ده سال پس از تصویب اساسنامه سازمان جهانی گردشگری ملل متحد در بیست و هفتم سپتامبر سال 1970 میلادی، این سازمان، تاریخ مذکور را به عنوان روز جهانی گردشگری برگزید تا نقطه عطفی در صنعت گردشگری جهان شکل گیرد.

به گزارش اطلاعات، هدف از گرامیداشت یک روز به عنوان روز جهانی گردشگری، بالابردن سطح آگاهی عمومی در مورد نقش گردشگری در جامعه جهانی است تا از این طریق، چگونگی تأثیر آن بر ارزش های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان، نمایان شود.

موزه ها و معضل گردشگری ، عنوان نشستی از سلسله نشست های ایکوم ایران است که در تاریخ هفتم مهرماه در محل ایکوم ایران برگزار شد.

سید احمد محیط طباطبایی، رییس ایکوم ایران درباره مقاصد گردشگران خارجی در ایران می گوید: واقعیت این است که در دوران پیش از انقلاب هم، آن بخشی از گردشگری در ایران که مورد علاقه گردشگران خارجی قرار داشت، گردشگری فرهنگی بود!

ایران مورد علاقه گردشگرانی قرار داشت که به تاریخ، فرهنگ، تمدن و طبیعت کشورمان علاقه مند بودند. به همین دلیل امروز هم اصل گردشگری ما را گردشگری فرهنگی تشکیل می دهد؛ به عبارتی اگر حوزه گردشگری فرهنگی ما به هر دلیلی دچار آسیب شود، نه تنها از این سرمایه ملی بهره ای نبرده ایم بلکه آن را از دست می دهیم. گردشگری امری است که به سود سرمایه تکیه دارد.

مهندس مصطفی فاطمی، مدیرکل توسعه گردشگری داخلی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، در ارتباط با گردشگری و حفظ میراث فرهنگی می گوید: گردشگری می تواند موتور محرکه میراث باشد. شعار امسال گردشگری جهانی، گردشگری و تحول پایدار خواهد بود. تحول پایدار از توسعه پایدار یک گام جلوتر است و تحول در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و محیطی موجب پایداری در گردشگری می شود.

اهمیت به نقش مشارکت زنان، آموزش جوامع محلی، آموزش گردشگران و حمایت از کسب و کارهای محلی، از جمله اقداماتی است که باید در این حوزه انجام داد. با حمایت از کسب و کارهای خرد محلی، نه تنها پایداری اقتصادی ایجاد می شود، بلکه امکان محافظت از میراث هم فراهم خواهد شد؛ چرا که به واسطه وجود بناهای تاریخی یا میراث طبیعی است که کسب و کارهای فرهنگی در هر منطقه رونق می گیرد.

روستای سهیلی، یکی از بخش های استان هرمزگان در جزیره قشم است که گردشگران بسیاری دارد.

مهندس فاطمی درباره گردشگری پایدار و محافظت از سرمایه های طبیعی در این روستا می گوید: سهیلی در فهرست برترین روستاهای ایران برای ثبت جهانی قرار دارد؛ به امید آن که این اتفاق بیفتد. درآمد مردم روستای سهیلی از طریق ورود گردشگران است. مردم این روستا نیمی از سال، پذیرای گردشگران هستند و نیمی دیگر از سال را به کشت و پرورش نهال های حرا می پردازند.

تمامی اهالی روستا در خانه هایشان نهال درخت حرا را پرورش می دهند، چون اعتقاد دارند جنگل حرا سرمایه ملی و اصلیشان است، حتی برای محافظت از جنگل، خود مردم روستا صید ماهی کرال را ممنوع کردند، چون موجب آسیب رساندن به نهال حرا می شد.

جنگل های حرا یکی از مهم ترین جاذبه های این روستا به حساب می آید و جنگلی که درختانش ریشه در آب دارند، بسیار دیدنی است.

از سوی دیگر، شترشویان مراسمی بود که وسط جنگل حرا انجام می شد، مردم شترهایشان را به آنجا می بردند و می شستند.

با راه اندازی جشنواره شترشویان ، شترها را در جایی که درختی ندارد شستشو می دهند و علاوه بر این کار که خود نوعی جاذبه گردشگری دارد، صنایع دستی خود را هم به گردشگران ارائه می کنند. به این ترتیب صنایع دستی مردم روستا هم رونق گرفته و این معنای پایداری در گردشگری است.

در دل کویر، در روستای شفیع آباد کرمان، دختران و زنان روستا تلاش می کنند که قنات روستایشان را حفظ کنند.

