انتشار تصاویری از تردد خودروی خارجی دو دانشجوی عراقی دانشگاه بوعلی سینای همدان و انتساب رفتارهایی غیراخلاقی به تعدادی از این دانشجویان، از هفته گذشته التهابی ناملموس را در شبکه های اجتماعی و زیر پوست این دانشگاه به راه انداخته است؛ تصاویری که در شبکه های اجتماعی دست به دست و درنهایت به یک تجمع روبه روی دانشگاه منتهی شد.

به گزارش هم میهن، مسئولان دانشگاه بوعلی اما حالا می گویند تا امروز هیچ شکایتی به دانشگاه اعلام نشده است، بااین حال موج ضدمهاجر علیه دانشجویان عراقی همچنان ادامه دارد.

بعد از انتشار این فیلم و اسکرین شات هایی منتسب به دانشجویان عراقی در یکی از صفحات اینستاگرام، روزهای 12 و 13مهراه فراخوانی به نام بیانیه مردمی تجمع اعتراضی روبه روی دانشگاه بوعلی سینای همدان در این صفحه منتشر شد. تجمع روز دوشنبه از ساعت 15:30روبه روی در دانشگاه جوادیه در خیابان احمدی روشن، آغاز و تا حدود 17:30 ادامه پیدا کرد.

به گفته منابع محلی، اهالی همدان و دانشجویان دانشگاه در این تجمع حضور داشتند و شعارهایی درباره حمایت از ناموس و غیرت ایرانی مطرح شد که از نگاه بعضی پژوهشگران علوم اجتماعی، ادامه مسیر دیگری سازی و مهاجرستیزی در ایران است.

موضوع دیگر اما این است که به گفته یکی از دانشجویان دانشگاه بوعلی سینای همدان، بعضی از دانشجویان حاضر در این تجمع نیز احضار شده و همچنین روز گذشته خبرهایی غیررسمی در شبکه های اجتماعی از بازداشت کوتاه مدت برخی از آن ها منتشر شده است.

در ادامه روند انتساب برخی اتهامات به دانشجویان عراقی، روز شنبه نیز فراخوانی برای حضور روبه روی فرمانداری همدان اعلام شد اما شاهدان عینی می گویند، تعداد تجمع کنندگان زیاد نبود و با حضور نیروهای امنیتی پراکنده شدند. در روزهای بعد از این تجمع، واکنش نهادهای دولتی و قضایی همدان آغاز شد.

مسئولان دانشگاه بوعلی سینای همدان در واکنش به این تجمع، همچنین طرح اتهامات، بیانیه ای صادر و تاکید کردند: تا این لحظه هیچ شکایت رسمی در زمینه مسائل اخلاقی از سوی دانشجویان، کارمندان یا همشهریان محترم علیه دانشجویان بین الملل دریافت نشده است. بااین حال، در پی طرح برخی ادعاها در فضای مجازی دراین باره، کارگروه ویژه ای متشکل از نمایندگان وزارت عتف، مسئولان دانشگاه و نماینده شورای صنفی دانشجویان برای دریافت و بررسی فوری هرگونه شکایت یا گزارش دراین باره تشکیل شده است.

دو روز بعد از این بیانیه نیز دادستانی همدان هم در اطلاعیه ای تاکید کرد: مردم در صورت وجود هرگونه دلایل و مستندات معتبر، موضوع را به این دادستانی اعلام کنند تا پس از بررسی دقیق، در صورت احراز تخلف، با عوامل یا مسئولان مرتبط برخورد قانونی و قاطع صورت گیرد.

حالا علاوه بر تشکیل یک کمیته ویژه در معاونت دانشجویی دانشگاه بوعلی سینا، غلامحسین مجذوبی، رییس این دانشگاه می گوید: هرکس شکایتی دارد، می تواند با مدرک به دانشگاه مراجعه کند و قطعاً به آن رسیدگی می شود؛ چون اکثر موضوعاتی که عنوان می شود، هیچ دلیل و مدرکی ندارد و تا امروز هیچ شکایتی از آن ها مطرح نشده است.

