آسمان مشهد دیگر رنگ زلال مهر را به خود نمی بیند. ذرات خاک، در بادهای بی قرار شرق، شهر را به پناهگاهی از خفگی بدل کرده اند؛ شهری که روزگاری هوای آن به زیارت زائران و مجاوران جان می بخشید، این روزها خود نیازمند نفس تازه است.

به گزارش مهر، شاخص های کیفیت هوا در روزهای اخیر از خط هشدار عبور کرده اند و مشهد در وضعیت بسیار ناسالم قرار گرفته است؛ وضعیتی که نه تنها بیماران و سالمندان که حتی شهروندان سالم را نیز در خطر مستقیم قرار می دهد.خیابان های کم رفت وآمد، چهره های ماسک دار، و درختانی پوشیده از غبار، تنها نشانه های ظاهری بحرانی اند که در عمق خود، سلامت جامعه را تهدید می کند و سایه ای سنگین بر زندگی روزمره انداخته است. ذرات معلق در هوا از مرزهای دیدنی فراتر رفته و به درون ریه ها و خون وارد می شوند؛ حالا آلودگی فقط مسئله محیط زیست نیست، بلکه پدیده ای است که کل نظام زیستی شهر را درگیر کرده است. کاهش شعاع دید، تعطیلی مدارس، لغو برنامه های ورزشی و اختلال در پروازها، نشانه هایی از گستره تأثیر این بحران است؛ بحرانی که آرام، بی صدا و پیوسته جریان دارد.

پدیده گرد و غبار در شمال شرق کشور دیگر یک اتفاق موقتی نیست؛ استمرار خشکسالی، فرسایش خاک و بی نظمی جوی، شرایطی آفریده که حتی آسمان مشهد نیز از آسیب آن در امان نمانده است. هر ذره خاک در هوای این شهر، حامل تاریخی از بی توجهی ها و تغییر اقلیم است؛ زنجیره ای از رخدادهای طبیعی و انسانی که اکنون در قالب مهی خاکستری خود را نشان می دهد. در کنار آنچه در جو می گذرد، الگوی زندگی شهری نیز عاملی تشدیدکننده شده است؛ مصرف بالای سوخت های فسیلی، تراکم خودروها، و توسعه صنعتی بی ضابطه، سهم خود را در این خفگی ایفا می کنند.

این روزها مشهد نه تنها از زائران، بلکه از نفس خود هم میزبانی سختی دارد. آنچه از فراز گنبد طلایی می نگری توده ای از گرد و غبار است که روح این شهر را در غمی خاموش فروبرده است.

مسعود یاوری، مدیرکل مدیریت بحران خراسان رضوی در گفتگویی اظهار کرد: کارگروه تخصصی گرد و غبار هر روز در دو نوبت تشکیل جلسه می دهد و تصمیمات لازم درباره تعطیلی ها، محدودیت ها و توصیه های بهداشتی را اتخاذ می کند.

مدیرکل مدیریت بحران خراسان رضوی بیان کرد: با توجه به هشدار سطح نارنجی هواشناسی در خصوص گرد و غبار، روزانه جلسات کارگروه بحران در دو نوبت ظهر و عصر برگزار می شود تا درباره وضعیت فعالیت مدارس، ادارات و همچنین توصیه های عمومی تصمیم گیری شود.

یاوری افزود: در جلسه روز سه شنبه تعطیلی مدارس برای چهارشنبه مصوب شد، اما برای روزهای آینده با توجه به تعطیلی مدارس در روز پنجشنبه و پیش بینی تداوم شرایط، صرفاً ممنوعیت ورزش در فضاهای باز مصوب شد. جلسه بعدی این کارگروه عصر جمعه تشکیل خواهد شد تا بر اساس آخرین داده های هواشناسی، تصمیمات لازم برای هفته آینده اتخاذ گردد.

