رییس جمهور موقت سوریه روز گذشته سفری رسمی به مسکو داشت. ابومحمد الجولانی که پس از به دست گرفتن با نام احمد الشرع شناخته می شود، برای نخستین بار پس از سقوط اسد به روسیه سفر کرد. او ملاقاتی با ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه داشت و پس از آن نیز مذاکرات دوجانبه به مدت حدود دو ساعت و نیم میان دو هیئت انجام شد.

به گزارش هم میهن، سفر الشرع به مسکو اهمیتی چندوجهی دارد؛ چراکه روسیه منطقه شام را حوزه نفوذ سنتی خود می داند و قطع حمایت آن ها از بشار اسد، رییس جمهور پیشین این کشور نقش موثری در سقوط حکومت او و به قدرت رسیدن جولانی داشت.

برخی منابع دولتی سوریه به خبرگزاری فرانسه گفتند که موضوع استرداد بشار اسد به حکومت دمشق برای محاکمه نیز یکی از درخواست های مطرح شده از سوی الشرع است.درخواستی پرچالش که امکان اجابت آن ضعیف ارزیابی می شود. روسیه نیز در سوریه دو پایگاه استراتژیک حمیمیم در استان لاذقیه و پایگاه دریایی طرطوس واقع در استانی به همین نام را در اختیار دارد که حفظ آن ها و درگیری در پروژه بازسازی سوریه را دنبال می کند.

تصاویر منتشرشده از کاروان اسکورت موتوری جولانی در مسکو نشان می دهد که با او دقیقاً مانند یک رهبر تراز اول سیاسی برخورد و بالاترین سطح تشریفات و حفاظت برایش فراهم شد. رییس جمهور دوره انتقالی سوریه پس از ورود به مسکو، در کاخ کرملین به طور رسمی مورد استقبال پوتین قرار گرفت.

به گزارش خبرنگار ایرنا از کرملین، رییس جمهور روسیه در این دیدار گفت: کشورهای ما طی دهه های متمادی روابط ویژه ای را توسعه داده اند. ما بیش از 80 سال است که روابط دیپلماتیک خود را حفظ کرده ایم و این روابط در سخت ترین دوران برای روسیه و اتحاد جماهیر شوروی - در سال 1944 - برقرار شده است. در این مدت، روابط بین سوریه و روسیه همواره دوستانه بوده است.

پوتین ادامه داد: ما در روسیه هرگز هیچ رابطه ای با سوریه که مربوط به شرایط سیاسی یا منافع خاص ما باشد، نداشته ایم. در طول این دهه ها، ما همیشه منافع مردم سوریه را در نظر داشته ایم. او با بیان اینکه ما واقعاً روابط عمیقی با مردم سوریه داریم، گفت: در حال حاضر، بیش از چهار هزار جوان سوری در مؤسسات آموزش عالی در فدراسیون روسیه مشغول به تحصیل هستند و من بسیار امیدوارم که در آینده آنها سهم قابل توجهی در توسعه و تقویت دولت سوریه داشته باشند.

پوتین همچنین با اشاره به انتخابات اخیر در سوریه، خطاب به الشرع گفت: انتخابات پارلمانی که اخیراً در سوریه برگزار شد. یک موفقیت بزرگ برای شماست، زیرا منجر به تحکیم جامعه می شود. با وجود اینکه سوریه در حال حاضر دوران سختی را پشت سر می گذارد، برگزاری این انتخابات، روابط و تعامل بین همه نیروهای سیاسی در سوریه را تقویت خواهد کرد.