او تاکید می کند: نمی دانیم چه تعداد دانشجوی ایرانی در این تجمع حضور داشته اند اما اکثر آن ها از دانشجویان نبوده اند.

پس از این ماجرا، دانشگاه بوعلی سینا در بیانیه خود تاکید کرده بود که در رسیدگی به تخلفات دانشجویان، تبعیضی قائل نمی شود؛ بااین حال دانشجویان ایرانی این دانشگاه به این تبعیض اعتقاد و تاکید می کنند که به دلیل پرداخت شهریه دلاری به دانشگاه، مسئولان آن در برخورد با تخلفات انضباطی و نحوه تحصیل دانشجویان عراقی، تسامح بیشتری از خود نشان می دهند.

اما برخی دیگر از دانشجویان این دانشگاه تبعیض های آموزشی بین دانشجویان ایرانی و عراقی را تایید نمی کنند و اعتقاد دارند که فشارهای آموزشی مضاعفی روی دانشجویان عراقی نیز وجود دارد و افزایش فشارها علیه این دانشجویان بعد از موج افغانستانی ستیزی در دوسال اخیر شدت یافته است.

پیگیری ها نشان می دهد، یکی از دانشجویان عراقی که در فیلم تردد با خودروی خارجی در بلوار ارم همدان حضور داشت، دو روز بعد از انتشار گسترده و طرح اتهام مزاحمت، از ایران خارج شده است، یکی از آن ها در آستانه اخراج قرار دارد و سایر دانشجویان عراقی با واکنش های تندی در فضای مجازی، سطح شهر و دانشگاه روبه رو شده اند.

گفت وگو با فعالان صنفی و دانشجویی و دانشجویان عراقی این دانشگاه نیز نشان می دهد، همچنان اتهامات مطرح شده علیه دانشجویان پسر عراقی در حد شنیده های تایید نشده است.

سیف حسین، دانشجوی عراقی ای که در فیلم منتشرشده از تردد خودروی خارجی در بلوار ارم همدان حضور داشت، می گوید، بعد از انتشار این ویدئو، از سوی پلیس احضار و بررسی های لازم انجام شده اما اتهامات منتسب به او محرز نشده است. او ماجرای ویدئوی منتشرشده از خود و یکی از دوستانش را اینطور تعریف می کند: من برای تکمیل پروپوزال خود و صحبت با استاد راهنمای پایان نامه ام به ایران آمده بودم. پنج روز ماندم تا دوستم عبدالله با من تماس گرفت و گفت با ماشین اش می آید تا با هم به اصفهان برویم، چون مدت ها بود که می خواستیم به اصفهان برویم و چیزهای زیادی درباره زیبایی های آن شنیده بودم. هنگام رفتن برای صرف شام در بلوار ارم ، شخصی از ماشین ما ویدئویی گرفت و نوشت که ما دانشجو هستیم و با خودروی لوکس در همدان گشت می زنیم. ویدئو به سرعت پخش شد.

چهار روز پس از اقامت ما در همدان، بعد از آن که دوستم مراحل پرداخت اقساط دانشگاه و انتخاب واحدهای درسی را انجام داد، به اصفهان رفتیم. سه روز در این شهر ماندیم، سپس به تهران رفتیم و دو روز آن جا بودیم و بعد به همدان بازگشتیم. شب هنگام به همدان رسیدیم و برای خرید غذا به رستوران رفتیم. درحالی که جلوی رستوران ایستاده بودیم، توسط پلیس دستگیر شدیم. از ما به مدت چهار ساعت بازجویی شد. آن ها تمام تصاویر دوربین هایی را که از لحظه ورودمان به ایران تا لحظه دستگیری مان ضبط شده بود، آماده کرده بودند. پلیس اظهارات ما را ثبت کرد و پس از بررسی صحت گفته هایمان و اطمینان از این که مزاحم کسی نشده ایم و هیچ کار غیرقانونی انجام نداده ایم، ما را آزاد کردند و گفتند که متأسف اند.