مدیرکل مدیریت بحران خراسان رضوی با اشاره به ترکیب اعضای کارگروه گفت: دستگاه های مختلف از جمله اداره کل حفاظت محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی، هلال احمر، هواشناسی، شهرداری، صدا و سیما و فرمانداری ها در جلسات حضور دارند و تصمیمات به صورت هم افزا برای حفظ سلامت شهروندان دنبال می شود.

وی درباره پیش بینی استمرار این وضعیت گفت: بر اساس آخرین گزارش سازمان هواشناسی، شرایط گرد و غبار حداقل تا یکشنبه هفته آینده ادامه خواهد داشت؛ البته ارائه جزییات بیشتر در این زمینه توسط اداره کل هواشناسی اعلام می شود.

یاوری در توصیه ای به مردم تأکید کرد: شرایط گرد و خاک تفاوت هایی با آلودگی هوا دارد؛ اما در هر دو حالت بهترین راهکار این است که شهروندان از خروج غیرضروری از منزل خودداری کرده و در صورت نیاز به فعالیت در فضای باز، از ماسک استفاده کنند تا در معرض مستقیم ذرات ریز گرد و غبار قرار نگیرند.

مدیرکل مدیریت بحران خراسان رضوی خاطرنشان کرد: تمامی تصمیمات کارگروه ها با هدف کاهش اثرات این پدیده و حفظ سلامت عمومی مردم اتخاذ می شود و اطلاع رسانی ها از طریق رسانه ها و دستگاه های مسئول ادامه خواهد داشت.

مرتضی اثمری، رییس اداره پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی در گفتگویی اظهار کرد: شاخص لحظه ای کیفیت هوای مشهد به عدد 255 رسیده که بیانگر شرایط بسیار ناسالم است. با توجه به خیزش گرد و خاک از نواحی ترکمنستان و افغانستان و پایداری جوی، انتظار می رود وضعیت ناسالم هوا تا روزهای پایانی هفته ادامه یابد.

رییس اداره پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی بیان کرد: در حال حاضر شاخص لحظه ای کیفیت هوای شهر مشهد حدود 255 و میانگین شاخص ای کیوآی (AQI) برابر با 213 است که در محدوده بسیار ناسالم قرار دارد.

وی با اشاره به منشأ گرد و غبارهای اخیر افزود: در چند روز گذشته وزش بادهای شدید در نواحی ترکمنستان، صحرای قره قم و به تدریج مناطق افغانستان و هرات موجب خیزش و انتقال ذرات گرد و خاک به سمت استان به ویژه نواحی شرقی و مرکزی شده است. پایداری جوی باعث ماندگاری این ذرات در هوا گردیده و ترکیب آن با آلاینده های ناشی از سوخت های فسیلی وضعیت آلودگی را تشدید کرده است.

اثمری ادامه داد: طبق بررسی نقشه های هواشناسی، تا دو هفته آینده بارشی برای استان خراسان رضوی پیش بینی نمی شود و در نتیجه میزان آلودگی هوا در روزهای آینده احتمالاً کاهش قابل توجهی نخواهد داشت.

رییس اداره پیش بینی هواشناسی از شهروندان خواست هشدارهای اداره کل هواشناسی و مرکز پایش آلاینده های محیط زیست را جدی بگیرند و افزود: افراد سالمند، کودکان، بیماران قلبی و تنفسی تا حد امکان از حضور در هوای آزاد خودداری کنند. رعایت نکات ایمنی و توجه به اطلاعیه ها از طریق رسانه ها ضروری است تا آسیب های ناشی از آلودگی کاهش یابد.

وی ابراز امیدواری کرد با تغییر شرایط جوی در روزهای آتی، وضعیت هوای مشهد بهبود یابد.

فرشید وفا، مدیر سلامت محیط و کار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگویی نسبت به بی توجهی برخی شهروندان به هشدارهای سلامت عمومی هشدار داد و بر رعایت اصول خود مراقبتی و استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی تأکید کرد.