مهندس فاطمی می گوید: هفت نفر از زنان و دختران روستای شفیع آباد که ما نامشان را در پرونده سازمان میراث فرهنگی، دختران آفتاب گذاشته ایم با لایروبی قنات ها سعی کردند قنات های روستایشان را احیا کنند.

پس از احیای قنات ها هر یک از این دختران به معرفی و تولید یک نوع صنایع دستی پرداختند و نام گروه خود را گوچینو که برگرفته از یک نوع بافت حصیری است، گذاشتند.

گوچینو که حالا دیگر نامش به یک برند بدل شده است، علاوه بر کار صنایع دستی در زمینه مواد غذایی نیز فعالیت دارد. این گروه با طراحی اقامتگاه های بومگردی، شفیع آباد را به روستایی که مقصد گردشگری است ارتقا بخشیدند. در اینجا نقش مشارکت زنان کاملا مشهود است.

موزه ها چه جایگاهی در جذب گردشگر دارند و چگونه می توانند مقصد گردشگری باشند؟

آقای فاطمی در پاسخ به این سؤال می گوید: ممکن است شما یک تکه سفال را ببینید و به راحتی از کنارش رد شوید اما وقتی بدانید آن تکه سفال چه پیشینه تاریخی دارد و مربوط به چه دوره و زمانه ای است و چه اتفاقاتی را از سر گذرانده، نوع نگاهتان به آن تغییر می کند. این همان داستان گردشگری است. ما مردم داستان، روایت و افسانه ایم و دوست داریم در میان این داستان ها چرخ بزنیم. برای همین است که ارتباط با موضوع را کشف می کنیم. موزه ها در ذات خود یک جایگاه ارزشمند برای حفظ تاریخ و فرهنگ با پیشینه منطقه هستند اما با گردشگری است که تبلور پیدا می کنند و معرفی می شوند.

اگر این ارتباط معنایی به درستی اتفاق بیفتد، موزه دیگر فقط نگهدارنده اشیای ارزشمند نیست، بلکه یک مقصد گردشگری برای عامه مردم به شمار خواهد رفت؛ به خصوص برای کسانی که دوست دارند روایت ها را بشنوند.

مهندس فاطمی در ادامه می افزاید: چیزی که در کشور ما کمتر وجود دارد نگاه گردشگری به موزه هاست. در گردشگری شهری، ارزشمندترین جاذبه شهری در وسط قرار دارد و جاذبه های پیرامونی به آن وصل می شوند. یعنی محورها بر پایه اصلی ترین شیء قرار دارند. در موزه ها هم باید همین طور باشد. وقتی شما به قصد دیدن تابلوی مونالیزا به موزه لوور می روید، می بینید که تابلو را در یک جای خاص و خلوت قرار داده اند که به راحتی برای شما قابل دسترسی باشد؛ در واقع محور بر اساس اصلی ترین شیء موزه یعنی تابلوی مونالیزا بسته شده است.

ما برعکس، وقتی می خواهیم یک نفر را وارد محیطی کنیم (هر محیطی می تواند باشد) سعی می کنیم آدابی در ابتدای ورود داشته باشیم، اجزای مختلف را نشان بدهیم و بعد برسیم به اثر اصلی. در حوزه موزه ها ما فاصله زیادی با گردشگری داریم؛ یعنی هنوز نتوانستیم ارتباط بین موزه و گردشگری را برقرار کنیم.

موزه های مردم شناسی، دری به سوی شناخت آداب، فرهنگ، رسوم و سبک زندگی مردم یک منطقه هستند.

یکی از موزه های بزرگ مردم شناسی ایران، موزه مردم شناسی خلیج فارس در بندرعباس است. ساختمان اصلی موزه، بنایی سه طبقه است که هر طبقه از آن با موضوعی متفاوت به بحث مردم‎شناسی جنوب می پردازد.

مهندس فاطمی درباره ویژگی های منحصر به فرد موزه خلیج فارس که می تواند الگویی برای جذب گردشگر باشد می گوید: این موزه خیلی خاص است. تمامی کسانی که وارد آن می شوند از بزرگسال تا کودک و نوجوان به یک میزان می توانند از موزه بهره مند شوند و حتی برای افراد معلول، خط بریل در نظر گرفته شده است.

برای افراد مسن تر که بعد از هر چرخشی نیاز به استراحت دارند صندلی هایی برای همین منظور جانمایی شده است. برای افراد جوان تر، صفحات لمسی گذاشته اند تا از آن طریق بتوانند جای جای موزه را مورد بررسی قرار دهند. برای کودکان هم اتاقی در نظر گرفته شده است که بچه ها در آن، داخل شن ها تکه های سفال را پیدا می کنند. موزه خلیج فارس، برای تک تک افرادی که برای بازدید آن می آیند جایی دارد و نمونه ای موفق در جذب گردشگر است.