او می گوید به آن ها اطلاع داده شد که دلیل دستگیری شان، شایعاتی بود که در اینستاگرام مطرح و اعلام شده است که آن ها برای دختران مزاحمت ایجاد کرده اند: به خوابگاه بازگشتیم و روز بعد، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی ما را احضار کرد و از صاحب خودرو خواست تا برای حفظ امنیت خودش و خودرواش، ماشین را از ایران خارج کند. در همان روز، ایران را با احتیاط ترک کردیم چون همه مردم با نگاه های پر از نفرت به ماشین نگاه می کردند و ما نمی دانستیم دلیل آن چیست، تا این که به عراق بازگشتیم و صفحه شخصی به نام ماهر را در اینستاگرام برایمان فرستادند.

وقتی صفحه او را دیدم، چیزهایی نوشته بود که هرگز اتفاق نیفتاده بود؛ حتی گفته بود که ماشین وارد دانشگاه شده است، درحالی که این کاملاً دروغ است و ماشین هیچ وقت وارد دانشگاه نشد. با او صحبت کردم و از او خواستم مدرکی برای گفته هایش منتشر کند، اما با تمسخر پاسخ داد. همه در دانشگاه من، حتی دوستانم در همدان، از این خبر شوکه شدند، چون می دانند که من چندان اهل گشت وگذار نیستم. حراست دانشگاه دوربین ها را بررسی کرد و هیچ تخلفی از من پیدا نکرد.

سیف توضیح می دهد که مسئولان دانشگاه بعد از اینکه مطمئن شدند او به عراق رسید، دیگر ارتباطی نداشته اند و خودش هنوز نمی داند دوباره به ایران برمی گردد یا خیر؟ : کنسولگری عراق با من تماس گرفت و به من اطمینان داد که در امان هستم، از تمام اتهامات مبری هستم و به ناحق از دانشگاه اخراج نخواهم شد.

همه همکلاسی هایم با من همدردی می کنند و مدام با من تماس می گیرند. سیف درباره نامه عذرخواهی ای که در شبکه های اجتماعی از طرف جمعی از مردم عراق خطاب به مردم ایران منتشر شده نیز می گوید: مردم ایران، اگر کسی ایرانی را آزار داده باشد، من رسماً از طرف خودم و از طرف همه دانشجویان، از آن ها عذرخواهی می کنم؛ چون ما آن ها را برادران خود می دانیم.

یکی دیگر از دانشجویان عراقی و نماینده این دانشجویان هم می گوید، بعد از ماجرایی که برای سیف حسین اتفاق افتاد، تصاویری از گفت وگوهایی پخش شد که می گویند بین پسر عراقی و دختر ایرانی بوده است، اما ما بررسی کردیم و اتفاقی نیفتاده است: حدود چهار روز پیش کامنتی به نام دختری به نام زینب اشمری منتشر شد که علیه ایرانیان نوشته شده بود، اما ما در دانشگاه دانشجویی به این نام نداریم، تعداد ما در دانشگاه کم است و باتوجه به اینکه انتخاب واحد دانشجویان عراقی را خودم انجام می دهم، می دانم که دانشجویی به این نام نداریم.

بعد از تجمع هفته گذشته، دانشگاه به آن ها گفته بود که هرکسی شکایتی دارد، اعلام کند اما کسی نیامده است. بعد از این اتفاقات بعضی از مغازه ها به ما می گویند که چیزی به شما نمی فروشیم، بعضی از رانندگان اسنپ ما را سوار نمی کنند، بعضی از دانشجویان به ما ناسزا می گویند.

