گردش مالی بازار تولیدات فکری و فرهنگی کودک و نوجوان در ایران حدود 400 میلیون دلار است، اما متأسفانه فقط یک سوم این بازار در اختیار تولید کننده های داخلی است. قاچاق محصولات فرهنگی؛ چالش بزرگ بازار داخلی است.

به گزارش ایران، قاچاق علاوه بر مشکلات اقتصادی، تبعات فرهنگی هم به همراه دارد. چه این موضوع را بپذیریم و چه نپذیریم این روزها عروسک زشت لبوبو و بسیاری از اسباب بازی های وارداتی در دستان کودکان کشورمان خودنمایی می کند.

روز گذشته فعالان حوزه کودک در اولین رویداد ملی جهان کودک به همت بنیاد کودک و خانواده طلوع و با حمایت و همراهی کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان، صندوق پژوهش و فناوری خلاق، معاونت ریاست جمهوری و گروه کودکان و نوجوانان سالم با هدف شناسایی، حمایت و سرمایه گذاری روی محصولات و خدمات شایسته کودک و خانواده دور هم جمع شدند. این رویداد فرصتی برای تعامل فعالان، نوآوران و سرمایه گذاران حوزه کودک بود تا طرح های آماده ورود به بازار، مسیر رشد و توسعه خود را با سرعت بیشتری طی کنند.

حوزه طراحی اسباب بازی هنوز به سطح استاندارد لازم نرسیده و نیازمند حمایت نظام حکمرانی و توجه جدی دستگاه های مسئول است. حامد تأملی، فعال حوزه کودک و نماینده هیأت داوری رویداد ملی جهان کودک، با بیان این مطلب گفت: تا وقتی محصولی در بازار داخلی مورد پسند عموم نباشد، در بازار خارجی نیز صادرات موفق نخواهد بود.

براساس گفته این فعال حوزه کودک طبق آمارهای مبادی رسمی امسال 50 میلیون دلار واردات محصولات فرهنگی مرتبط با کودک به ثبت رسیده است و حتی در سال گذشته آمار 32 میلیونی هم مطرح شده است. اما این آمارها چندان دقیق نیست.

تأملی در تشریح این اختلاف آمارها گفت: اختلاف نظرهایی بین آن چیزی که در بازار وجود دارد و آماری که منعکس می شود وجود دارد. این تناقض به دلیل کدهای مختلفی است که محصولات از گمرک دریافت می کنند. گاهی خود اسباب بازی وارد کشور می شود و از گمرک کد می گیرد و گاهی بعضی از مواد، ابزار و قطعات به کشور وارد می شود و اسباب بازی در کشور خودمان مونتاژ می شود.

به گفته این فعال حوزه کودک تصور این است که نیمی از اسباب بازی هایی که در بازار وجود دارد قاچاق است و این یک تهدید جدی است، چون در قاچاق هیچ نظارت جدی و ارزیابی بر محصولات وجود ندارد، بنابراین ممکن است محصولات بدون کیفیت و فاقد استانداردهای لازم در بازار موجود باشد.

او بحث فرهنگ و محتوا را یکی دیگر از آسیب های قاچاق محصولات مرتبط با کودکان ذکر کرد و گفت: برخی از محصولات ممکن است در تعارض فرهنگی با ارزش ها و فرهنگ کشورمان باشد.

دارا و سارا عروسک های ایرانی بودند که در دهه 70 به همت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان اولین تجربه بزرگ تولید اسباب بازی ایرانی برای مقابله با عروسک های غربی ساخته شدند، قرار بود این عروسک ها در ایران ساخته شود تا به مرور زمان متناسب با فرهنگ ایرانی شاهد تولید اسباب بازی باشیم و البته صنعت بسیار پردرآمد اسباب بازی سازی در ایران شکل بگیرد.

اما مرور زمان این عروسک ها را نیز همچون بسیاری از کالاها، فقط در لفظ ملی کرد و دارا و سارا نه تنها عروسک ملی نشدند، بلکه امروز کودکان حتی چهره آن ها را هم به خاطر نمی آورند.

تأملی در پاسخ به این سؤال که چرا پروژه دارا و سارا موفق نبود و به سرانجام نرسید گفت: از نظر من دارا و سارا لزوماً یک پروژه شکست خورده نیست. اگر به آمارهای فروش آن ها در سال های دهه 70 نگاهی بیندازید این دو عروسک در آن سال ها فروش خوبی داشتند. اما تولید آن ها از جنس فعالیتهایی بود که نیاز به تداوم دارند. تولید این عروسک ها باید ادامه پیدا می کرد. در دهه 70 هنوز این همه تولید کننده در حوزه کودک نبود اگر در حوزه نشر کودک هم به این سال ها مراجعه کنید، می بینید نشر کودک در آن دهه در چه جایگاهی بوده کافی است بخش کودک نمایشگاه کتاب را با دهه 70 مقایسه کنید.

امروز توجه به محصولات مرتبط با کودک با دهه 70 قابل مقایسه نیست. دارا و سارا زمانی تولید شدند که فناوری های مناسبی در این عرصه نداشتیم. تولید کننده ها مانند تولیدکننده های امروز نبودند؛ کیفیت کار پایین تر بوده است. در این دوران کانون پرورش فکری کودکان به عنوان یک بخش حاکمیتی به این حوزه ورود کرد اما در بخش خصوصی کسی نبود تا به رشد و تعالی محصول کمک کند.

به اعتقاد این فعال حوزه کودک بخش حاکمیتی باید وارد عرصه تولید محصولات کودکان شود و تسهیلگر باشد تا بخش خصوصی هم حضور پیدا کند و بتواند در بازار به بلوغ خوبی برسد. او با بیان اینکه اگر دارا و سارا توسعه پیدا می کرد امروز می توانستیم یک عروسک داشته باشیم، گفت: مدعی نیستیم اگر دارا و سارا بودند، می توانستند با باربی رقابت جدی داشته باشند اما می توانستند سهمی از بازار داشته باشند. بسیاری از اوقات در کشورهای دیگر هم که عروسکی تولید می شود کل بازار عروسک کشورهای دیگر را تصاحب نمی کنند اما به هر حال سهمی از بازار دارند و می توانند اثرگذاری خودشان را در حوزه تربیت کودک داشته باشند و بتوانند خودشان را در آینده ارتقا بدهند. این یک زنجیره است، زنجیره ای که باید با این زیست بوم شکل بگیرد و ارتقا پیدا کند.

تأملی تأکید کرد: عرصه فرهنگ نیاز به برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارد و اثر آن را سال ها بعد می توانیم ببینیم، همین گام های کوچک به حرکتَهای بزرگ در آینده منجر می شود.