رییس جمهور روسیه با اشاره به فعالیت کمیسیون همکاری های مشترک روسیه و سوریه از سال 1993 گفت که این کمیسیون اکنون کار خود را از سر گرفته است. او با بیان اینکه ابتکارات جالب و مفید بسیاری در مذاکرات هیئت های طرفین مطرح شده است، گفت: ما، به نوبه خود، آماده ایم تا هر کاری را برای اجرای آنها انجام دهیم و همچنین توافق کردیم که از طریق وزارت امور خارجه، تماس ها و مشورت های منظم را حفظ کنیم. رییس دولت موقت سوریه هم در این دیدار گفت: از شما (پوتین) به خاطر استقبال و پذیرایی در مسکو تشکر می کنم؛ این رویداد سفری جدی است. سوریه سعی خواهد کرد روابط خود با روسیه را از نو تنظیم کند، مسئله اصلی ثبات در کشور و منطقه است. پل های همکاری جدی از جمله همکاری های اقتصادی بین روسیه و سوریه، دو کشور را به هم پیوند می دهد.

جولانی گفت: روسیه و سوریه همکاری های قابل توجهی از جمله همکاری اقتصادی دارند. سوریه برای تامین بخشی از مواد غذایی خود به تولیدات روسیه متکی است و بسیاری از نیروگاه های برق به تجربه و تخصص مسکو متکی هستند.

الشرع همچنین اظهار داشت که حکومت جدید سوریه، به قراردادهای قبلی میان دمشق و مسکو احترام خواهد گذاشت. او در کوران سقوط حکومت سوریه و تغییرات در دمشق هم گفته بود که آن ها قصد بر هم زدن روابط خود با مسکو را ندارند چراکه روسیه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است. سلاح های سوریه کاملاً روسی هستند و توافق نامه های متعددی در مورد تامین مواد غذایی و انرژی وجود دارد که سوریه سال هاست، به آنها متکی است.

ناظران بر این باورند که احتمال استرداد بشار اسد به سوریه برای محاکمه به اتهام ارتکاب جنایت علیه مردم این کشور، دور از انتظار است. اسد با اخذ پناهندگی همراه خانواده اش به روسیه رفت و طی 10 ماه گذشته در این کشور زندگی کرده است. الشرع نیز چند هفته قبل طی مصاحبه ای با یک شبکه عربی از مذاکره با روس ها در جریان روند 11 روزه آغاز حرکت هیئت تحریرالشام از شمال تا سقوط نظام بعث در دمشق خبر داد.

تحلیلگران احتمال کمی می دهند که روسیه اسد را به حکومت جولانی تحویل دهد. روز دوشنبه، سرگیی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در پاسخ به سوالی راجع به شایعه مسمومیت اسد در روسیه، با رد این شایعه گفته بود: ما به دلایل کاملاً بشردوستانه به بشار اسد و خانواده اش پناهندگی دادیم. او هیچ مشکلی برای زندگی در پایتخت ما ندارد. هیچ مسمومیتی رخ نداده است.

با توجه به اهمیت روابط با روسیه برای سوریه، این موضوع که مسئله بازگرداندن اسد و محاکمه او بخواهد نقطه فشار دمشق بر مسکو باشد بعید به نظر می رسد. روس ها اهمیت ژئوپلیتیک برای سوریه قائل هستند و احتمالاً موضوع اسد از سوی دو طرف مدیریت شود. با این همه اما یک روز قبل از سفر جولانی، خبرگزاری رویترز گزارشی از انتقال گورهای دسته جمعی طی سال های 2019 تا 2021 منتشر کرد.

بر اساس ادعای رویترز، این عملیات جابه جایی که به زعم این رسانه انگلیسی برای انتقال هزاران جسد مدفون در گورهای دسته جمعی در منطقه شناخته شده القطیفه به یک سایت مخفی در بیابان های شرق دمشق انجام شده، بخشی از برنامه اسد برای بازیابی جایگاه بین المللی خود بوده است.

این دو رییس جمهور به یکدیگر نیاز دارند. در این میان، الجولانی به صورت کاملاً واضح علت تمایل خود به بازسازی روابط با روسیه را ابراز کرده است که وابستگی شدید این کشور در حوزه های مختلف به مسکو است. به خصوص این که در دوران فشار غرب بر سوریه اسد در جریان وقایع پس از بهار عربی و آغاز جنگ داخلی، روابط دمشق با مسکو فشرده تر شد.