الان تعداد ما خیلی کم شده و نزدیک 50 نفر مانده ایم. پلیس از همه جا درباره رفتار ما پرسیده و همه گفته اند، خوب است. ما نمی دانیم چرا این اتفاقات افتاده است. نمی دانیم چه کسانی با استفاده از عکس پروفایل دانشجویان عراقی، به نام آن ها پیام هایی می سازند و برای آن صفحه اینستاگرامی می فرستند؟

بعد از تجمع روز دوشنبه، برخی رسانه ها دانشجویان عراقی را وابسته به گروه های شبه نظامی عراقی معرفی کردند، اما یک منبع محلی و فعال رسانه اهل همدان (نام و صوت مصاحبه نزد روزنامه محفوظ است) می گوید، شایعات درباره دانشجویان عراقی مطرح شده، اما نه شاکی خصوصی دارند، نه عضویت آن ها در گروه های شبه نظامی مورد تایید است. او توضیح می دهد که تجمع روز دوشنبه هفته گذشته، ارتباطی به گروه های سیاسی نداشت و هیچ فعال سیاسی و اجتماعی ای حضور نداشته است و برای اتهاماتی مثل تعرض نیز مستنداتی وجود ندارد.

در بسیاری از صفحه ها مطرح شده بود که قیام ملی در همدان رخ داده؛ چون یک دقیقه ای در حاشیه تجمع شعارهای سلطنت طلبانه مطرح می کردند، اما همه جمعیت با آن همراهی نکرده، ممتد نبوده و شاید کمتر از یک دقیقه انجام شده است.

او می گوید این اعتراضات منجر به خشم گسترده ای نشده است و جمعیتی که در آن تجمع حضور داشت، حداکثر 200 تا 250 نفر بود؛ اینکه گفته می شود هزارنفر در آن حضور داشته اند، صحت ندارد.

علیرضا علی محمدی، دبیر انجمن اسلامی دانشگاه بوعلی سینای همدان هم می گوید، مسئولان دانشگاه هنجارشکنی هایی را که در دانشگاه رخ می داد، نادیده می گرفتند و حالا دانشجویان ناراضی هستند: این ماجرا از سیگار کشیدن و پوشش دانشجویان شروع شد تا اینکه دانشجویان بین الملل با خودرویی وارد دانشگاه شدند، درصورتی که هیچ خودرویی اجازه ورود به دانشگاه را ندارد.

این خودرو قبل از ورود به دانشگاه داخل شهر می چرخیده و مزاحمت ایجاد می کرده است. بعد از ورود به دانشگاه نیز برای یکی از دانشجویان خانم مزاحمت ایجاد کرده است. مسئولان دانشگاه هم می گویند تا امروز کسی بابت این موضوع شکایتی نکرده است. ما هم قبول کردیم، چون شکایتی بابت آن ثبت نشده. شنیده شده است برای اینکه این خودرو خلاف قانون گمرک عمل کرده، ماشین را همان شب توقیف کردند.

اشاره او به تصویری از خودروی پارک شده یکی از دانشجویان در پارکینگ این دانشگاه است. او می گوید، دلیل تاکید بر ملیت این دانشجویان، امتیازات مثبتی است که به دانشجویان بین الملل داده شده و باعث می شود که این موضوعات پررنگ تر شود: برای مثال اگر از نظر حراست رفتار دانشجویان ایرانی مشکلی داشته باشد، کمیته انضباطی برای آن ها ثبت می شود و باید حضوری بابت آن پاسخگو باشند، اما تا جایی که اطلاع داریم، این موارد برای دانشجویان بین الملل نادیده گرفته می شود. روز دوشنبه که این اتفاق افتاد، مسئولان دانشگاه اعلام کردند که هیچ دانشجویی در این تجمع حضور نداشته است؛ درحالی که خود دانشجویان دانشگاه نیز حضور داشتند.