مدیر سلامت محیط و کار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با بیان اینکه پدیده آلودگی هوا که پیش از این به طور عمده در فصول سرد سال و در اثر وارونگی دما رخ می داد، در دو سه سال اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی، خشکسالی و کاهش بارندگی به فصول گرم سال نیز کشیده شده است، گفت: در حال حاضر علاوه بر آلودگی ناشی از وارونگی، شاهد افزایش گرد و غبار و ریزگردها هستیم که سلامت شهروندان را تهدید می کند.

وی نخستین توصیه بهداشتی را خود مراقبتی فردی دانست و افزود: در این شرایط لازم است مردم تا حد امکان از حضور در فضاهای باز و انجام فعالیت های ورزشی در پارک ها و ورزشگاه های روباز خودداری کنند؛ چرا که استنشاق ذرات معلق می تواند خطر جدی برای سیستم تنفسی و قلبی ایجاد کند.

وفا ادامه داد: با توجه به ایام پایان هفته و افزایش تردد شهری، لازم است مردم از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده کنند تا از تشدید آلودگی هوا و تراکم آلاینده ها کاسته شود.

مدیر سلامت محیط و کار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر توجه ویژه به گروه های حساس، اظهار کرد: افراد دارای بیماری های مزمن یا زمینه ای، مبتلایان به بیماری های قلبی و تنفسی، زنان باردار و کودکان بهتر است تا حد امکان در معرض هوای آلوده قرار نگیرند. در صورت ضرورت خروج از منزل، استفاده از ماسک های استاندارد N95 می تواند تا حد زیادی از ورود ذرات مؤثر در آلودگی به سیستم تنفسی جلوگیری کند.

وی ضمن قدردانی از زحمات اصحاب رسانه گفت: رسانه ها در ارتقای سواد سلامت عمومی و فرهنگ پیشگیری نقش تأثیرگذاری دارند و همراهی آنان در چنین شرایطی می تواند ضامن حفظ سلامت جامعه باشد.

بحران آلودگی هوا تنها محدود به چند روز نیست؛ این هشدار زمین است به انسان، هشداری درباره شیوه زیستن و بی اعتنایی به مرزهای طبیعت.

مشهد در این روزها تصویر کوچکی از مسئله ای بزرگ تر است؛ مسئله ای جهانی که نتیجه زنجیره ای از بی تدبیری ها و تغییر الگوهای اقلیمی در منطقه است.

آنچه در این شهر رخ می دهد، نمودِ زیسته تعارض میان توسعه و تعادل است؛ جایی که رشد بی محابا، هزینه اش را از ریه های مردم می گیرد.

حفظ بی طرفی در برابر چنین بحران هایی دیگر ممکن نیست؛ هر کس به اندازه سهم خود در مصرف و رفتار روزمره، نقشی در تشدید یا کنترل این وضعیت دارد.

بازگشت هوای پاک، تنها در گروی باد و باران نیست، بلکه نیازمند بادِ تغییر در اندیشه ها و سیاست های شهری، زیست محیطی و فرهنگی است.مسئولیت جمعی، آموزش عمومی و مطالبه گری مدنی، می توانند مسیر خروج از این وضعیت را روشن کنند؛ چراغی در دل غبار برای بازگشت رنگ به آسمان. در این میان، هر شهروند ناظر، مسئولیتی اخلاقی دارد: کم رفت وآمد کردن، استفاده از وسایل حمل ونقل پاک، پرهیز از سوزاندن سوخت و بی تفاوت نبودن به هشدارها.

شاید هیچ باد شدیدی نتواند در یک روز هوای مشهد را پاک کند، اما هر تصمیم آگاهانه می تواند نسیمی کوچک برای فردایی سالم تر باشد. مشهدِ این روزها خسته است؛ از خاک و دود و بی مهری. اما هنوز امید در دل شهر جریان دارد، امید به روزی که دوباره صدای اذان در هوای پاک بپیچد و طلوع خورشید از پس ابر خاکی، به رنگ ایمان بازگردد.