فرارو- در حالی که بسیاری از روابط انسانی بر پایه اعتماد شکل می گیرند، پژوهش ها نشان می دهد انسان ها بیش از آنچه تصور می شود دروغ می گویند.

به نقل از یور تانگو، حتی ماهرترین دروغ گوها هم نمی توانند از زبان بدن خود فرار کنند؛ حقیقتی که به گفته یکی از مأموران سابق اف بی آی، کلید شناسایی فریب در ارتباطات روزمره است. در دنیایی که اعتماد پایه اصلی بسیاری از روابط است، دروغ گفتن همچنان رفتاری شایع و گاه وسوسه برانگیز محسوب می شود. چه برای پیشبرد منافع شخصی، چه برای اجتناب از پیامدهای ناخوشایند، بسیاری از افراد بی آن که متوجه باشند، دروغ می گویند.

اما آیا می توان از روی رفتار بدن و واکنش های ناخودآگاه کسی را در حین دروغ گویی شناسایی کرد؟ پاسخ جو ناوارو، مأمور پیشین واحد تحلیل رفتاری اف بی آی، مثبت است. او معتقد است بدن انسان دروغ را فاش می کند، حتی زمانی که زبان به سکوت گرفته است.

مطالعه ای در دانشگاه ماساچوست نشان داد 60 درصد بزرگسالان نمی توانند حتی ده دقیقه صحبت کنند بدون آنکه سه دروغ کوچک یا بزرگ بگویند. پژوهش دیگری نیز بیان می کند که تا سن چهار سالگی، 90 درصد کودکان مفهوم فریب و دروغ را آموخته اند؛ مهارتی که متأسفانه با گذر زمان رشد بیشتری پیدا می کند.

با وجود این، توانایی ما در تشخیص دروغ چندان قابل اعتماد نیست. طبق آمارها، انسان ها تنها در 54 درصد موارد می توانند دروغ را درست تشخیص دهند! از این رو، آشنایی با نشانه های دقیق تر زبان بدن می تواند به ما در درک بهتر حقیقت کمک کند. ناوارو در کتاب پرفروش بین المللی خود، هر آنچه بدن می گوید تأکید می کند هیچ نشانه واحد و قطعی برای دروغ گویی وجود ندارد.

بلکه مجموعه ای از رفتارهای ناخودآگاه می تواند نشان دهنده اضطراب، استرس یا تلاش برای پنهان کاری باشد. او پنج علامت رفتاری مشخص را معرفی می کند که به گفته او، به سرعت می توانند دروغ گو را لو دهند.

به گفته ناوارو، نخستین نشانه های دروغ گویی در واکنش های فیزیولوژیک بدن پدیدار می شود. فرد دروغ گو ممکن است شروع به خاراندن پوست، کندن ناخن یا لمس مکرر صورت کند. این حرکات نشانه ای از اضطراب درونی است که در اثر احساس گناه یا ترس از افشا شدن بروز می کند.

مطالعات عصب روان شناسی نیز نشان داده اند که ماهیچه های صورت تحت کنترل کامل آگاهانه ما نیستند، از این رو، در شرایط احساسی شدید، واکنش های غیرارادی چهره می تواند دروغ را لو دهد، مثلاً یک انقباض سریع در گوشه دهان یا بالا رفتن غیرمنتظره ابروها.

یکی دیگر از نشانه های متداول دروغ، فشردن لب هاست. وقتی کسی سعی دارد چیزی را پنهان کند یا احساس خشم و اضطراب را در خود نگه دارد، دهانش ناخودآگاه جمع می شود. به گفته ناوارو، لب های فشرده نشان دهنده تلاشی است برای جلوگیری از بیرون آمدن حقیقت.

همچنین دروغ گوها به دلیل ترشح کمتر بزاق، احساس خشکی دهان پیدا می کنند و ناچار می شوند مدام لب های خود را لیس بزنند یا بزاق خود را قورت دهند؛ رفتاری که به طور ناخودآگاه توجه دیگران را جلب می کند.

وقتی کسی دروغ می گوید، اغلب بی قرار می شود و حرکاتی شبیه کودکان دارد که داستانی خیالی تعریف می کنند. لمس مکرر بینی یا چشم، چرخاندن بدن به سمت دیگر، قرار دادن پاها به سوی در خروجی، یا پنهان کردن انگشت شست از جمله نشانه های ناامنی و استرس هستند.

ناوارو می گوید برخی افراد حتی بی آنکه متوجه باشند، شییی مانند فنجان، کیف یا گوشی را میان خود و فرد مقابل قرار می دهند تا به طور ناخودآگاه از موقعیت ناراحت کننده فاصله بگیرند.

اگرچه گریز از تماس چشمی به تنهایی نمی تواند نشانه قطعی دروغ باشد، اما ترکیب آن با سایر رفتارها می تواند معنا دار شود. ناوارو توضیح می دهد که بسیاری از دروغ گوها از نگاه مستقیم به چشمان دیگران اجتناب می کنند زیرا می ترسند حقیقت در نگاهشان خوانده شود.

در مقابل، برخی دیگر به شکلی اغراق آمیز نگاه خود را ثابت نگه می دارند تا صداقت خود را ثابت کنند. در هر دو حالت، الگوی غیرعادی نگاه نشانه تلاش آگاهانه برای کنترل ظاهر است. حرکات سریع چشم یا نگاه های پرش دار نیز اغلب حاکی از اضطراب و تلاش برای یافتن راه فرار است.

یکی از جالب ترین یافته ها به زبان گفتار مربوط می شود. طبق پژوهش دانشگاه هاروارد، افرادی که دروغ می گویند معمولاً از جملات طولانی تر و پیچیده تر استفاده می کنند، زیرا به جای بیان ساده واقعیت، تلاش می کنند شنونده را قانع کنند.

پژوهشگران این پدیده را اثر پینوکیو می نامند: هرچه دروغ بزرگ تر باشد، جمله نیز طولانی تر می شود. دروغ گوها معمولاً از کلمات تأکیدی مانند صادقانه بگویم ، به خدا قسم یا واقعاً حقیقت را می گویم استفاده می کنند تا صداقت خود را القا کنند.

افزون بر این، آن ها در روایت خود از ترتیب زمانی دقیق استفاده می کنند، از انقباضات زبانی پرهیز می کنند، و در جملات منفی از قاطعیت اغراق آمیز بهره می گیرند (من هرگز در تمام زندگی ام خیانت نکردم). در نهایت، لکنت، تردید یا پاسخ دادن به سؤال با سؤال دیگر نیز از نشانه های معمول است.

در فضای دیجیتال هم همین الگوها صدق می کند. پژوهش دانشگاه بریگام یانگ نشان داد کاربران هنگام دروغ گویی در پیام های آنلاین، پیش از ارسال پیام، مکثی قابل اندازه گیری دارند؛ گویی ذهنشان برای ساختن دروغ به زمان بیشتری نیاز دارد.

در مجموع، هیچ کس نمی تواند همیشه دروغ را به درستی تشخیص دهد، اما با دقت در زبان بدن، لحن گفتار و تغییرات رفتاری ظریف، می توان احتمال فریب خوردن را به طرز چشمگیری کاهش داد. همان طور که جو ناوارو می گوید، بدن انسان همیشه حقیقت را می گوید.