به گفته او بعد از فراخوانی که در اینستاگرام برای تجمع اعلام شد، مسئولان دانشگاه در گروه های دانشجویی اعلام کردند که دانشجویان در این تجمع شرکت نکنند و دانشگاه در حال پیگیری موضوع است، بااین حال دانشجویانی که از این اطلاعیه بی خبر بودند، با همین پیام دانشگاه باخبر شده و در تجمع شرکت کردند: در این تجمع خود اهالی همدان هم حضور داشتند و ما از این ناراحتیم که چرا دانشگاه تاکید می کند، دانشجویی حضور نداشته است. از هرکی داخل خوابگاه بپرسید، می گویند که از هر اتاق، یک یا دو نفر رفته اند.

علی محمدی می گوید پیام هایی که به آن صفحه اینستاگرام رسیده، کذب بوده است: برای مثال گفته می شد، از سوی دانشجویان عرب زبان که در خوابگاه میعاد این دانشگاه ساکن و نزدیک خوابگاه دختران هستند، تخلفاتی صورت می گرفت، اما دانشگاه پیگیری و آن را تکذیب کرده است.

شورای صنفی هم که این موضوع را پیگیری کرده و آن را رد می کند. علی محمدی می گوید خواسته دانشجویان دانشگاه این بود که دانشگاه قبل از این اتفاقات شفاف سازی کند و بگوید شکایتی از سمت دانشجویان دختر به دست آن ها رسیده است یا خیر؟ : اینکه چرا این دانشجویان می توانند با اسنپ وارد دانشگاه شوند اما دانشجوی ایرانی نمی تواند. یا اینکه در زمان انتخاب واحد، دانشجوی دیگر اگر به ددلاین نرسد، دیگر نمی تواند انتخاب واحد داشته باشد ولی دانشجویان بین المللی می توانند یا مشکل غیبت های غیرمجاز که برای دانشجویان بین المللی راحت تر گرفته می شود. به هرحال مشکل با دانشجویان عراقی در دانشگاه ما کمی ریشه دار بوده و صاحب آن پیج اینستاگرامی از این فضا سوءاستفاده کرده است.

یکی از فعالان تشکل های دانشجویی دانشگاه بوعلی سینای همدان هم می گوید، ما دراین زمینه آگاه سازی کرده ایم و دانشجو نیز عاقل تر از این است که گفته های مطرح شده را بپذیرد: دلیلی برای این اتفاقات وجود نداشته و ادعاهایی که آن آقا مطرح کرده، پوچ و واهی بوده و حقیقت نداشته است. ما در دانشگاه چندسال است با دانشجویان بین الملل زندگی می کنیم، اتفاق خاصی نیفتاده یا اگر هم رخ داده، کسی شکایتی نکرده است.

سه شنبه 15 مهرماه، حمزه امرایی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار همدان درباره بررسی های انجام شده درباره تجمع روبه روی دانشگاه بوعلی سینا توضیح داده بود: این مسئله در حال بررسی است. هنوز به جمع بندی قطعی نرسیده ایم و چیزی که بتوانیم به صورت رسمی و قطعی اعلام کنیم، وجود ندارد. دانشگاه موضوع را در دست بررسی دارد و طبق مقررات، نتیجه اعلام می شود.

بررسی ها نشان می دهد که بعد از اتفاقات اخیر در این دانشگاه، تعدادی از دانشجویان عراقی تازه وارد این دانشگاه، تصمیم به انصراف گرفته اند و فضایی علیه این دانشجویان شکل گرفته است.

اسامه ، یکی از دانشجویان این دانشگاه است و به واسطه تسلط روی زبان عربی، به عنوان مترجم دانشجویان عراقی نیز همراه آن هاست.

او می گوید، طی روزهای اخیر فضای منفی زیادی علیه آن ها، همچنین خودش و سایر مترجمان آن ها نیز در فضای مجازی و دانشگاه ایجاد شده است. او در دوسال گذشته با دانشجویان عراقی زیادی در ارتباط بوده و تاکید می کند، رفتار ناشایستی از آن ها ندیده است و اتهاماتی که به دانشجویان عراقی وارد شده را نامعتبر و بدون مدرک می داند و تاکید می کند هیچ سندی برای اثبات آن ها وجود ندارد.

