فرارو- کارن دی یانگ خبرنگار بخش بین الملل روزنامه واشنگتن پست

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، آتش بس در جنگ دو سالهٔ اسراییل و غزه، آزادی گروگان های اسراییلی باقی مانده و جریان یافتن کمک های بشردوستانه به داخل غزه، گام های اولیه و مثبتی در جهت حل مناقشهٔ دیرپای خاورمیانه محسوب می شوند. اما این که این اقدامات بتوانند به آغازی برای آنچه که دونالد ترامپ، روز دوشنبه طلوع تاریخی خاورمیانه ای نو خواند، تبدیل شوند، موضوعی است که همچنان به دور از قطعیت باقی می ماند.

در جریان سفر فشرده ترامپ به اسراییل و مصر، او به خاطر توافقی که هم حماس و هم بنیامین نتانیاهو، را به میز مصالحه کشاند، مورد تحسین قرار گرفت. با این حال، سخنرانی های ترامپ در این سفر از اشاره به شکاف های عمیق و ریشه دار در منطقه خودداری کرد. به ویژه وضعیت کرانهٔ باختری که در آن حدود سه میلیون فلسطینی در شرایطی فزاینده دشوار و زیر اشغال اسراییل زندگی می کنند و تهدید الحاق سرزمین هایشان همچنان وجود دارد.

دونالد ترامپ در سفر اخیر خود به اسراییل و مصر، پیش بینی کرد که پیمان ابراهیم ، دستاورد اصلی دوران نخست ریاست جمهوری اش در زمینهٔ عادی سازی روابط میان اسراییل و چند کشور عربی، به سرعت گسترش خواهد یافت. با این حال، او بر واقعیت مهمی چشم بست: اصرار بخش بزرگی از جهان عرب بر این که مسیر تشکیل یک دولت مستقل و پایدار فلسطینی که شامل کرانهٔ باختری و غزه تحت حاکمیت تشکیلات خودگردان فلسطین باشد، باید در اولویت قرار گیرد.

ترامپ به جای آنکه وعده دهد حمایت تاریخی و دوحزبی آمریکا از اسراییل را تجدید کند؛ حمایتی که پس از عملیات ویرانگر نتانیاهو در غزه دچار شکاف شده است سخنرانی خود را به حمله به رؤسای جمهور دموکرات پیشین اختصاص داد. او آنان را متهم به نفرت از اسراییل و ناتوانی در دستیابی به موفقیت هایی کرد که او خود مدعی تحقق آن ها بود.

در میان فضایی آکنده از شور و یا فرسودگی ناشی از آسودگی خاطر، واکنش ها به ترامپ متفاوت بود. او در کنست اسراییل با استقبال و تشویق روبه رو شد، و در نشست صلح رهبران جهان در شرم الشیخ مصر، حضار با کف زدن از او استقبال کردند. ترامپ در حالی که برخی از حاضران را به شوخی برای همراهی با ژست شست بالای خود هل می داد، با بیشتر آنان عکس یادگاری گرفت. با این حال، فراتر از شادمانی های لحظه ای خانواده های گروگان ها و اندکی آرامش برای مردم غزه، تنش های منطقه ای همچنان پابرجا است.

مروان معشر، معاون نخست وزیر و وزیر خارجهٔ پیشین اردن در اظهاراتی گفت: هر پایانی بر جنگ غزه امری مثبت است و من نمی خواهم آن را کوچک بشمارم، اما طلوع خاورمیانه ای نو زمانی است که اشغال پایان یابد. او ادامه داد: ترامپ در واقع هیچ اشاره ای به فلسطینیان نکرد. مروان معشر، معاون نخست وزیر و وزیر خارجهٔ پیشین اردن، در انتقاد از سیاست های ترامپ گفت: هر رییس جمهوری پیش از او، هرچند عمدتاً در خدمت منافع اسراییل بوده، باز هم جایی برای سخن گفتن از آرمان های فلسطینیان باقی می گذاشت. اما در این مورد، هیچ؛ هیچ کس چنین نکرد.

