قوم لر یکی از اقوام بزرگ و کهن ایرانی است که عمدتاً در غرب و جنوب غربی ایران ساکن هستند و نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این سرزمین ایفا کرده اند. این قوم با زبان لری که شاخه ای از زبان های ایرانی جنوب غربی است، شناخته می شوند و آداب و رسوم غنی شان ریشه در دوران باستان دارد. لرها به دلیل زندگی در مناطق کوهستانی زاگرس، اغلب به عنوان نمادی از استقامت و پیوند با طبیعت شناخته می شوند.

به گزارش تیردادنامه، ریشه لرها به اقوام باستانی مانند عیلامیان و کاسی ها بازمی گردد که هزاران سال پیش در نواحی زاگرس ساکن بودند. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که این منطقه از حدود 40 هزار سال پیش مسکونی بوده و عیلامیان از حدود 3000 سال پیش از میلاد در آن حکومت می کردند.

با ورود آریایی ها در هزاره اول پیش از میلاد، لرها آمیزه ای از قبایل ایرانی مهاجر و ساکنان بومی مانند کاسی ها و گوتی ها شدند. نام لر نخستین بار در قرن چهارم هجری ظاهر شد و ممکن است از واژه لر به معنای جنگل یا کوهستان جنگلی گرفته شده باشد.

در دوران هخامنشیان، این نواحی بخشی از ساتراپی سوم امپراتوری بودند و کاسی ها در آن حاکم بودند. پس از حمله اعراب در قرن هفتم میلادی، لرها مقاومت کردند اما در نهایت تحت سلطه درآمدند و در قرن های بعد، سلسله هایی مانند اتابکان لر کوچک و بزرگ را بنیان نهادند که تا قرن پانزدهم دوام آوردند. در دوره صفویان، لرستان به دو بخش کوچک و بزرگ تقسیم شد و والیان محلی قدرت داشتند.

سلسله زند، که از طایفه زند لر کوچک برآمد، در قرن هجدهم بر ایران حکومت کرد و کریم خان زند شیراز را پایتخت نمود. در دوران قاجار، لرها با کوچ اجباری و سرکوب مواجه شدند، اما در انقلاب مشروطه نقش کلیدی ایفا کردند و بختیاری ها تهران را فتح کردند. در دوره پهلوی، رضاشاه با سیاست های تمرکزگرا، عشایر را اسکان اجباری داد و ساختار ایلی را تضعیف کرد، هرچند پس از سال 1941 برخی به کوچ نشینی بازگشتند.

لرها به دو دسته اصلی لر کوچک (ساکن لرستان، جنوب ایلام، همدان و شمال خوزستان) و لر بزرگ (شامل بختیاری، بویراحمدی و ممسنی) تقسیم می شوند.

طوایف لر کوچک

زند: ساکن میانه زاگرس و دشت های همدان.

ترکاشوند: پراکنده در لرستان، همدان، کرمانشاه.

بالوند: در ایلام (هلیلان).

سگوند: در غرب و جنوب غرب ایران و شرق عراق، شامل طوایف رحیم خانی (با تیره هایی مانند مختوا، حاجی کلی) و حاجی علی خانی.

بالاگریوه: در شمال خوزستان و جنوب لرستان، شامل جودکی، دیرکوند، رشنو، بهاروند، میر، قلاوند.

بیرانوند: در پیشکوه لرستان، با شاخه های آلاهیان و دشاییان.

قیاسوند: پراکنده در پلدختر، خرم آباد، بروجرد و غیره.

دیرکوند: در جنوب خرم آباد تا اندیمشک، با شاخه های میر، قلاوند، بهاروند و تیره های نجفوند، طافی.

حسنوند: در لرستان و ایلام.

چگنی: در لرستان، قزوین، فارس و عراق.

ساکی: در لرستان و خوزستان (جزء سگوند).

هداوند: در ورامین تهران.

کایدخورده: در ایلام و خوزستان.

جنگروی: بنیان گذار اتابکان لر کوچک.

کاکاوند: در کرمانشاه، لرستان و عراق.

سلورزی: در لرستان و ایلام.

باجولوند: در لرستان و خوزستان، شامل دالوند، سگوند.

پاپی: در لرستان، خوزستان، چهارمحال و ایلام.

قلاوند: در اندیمشک و الوار گرمسیری، با 30 طایفه مانند باشاقا، تتر.

کوشکی: در لرستان (از دیرکوند).

میرزاوند: در الوار گرمسیری و خرم آباد.

عبدولی: در کوهدشت و اندیمشک.

طوایف لر بزرگ

سرخی: در فارس.

ممسنی: در ممسنی و رستم فارس، شامل رستم، بکش، جاوید.

حیات داوودی: در بوشهر، هندیجان و اهواز.

بویراحمدی: در کهگیلویه و بویراحمد، فارس و کرمان، بزرگ ترین ایل با 23 ایل زیرمجموعه.

چرام: در کهگیلویه، با 5 طایفه و 13 تیره.

دشمن زیاری: در کهگیلویه و فارس.

طیبی: در کهگیلویه و بهبهان.

بهمیی: در خوزستان و بهمیی، شامل احمدی و مهمدی.

باوی: در کهگیلویه.

آغاجری: در آغاجاری و بهبهان.

لیراو دشت: در سواحل خلیج فارس (هندیجان تا بوشهر).

بوربور: پراکنده در آذربایجان، ورامین و خراسان.

اصالت و طایفه های مردمان زاگرس نشین

ایلات بختیاری (از لر بزرگ)

جانکی: در لردگان، ایذه و مسجدسلیمان، شامل بهوند، مکوند، زنگنه.

دورکی: در دزفول، اندیکا و شهرکرد.

بهداروند: از هفت لنگ.

آسترکی: در بروجن و الیگودرز.

بابادی: در کوهرنگ و مسجدسلیمان.

منجزی: در اصفهان و خوزستان.

علاوه بر این، برخی طوایف لر در ایل قشقایی مانند فیلوند، پاگیر، عالیوند و لک ادغام شده اند.

بختیاری ها زیرگروهی از لر بزرگ هستند و از نظر قومی و زبانی بخشی از لرها محسوب می شوند، اما تفاوت هایی در ساختار ایلی و گویش دارند. بختیاری ها عمدتاً در استان چهارمحال و بختیاری و بخش هایی از خوزستان ساکن اند و گویش بختیاری شان شاخه ای از لری جنوبی است که با لری شمالی (لر کوچک) تفاوت دارد.

ساختار ایلی بختیاری به دو شاخه هفت لنگ و چهارلنگ تقسیم می شود که ریشه در تقسیمات صفوی دارد، در حالی که سایر لرها ساختارهای ایلی متنوع تری دارند. از نظر تاریخی، بختیاری ها نقش برجسته تری در انقلاب مشروطه داشتند و رهبرانی مانند سردار اسعد تولید کردند، اما لرها به طور کلی در سلسله هایی مانند زند مشارکت داشتند. هرچند بختیاری ها اغلب به عنوان ایل مستقل شناخته می شوند، اما خویشاوندی زبانی و فرهنگی شان با لرها آن ها را بخشی جدایی ناپذیر از این قوم می سازد.