حدود 217 هزار نفر بوده و به همین دلیل، امکان اسکان همه متقاضیان فراهم نشده است.

این اختلاف میان تعداد متقاضیان و ظرفیت موجود، نشان دهنده فشار روزافزون بر زیرساخت های اقامتی دانشگاه هاست. بسیاری از دانشجویان، بویژه غیربومی ها، ناچار هستند به خوابگاه های خصوصی یا اجاره مسکن مستقل روی بیاورند.

این وضعیت، ضرورت توسعه خوابگاه های جدید، بهبود کیفیت خدمات و بازنگری در سیاست های اسکان دانشجویی را بیش از پیش آشکار می کند. به همین دلیل انتخاب خوابگاه مناسب، نیازمند بررسی دقیق امکانات، موقعیت جغرافیایی، هزینه ها و شرایط پذیرش است. با برنامه ریزی مالی و شناخت گزینه های موجود، می توان تجربه ای آرام، مؤثر و سازنده از زندگی دانشجویی رقم زد.

در کنار خوابگاه های دولتی، خوابگاه های خصوصی نیز فعالیت می کنند که معمولاً امکانات رفاهی بیشتری دارند، اما هزینه های آن ها به مراتب بالاتر است. برای نمونه، در یکی از خوابگاه های خصوصی در شمال تهران، اتاق های تک تخته عادی با کف پوش سنگ و پارکت، نظافت روزانه، آشپزخانه مجهز و اینترنت پرسرعت با ودیعه پنج میلیون تومانی، ماهانه بیست میلیون تومان اجاره دارند.

اتاق های دوتخته با همان میزان ودیعه، سیزده میلیون تومان در ماه هزینه دارند. اتاق های چهارتخته عادی با پنج میلیون تومان ودیعه، دوازده میلیون تومان در ماه و اتاق های شش تخته عادی نیز با همان ودیعه، ماهانه نه میلیون تومان اجاره دارند. همچنین اتاق های چهارتخته مستر که امکانات بیشتری دارند، با پنج میلیون تومان ودیعه، ماهانه هجده میلیون تومان هزینه خواهند داشت.

نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که برخلاف تصور رایج، خوابگاه های دانشگاه های دولتی رایگان نیستند. هزینه های اقامت در این خوابگاه ها هرساله توسط صندوق رفاه دانشجویان تعیین می شود و ممکن است بسته به نوع خوابگاه و خدمات ارائه شده، متغیر باشد.

همچنین شرایط پذیرش در خوابگاه ها برای دانشجویان مجرد و متأهل و در مقاطع مختلف تحصیلی (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری)، متفاوت است. آگاهی از این شرایط می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری صحیح و انتخاب محل اقامت مناسب ایفا کند.

صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دستورالعمل جدیدی، نرخ اجاره بهای خوابگاه های دانشجویی را برای سال تحصیلی 1405 1404 اعلام کرده است. براساس این دستورالعمل، نرخ اجاره بهای خوابگاه های ملکی بسته به نوع و درجه خوابگاه متفاوت است.

برای خوابگاه های مجردی، هزینه ها به این صورت تعیین شده اند: خوابگاه های درجه یک با امکانات بالاتر، یک میلیون و دویست هزار تومان در هر نیم سال هزینه دارند. خوابگاه های درجه دو با امکانات متوسط، نهصد هزار تومان و خوابگاه های درجه سه که امکانات کمتری دارند، ششصد هزار تومان برای هر نیم سال دریافت می کنند.