نگرانی های کارشناسان از طرح 20 ماده ای ترامپ، که قرار است پس از خاموش شدن سلاح ها، بازگشت گروگان ها و تأمین غذا برای مردم غزه اجرا شود، همچنان ادامه دارد. به ویژه 17 بند دیگر از این طرح که مبهم و پیچیده به نظر می رسند، از جمله مسائلی مانند خلع سلاح حماس، ایجاد نهادهای جدید امنیتی و حکومتی و بازسازی نوار غزه که در اثر جنگ ویران شده است.

در حال حاضر، اسراییل نیروهای خود را تا خط توافق شده ای در بیرون از بیشتر مناطق مسکونی عقب کشیده است. طرح ترامپ خواستار خلع سلاح حماس و ممنوعیت مشارکت آنان در هرگونه حکومت آینده است، اما هنوز به طور دقیق روشن نیست که این اقدام چگونه و به دست چه کسی باید انجام شود.

طبق طرح ترامپ، قرار است نیروی بین المللی ثبات بخش تا زمانی که مسئولیت ادارهٔ غزه به نیروی فلسطینی آموزش دیده و تأیید شده سپرده شود، وظیفهٔ تأمین امنیت در این منطقه را بر عهده گیرد. با این حال، در حالی که ایالات متحده اعلام کرده است که 200 نیروی آمریکایی را برای نظارت بر آتش بس از پایگاهی در اسراییل اعزام خواهد کرد، هیچ کشوری تاکنون به طور علنی آمادگی خود را برای مشارکت در این نیروی ثبات بخش اعلام نکرده و هیچ نشانه ای از تشکیل چنین نیرویی دیده نمی شود.

مقام های کشورهای عربی ای که ترامپ از آن ها نام برده ـ قطر، مصر، امارات متحده عربی و ترکیه تمایلی ندارند میان نیروهای مسلح اسراییلی و حماس قرار گیرند، مگر آنکه اسراییل عقب نشینی کند و نیروهای حماس خلع سلاح شوند. آنها همچنین خواستار مجوز شورای امنیت سازمان ملل برای مشارکت در این نیروی ثبات بخش هستند، اما هنوز هیچ جدول زمانی مشخصی برای عقب نشینی کامل اسراییل وجود ندارد و در سازمان ملل نیز هیچ اقدام ملموسی در این زمینه صورت نگرفته است.

در سندی که از دل کنفرانس بین المللی اجرای راه حل دو دولت برای اسراییل و فلسطین بیرون آمده است، ضرورت صدور مجوز از سوی سازمان ملل تأکید شده است. این کنفرانس به ابتکار فرانسه و عربستان سعودی برگزار شد. امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه، در کنفرانس شرم الشیخ گفت: ما از راه های دیپلماتیک در نیویورک کار خواهیم کرد تا چارچوب بین المللی لازم برای این نیرو را ایجاد کنیم. وزیران ما گفتگو کرده اند و نمایندگان دائم ما در سازمان ملل در تماس هستند.

مقام های دولت آمریکا که ترامپ را در این سفر همراهی می کردند نیز بر باور او مبنی بر آغاز دوران تازه ای تأکید کردند. مارکو روبیو، وزیر خارجهٔ آمریکا، در اشاره به توافقی که ترامپ آن را پایان سه هزار سال درگیری دانست، گفت: این موضوع فقط بازسازی غزه نیست، بلکه دگرگون کردن کل منطقه است... احتمالاً این روز یکی از مهم ترین روزها برای صلح جهانی در پنجاه سال گذشته است.

استیو ویتکاف، فرستادهٔ ویژه ترامپ در مذاکرات صلح، که هفته گذشته همراه با جرد کوشنر، داماد رییس جمهور، توافق را نهایی کرد گفت: در همان لحظه ای که توافق را امضا کردیم، من و جرد بلافاصله روی بخش اجرایی آن کار را آغاز کردیم. ما کاملاً درگیر این مرحله ایم و مدتی طولانی اینجا خواهیم بود . این دستور رییس جمهور است و احتمالاً یکی از مهم ترین مراحل این روند به شمار می رود.