سیستم نظامی سوریه با توجه به سابقه تاریخی ارتباط کشورهای عربی منطقه با بلوک شرق در دوران شوروی، یک سیستم کاملاً روسی و شرقی محسوب می شود. حتی اگر بخش اعظم آن از طریق حمله های سنگین اسراییل پس از سقوط اسد نابود شده باشد. تغییر سیستم نظامی کشورها به ندرت اتفاق می افتد چراکه طی سال ها بر اساس متدهای آموزشی، تسلیحات و دیگر موارد بنا می شود و البته امری پرهزینه است. حکومت جدید دمشق برای اینکه به سرنوشت اسد یعنی هرج و مرج منتهی به بحران دچار نشود، نیاز دارد که هرچه سریع تر روند بازسازی ویرانی و جبران خسارت های بیش از یک دهه جنگ داخلی و تحریم های گسترده علیه سوریه را آغاز کند.

انجام این مهم نیز تنها از طریق سرمایه گذاری خارجی به خصوص از سوی کشورهای جنوب خلیج فارس، به حرکت درآمدن اقتصاد این کشور، بازیابی ظرفیت های نفتی و استفاده از ظرفیت های مهندسی و شرکت های خارجی امکان پذیر است. به نظر می رسد سوریه جولانی می خواهد مانند عربستان و امارات، حد وسطی میان آمریکا و روسیه به وجود بیاورد تا از این وضعیت خارج شود.

الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه ساعتی بعد از اعلام پایان مذاکرات هیئت دو کشور گفت: با توافق صورت گرفته، مسکو و دمشق، بزودی جلسه کمیسیون بین دولتی توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی را برگزار خواهند کرد. ما در مورد پروژه های خاص در زمینه انرژی، حمل و نقل، توسعه گردشگری، توسعه مراقبت های بهداشتی و حوزه های فرهنگی و بشردوستانه گفت وگو کردیم.

سوری ها زیرساخت های تخریب شده زیادی از جمله زیرساخت های انرژی، راه آهن و حمل و نقل دارند و مسکو می تواند در راستای بازسازی این تأسیسات از دمشق حمایت کند. مسکو آماده توسعه میادین نفتی سوریه است. همچنین خبرگزاری رویترز هم گزارش داد که احتمالاً موضوع استقرار مجدد نظامیان روسیه در جنوب سوریه برای به دست آوردن تضمینی مقابل اشغالگری اسراییل، در مذاکره دوجانبه مطرح شده است.

اما پوتین از جولانی چه می خواهد؟ حضور روس ها در سوریه محدود به سال های اخیر و دوران جنگ با داعش نیست. روس ها در دوران اوج جنگ سرد، طی قراردادی با جمهوری عربی سوریه در سال 1971 پایگاه دریایی طرطوس را برپا کردند که برای آن ها اهمیتی راهبردی دارد. این پایگاه دریایی محل پشتیبانی ناوگان پنجم شوروی در دریای مدیترانه و همتایی برای مقابله با تاسیسات مشابه ناوگان ششم نیروی دریایی ایالات متحده در دریای مدیترانه (مستقر در ایتالیا) بود.

همچنین این محل با توجه به تاسیسات فنی و مخابراتی، برای روس ها اهمیت راهبردی در حوزه جمع آوری اطلاعات در حوزه اروپا دارد. پایگاه حمیمیم در لاذقیه هم از سال 2015 در اختیار روس هاست. تمام تحولات سوریه در 54 سال گذشته باعث نشد که روسیه پایگاه دریایی طرطوس را از دست بدهد. همانطور که بعد از سقوط اسد هم پایگاه حمیمیم را حفظ کرد و همچنان نیز آن را در اختیار دارد.

درگیر شدن روسیه در پروژه های بازسازی سوریه که طبیعتاً با سرمایه گذاری کشورهای منطقه خلیج فارس انجام می شود نیز در حوزه اقتصادی برای روسیه که با تبعات تحریم های غرب درگیر و در جنگ اوکراین مشغول است، می تواند تاثیرگذار باشد.