بااین حال اما واکنش ها نسبت به دانشجویان عراقی بیشتر شده و حالا او و مترجمان دیگر هم به تجاوز تهدید می شوند و مورد فحاشی های جنسی قرار می گیرند. از نگاه او، بعد از پخش ویدئوهای دانشجوهای عراقی، موجی از نژادپرستی اتفاق افتاد و انگار آن سویه های قبلی را روشن کرد.

اسامه با صاحب پیجی که اسکرین شات و ویدئوها را منتشر کرده، گفت وگو داشته اما غیر از فحاشی، پاسخ درستی نمی دادند.

او می گوید: عکس یکی از این دانشجویان را در قالب یک پوستر کوچک در میدان شهر چسبانده و نوشته بودند که اگر او را دیدید، برخورد کنید. شهر برای دانشجویان عراقی ناامن شده و به صورت غیررسمی از ساعت 9 شب به بعد امکان خروج از خوابگاه را ندارند.

استوری هایی که در آن پیج اینستاگرامی منتشر می شد، خشونت را بازتولید می کند. پیش از این هم منتظر چنین اتفاقاتی بودیم، نه برای عراقی ها اما فکر نمی کردیم که برای عراقی ها رخ دهد. مطالباتی درباره شکل تحصیل و نحوه گزینش آن ها وجود دارد که من هم با آن موافق هستم، اما مزاحمت آن ها را تایید نمی کنم.

خانم اسامه توضیح می دهد نمونه این اتهامات، ماشینی است که گفته می شود به دانشگاه وارد شده، در پارکینگ دانشگاه بوده که دانشجوی ایرانی هم می تواند ماشین خود را وارد پارکینگ کند. دانشجویان عراقی امکانات به شدت نامناسبی در خوابگاه ها دارند و نمی توان گفت تبعیضی از این نظر بین آن ها و دانشجویان ایرانی وجود دارد. گفته می شود سیستم آموزشی به آن ها سخت نمی گیرد، اما فشارهای آموزشی متعددی به آن ها وارد می شود.

دانشجویان بین المللی دانشگاه بوعلی سینا در دانشکده دی-8 تحصیل می کنند و نحوه گزینش، سطح سواد و کیفیت آموزشی متفاوتی دارند، اما دانشجویان عراقی در دانشکده دی-8 تحصیل نمی کنند و طبق قراردادهایی که با دانشگاه های عراق وجود دارد و دانشجویان بر اساس رزومه های ارسالی، انتخاب می شوند.

اسامه می گوید، دانشجویان عراقی از نظر آموزشی با دانشجوی ایرانی تفاوت دارند اما به شکلی نیست که مطرح می شود: همه حرف های عراقی ستیزانه ای که مطرح می شود، از سوی کسانی است که حتی تعامل درستی با آن ها نداشته اند. اینکه گفته می شود بابت پول دادن، آن ها سطح آموزشی متفاوتی دارند، صحت ندارد؛ چون دانشجوی عراقی عایدی زیادی برای دانشگاه ندارد و مبلغی که پرداخت می شود، ناچیز است. هر دو واحدی، یک میلیون تومان است. دانشجوی ارشد در بیشترین حالت در دو سال، هزار دلار می پردازد.

او روایت هایی از فضای ایجادشده علیه این دانشجویان در سطح شهر و دانشگاه دارد: چند شب پیش من با دو دختر عراقی برای همراهی با آن ها بودم و در یک مسیر صد متری، دو نفر به آن ها آزار فیزیکی رساندند و در واکنش به اعتراض من، می گفتند آن ها اجنبی هستند و به تو ارتباطی ندارد. برخی از رانندگان اسنپ به دلیل عراقی بودن دانشجویان، سفرها را لغو می کنند.

در تجمع دانشگاه، شعارها، مطالبه گرانه نبود، این مطرح می شد که آن ها با دلارهای شان به ما پُز می دهند، یا با ماشین خارجی می خواهند به ما پُز دهند. او می گوید یکی از دانشجویان که اتهاماتی به او منتسب شده نیز در آستانه اخراج است.