طبق طرح ترامپ، قرار است نهادی اجرایی متشکل از تکنوکرات های فلسطینی مستقل برای ادارهٔ روزمرهٔ غزه منصوب شود. با این حال، تاکنون هیچ فرد یا گروهی برای این سمت معرفی نشده است. همچنین قرار است هیئتی از رهبران خارجی برای نظارت بر جنبه های مختلف حکمرانی در غزه تشکیل شود. ترامپ روز دوشنبه اعلام کرد که اعضای این هیئت هنوز انتخاب نشده اند.

آرون دیوید میلر، مذاکره کنندهٔ باسابقهٔ صلح خاورمیانه در دولت های جمهوری خواه و دموکرات، در این باره گفت: اگر من مسئول این روند بودم، تا زمانی که رییس جمهور اطمینان نیافته بود که دست کم چهار گروه کاری تشکیل نشوند، منطقه را ترک نمی کردم. به گفتهٔ او، این گروه ها باید مسئولیت خلع سلاح حماس، ایجاد نیروی بین المللی، برپایی ساختار حکمرانی و همچنین راه اندازی برنامه ای برای تأمین مالی میلیاردها دلار لازم جهت بازسازی غزه را بر عهده گیرند. میلر تاکید کرد: اگر این رویکرد اتخاذ نشود، نمی توانم ببینم این طرح چگونه قرار است موفق شود. در طول بیست وپنج سال گذشته، حتی با وجود آنکه بیشتر تلاش های ما شکست خورد، در ده ها کنفرانس صلح و گردهمایی بزرگ شرکت کردم. اما همیشه مشکل از روز بعدِ کنفرانس آغاز می شود؛ روزی که افراد جدی بیدار می شوند و می پرسند... حالا باید چه کنیم؟

دونالد ترامپ، که پیش از این پیشنهاد کرده بود فلسطینی ها از غزه خارج شوند و این منطقه به ریویِرای خاورمیانه تبدیل گردد، همچنان به بازسازی این منطقه علاقه مند به نظر می رسد. او روز دوشنبه در واکنش به توافق جدید گفت: سرانجام به صلح در خاورمیانه دست یافته ایم. ما می توانیم بهتر از هر کس دیگری در جهان بازسازی کنیم. این در حالی است که پیشتر طرح صلح ترامپ به طور صریح اعلام کرده بود که هیچ فلسطینی ای مجبور به ترک نوار غزه نخواهد شد.

در مسیر بازگشت به واشنگتن، ترامپ در هواپیمای ریاست جمهوری (ایرفورس وان) به خبرنگاران گفت: ما دربارهٔ بازسازی غزه صحبت می کنیم. من حرفی از یک دولت واحد یا دو دولت نمی زنم... در مقطعی تصمیم خواهم گرفت که چه چیزی را درست می دانم. ترامپ که آشکارا از ستایش ها دلگرم شده بود، در سفر اخیر خود از فرصت و سرمایهٔ دیپلماتیکی که به دست آورده بود استفاده نکرد تا اسراییل را به دادن امتیازهایی وادارد که شاید صلح بلندمدت را تضمین کند.

باربارا لیف، معاون وزیر خارجهٔ پیشین آمریکا در امور خاورمیانه در دولت بایدن، در گفت وگویی با شبکهٔ سی ان ان گفت: پایان دادن به جنگ ساده ترین گام بود. آنان روند عادی سازی روابط بین اسراییل و اعراب را بیش از اندازه (و شاید عمداً) بزرگ جلوه دادند و در مقابل، مسیر تشکیل دولت فلسطین را کمتر از حد واقعی برجسته کردند. آرون دیوید میلر و دیگر تحلیل گران هشدار داده اند که یکی از بزرگ ترین نگرانی ها این است که با فروکش کردن آثار جنگ و بحران انسانی ای که دو سال جهان را درگیر کرده بود، شتاب و انرژی حرکت کنونی نیز از میان برود. ترامپ گفته است که می خواهد خاورمیانه را دگرگون کند و معتقد است که توافق غزه و گسترش سریع پیمان ابراهیم می تواند راه را برای نامزدی او در جایزهٔ صلح نوبل در سال آینده هموار کند.