طرح شعارهایی علیه دانشجویان عراقی با محوریت ناموس پرستی، غیرت و تاکید بر عضویت آن ها در گروه های شبه نظامی از نگاه پژوهشگران علوم اجتماعی دیگری سازی نامیده می شود؛ آن ها اتفاقات دانشگاه بوعلی سینا را در ادامه موج مهاجرستیزی علیه مهاجران افغانستانی می دانند.

آرش نصر اصفهانی، جامعه شناس و پژوهشگر حوزه مهاجران به هم میهن می گوید که آنچه در دانشگاه همدان اتفاق افتاده، پیش تر هم در مورد زوار عراقی، به ویژه در مشهد، به شکل مشابهی مطرح شده بود و اساس این نگاه، پیش فرض های ذهنی و نژادپرستانه در موردخارجی ها در جامعه ایران است؛ نگاهی که بسیار قدیمی و ریشه دار است: به طورکلی خارجی، دیگریِ اصلی جامعه ایران از بدو پیدایش ناسیونالیسم ایرانی بوده است.

این نگاه به عرب و پیوند خوردن آن با اسلام و ازطرف دیگر با ایده احیای شکوه ایران باستان، مختصِ مبدعان ناسیونالیسم ایرانی یا حکومت پهلوی نیست، بلکه امروز هم به اشکال مختلف، هم از لحاظ نظری طرح می شود و هم در باور توده ای قدرتمند است.

نکته مهم این است که در مورد عربِ غیرایرانی، در این سال ها موضوع حضور آنان همیشه با شکلی از نگاه مردسالار و ناموس پرستانه گره می خورد و دشمنی با آن ها را به عنوان نوعی کنش در دفاع از ایران و ناموس ایرانی مشروعیت می دهد. موضوع این نیست که رفتاری که ادعا شده چند دانشجوی عراقی انجام داده اند، از نظر اخلاقی درست بوده یا غلط؛ بحث این است که اگر رفتاری غلط است، برای همه غلط است.

اما وقتی در مورد یک گروه، به واسطه قومیت یا ملیت، به گناه نابخشودنی تبدیل می شود، اینجا دیگر پای باورهای نژادپرستانه در میان است. اینجا دیگر بهانه تراشی برای ابراز نفرتی است که ریشه های قدیمی دارد و لزوماً متأثر از رفتار این جمعیت خاص در همدان نیست.

او ادامه می دهد: این موضوع درباره افغانستانی ها ابعاد بسیار بزرگ تری داشت. به نظر من، مهم ترین اتفاق در سه سال اخیر و با اوج گرفتن افغانستانی ستیزی در ایران، این بوده است که نفرت پراکنی و خشونت علیه مهاجران خارجی در ایران عادی سازی شده است. زمانی که همه گروه های مؤثر و مرجع در جامعه، نفرت و خشونت علیه یک جمعیت خارجی را دفاع از وطن، امنیت و فرهنگ معرفی می کنند، قُبح نژادپرستی از میان می رود. مقامات دولتی مدام از دستاوردهای اخراج افغانستانی ها و لزوم پاسخ به مطالبات مردمی می گویند.

جریان های سیاسی، اعم از داخل حکومت و اپوزیسیون، همه بر تهدید بودن افغانستانی ها تأکید می کنند. یک جریان سیاسی، افغانستانی ها را تهدید امنیتی برای حکومت می داند و جریان دیگر آن را مانعی در برابر مدرن شدن و دموکراسی در ایران. حتی نخبگان و روشنفکران، خشونت علیه افغانستانی ها را واکنش طبیعی مردم معرفی می کنند و به این ترتیب به آن مشروعیت می دهند. در مورد همین نفرت پراکنی علیه مردم عرب هم شما کمتر می بینید این اقدامات از سوی نخبگان محکوم شود.

از نگاه او، نتیجه این وضعیت آن است که بسیاری از بخش های جامعه، که شاید تا پیش از این باورهای دیگری ستیز خود را به شکل عمومی مطرح نمی کردند، امروز آن را به عنوان یک خواست مشروع وطن پرستانه طرح می کنند و اقدام عملی می کنند.

نصراصفهانی هشدار می دهد که خطر رشد چنین جریانی فقط متوجه اتباع خارجی ساکن ایران نیست، بلکه می تواند به اشکال مختلف متوجه جمعیت داخلی، خصوصاً گروه های قومیتی در پیرامون نیز شود: یکی از منابع اصلی تغذیه راست افراطی در دنیا ترس است؛ ترس از تهدیدشدن تمدن، فرهنگ یا امنیت، فقط خاص مهاجران خارجی نیست. در شرایط خاص ایران، این ترس می تواند در مورد گروه های قومیتی مختلف، به بهانه امنیت ملی و تمامیت ارضی خلق شود و از آن برای مقاصد سیاسی بهره گرفته شود.

درواقع در شرایطی که ایران به واسطه تنوع فرهنگی و قومیتی خود، نیاز به شکلی از نظام شهروندی فراگیر دارد که با رسمیت شناختن این تنوع و فراهم کردن فرصت واقعی مشارکت عادلانه برای همه گروه ها، امکان زیست مسالمت آمیز همه ساکنان این سرزمین را فراهم کند، فضای کلی سیاسی در مرکز ایران در جهتی خلاف این حرکت می کند. به علاوه، این موضوع می تواند زمینه ساز رشد اشکال مختلف ناسیونالیسم قومی در پیرامون باشد که تبعات بسیار خطرناکی خواهد داشت. دمیدن بر آتش این اختلافات گرچه به نام وطن انجام می شود اما بیش از هر دشمنی به این وطن ضربه خواهد زد.

قمر تکاوران، پژوهشگر اجتماعی است و او هم توضیح می دهد که چرا در جریان تجمع هفته گذشته، شعارهایی نژادپرستانه مطرح شد؛ او می گوید دیگری درواقع غیرخودی است و ما تمایزی بین خود و دیگری قائل می شویم که منجر به مرزبندی های هویتی می شود. در پذیرش انسان های دارای ویژگی های متفاوت یعنی ملیت، قومیت و… بسیار مهم است که خود را چطور تعریف می کنیم: منظور از خود هویت گروهی یا ملی است.

اینجا جعل خود با تأکید بر تمایزات فرهنگی اتفاق می افتد. درنتیجه خیلی مهم است که ما بر چه ویژگی هایی برای خود (مای ایرانی) تأکید می کنیم. متأسفانه می بینیم که در ایران بسیاری از گروه های اجتماعی با ویژگی های زبان، قومیت، ملیت و… دیگری قلمداد می شوند.

مفهوم غیرخودی در خودش عدم پذیرش دارد و درنتیجه دیگری سازی با طرد و حذف همراه است؛ لذا ازاین روست که ما می بینیم خواسته جامعه می شود اخراج افغانی یا اینجا اخراج عراقی. وقتی در شعارها گفته می شود دانشگاه مال ایرانی هاست و دانشجوی عراقی اخراج باید گردد و خطای یک یا چند دانشجو به همه آن گروه تعمیم داده می شود و ملیت فرد هدف قرار می گیرد؛ یعنی در راستای دیگری سازی است.

پس من این ماجرا را جزیی از فرآیند دیگری سازی می بینم. فرآیندی که با افغان ستیزی شروع شد و حالا می بینیم که دارد ادامه پیدا می کند و این خاصیت دیگری سازی است؛ چراکه وقتی ساختارها و روندهای اجتماعی مشکل دارد، محدود به یک گروه خاص نمی ماند و به گروه های دیگر هم تسری پیدا می کند. گروه هایی که در آن من ایرانی ازپیش تعرف شده، با ویژگی های فرهنگی و اجتماعی خاص، جای نمی گیرند.