یک هیئت گمرک و حفاظت مرزی ایالات متحده از اواخر سپتامبر تا نیمه اول اکتبر، در ارمنستان فعالیت می کرد و قابلیت های مقامات محلی را با هدف توسعه سازوکارها برای اجرای توافق نامه های واشنگتن که توسط دونالد ترامپ، الهام علی اف و نیکول پاشینیان در 8 اوت 2025 امضا شد، ارزیابی می کرد. در حالی که رییس کاخ سفید، با تمجید از اعتبارنامه های صلح بانی خود، نام کشورهای قفقاز را که آشکارا هیچ شناختی از آن ها ندارد، اشتباه و تحریف می کند، رسانه های غربی و منطقه ای همچنان در مورد واقعیت های جدید منطقه به طور فعال بحث می کنند.

بنابراین، در 2 سپتامبر، پاشینیان و علی اف جلسه دیگری در کپنهاگ برگزار کردند و در مورد توسعه زیرساخت ها در آذربایجان و اجرای پروژه مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین المللی در ارمنستان بحث کردند. طرفین بر اهمیت ارتباطات حمل ونقل در منطقه تأکید کردند و آمادگی خود را برای ادامه تلاش ها برای تقویت صلح و توافق برای حفظ تماس های مستقیم مورد تأیید قرار دادند.

به عقیده باکو، مسیرهای ارتباطی منطقه ای پایه و اساس صلح پایدار را تشکیل می دهند. الهام علی اف از تریبون جلسه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام کرد: یکی از نتایج مهم اجلاس واشنگتن، مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین المللی است که عبور و مرور بدون مانع از طریق کریدور زنگه زور را تضمین کرده و روابط منطقه ای را تقویت می کند .

قرار است کنترل جاده ای که هنوز ساخته نشده (هزینه تخمینی آن: تقریباً 200 میلیون دلار برآورد شده است) به یک شرکت امنیتی خصوصی واگذار شود و فرآیندهای کلیدی با استفاده از تجهیزات هوش مصنوعی آمریکایی رقومی [دیجیتالی] شوند. گفته می شود که بازرگانانی از اطرافیان دونالد ترامپ (و همانطور که در ادامه خواهیم دید، به هیچ وجه تنها نیستند) در تلاشند تا به اطلاعات ترانزیت گمرکی در اتحادیه اقتصادی آوراسیا که ارمنستان عضو آن است، دسترسی پیدا کنند. این طرف های ذینفع با ردیابی حرکت کالاها در فضای گمرکی یکپارچه، آشکارا قصد دارند از جمله با ایجاد اختلالات حمل ونقل در مرزهای جنوبی کشورمان، فشار تحریم ها بر روسیه را افزایش دهند.

این احتمال وجود دارد که اشتیاق اجاره ژئوپلیتیکی واشنگتن به بخش های دیگر راه آهن ماوراء قفقاز شوروی سابق نیز گسترش یابد. در اینجا لازم به یادآوری است که بخش مغری آن در امتداد ساحل چپ رودخانه ارس بین سال های 1940 تا 1942 در مدت بی سابقه ساخته شد. شبکه بین المللی راه آهن که ماوراء قفقاز شوروی را به ترکیه و ایران متصل می کرد، سرانجام در دوره های قبل از جنگ و دوره جنگ احداث شد. خط آهن مغری-جلفا-نخجوان، به طول تقریبی 220 کیلومتر، در پاییز 1943 راه اندازی شد: در آن زمان، این راه آهن تنها جایگزین واقعی برای بزرگراه طولانی و دشوار ایروان- جنوب ارمنستان بود .

اهمیت مسیر حمل ونقل ماورای قفقاز در امتداد رودخانه ارس به ویژه در طول جنگ کبیر میهنی مشهود بود: از سال 1942 تا 1945، بیش از ٪60 کل محموله های لند-لیز [وام و اجاره] که از طریق عراق- ایران از ایالات متحده آمریکا، کانادا، انگلستان و قلمروهای فرادریایی آن ها به اتحاد جماهیر شوروی می رسید، از طریق این گذرگاه حمل می شد. در طول جنگ، برخی از محموله های کوچک به صورت دوره ای در توقفگاه صابرآباد در محل تلاقی رودخانه های ارس و کور [کُر] حمل ونقل می شدند و سپس ار طریق رودخانه به بندر نفتچالا (جنوب باکو) حمل می شد. اولین قطار مسافربری، تفلیس - ایروان - نخجوان - جلفا - مغری- ایمیشلی - صابرآباد - باکو (و بالعکس)، در پاییز 1943 حرکت کرد.

بر اساس خاطرات آرام پیروزیان، رییس دولت جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی (1938-1943)، ساخت بزرگراه مرزی توسعه یافته جلفا-مغری-هورادیز-ایمیشلی-باکو که در پاییز 1941 از سر گرفته شد، از اهمیت استراتژیک برخوردار بود. زیرا، مسیر دیگری را به بنادر شوروی در دریای خزر و مناطق پشت جبهه اتحاد جماهیر شوروی، نه تنها برای حمل محموله های لند-لیز و تدارکات بشردوستانه، بلکه برای انواع محصولات از جمهوری های ماوراء قفقاز ایجاد می کرد . اهمیت جاده جدید به ویژه در سال 1942، زمانی که تقریباً تمام شریان های قفقاز شمالی توسط ورماخت اشغال شده بود، آشکار شد. و تدارکات روزافزون از طریق ایران و از جمهوری های ماوراء قفقاز در سال های 1943-1945 به مناطق پشت جبهه و بنادر شوروی در دریای خزر، در درجه اول از طریق بزرگراه جدید تأمین می شد .

همین شریان به تقویت مواضع نظامی و سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان در ایران کمک کرد. بطوریکه در سال 1941، عملیات مشترک تحت عنوان توافق با هدف محافظت از خود ایران و مناطق جنوبی اتحاد جماهیر شوروی در برابر اقدامات تهاجمی سازمان های اطلاعاتی آلمان و مأموران محلی که آن ها استخدام کرده بودند، آغاز شد. در این زمینه، نکته قابل توجه این است که پیمان 1942 مسکو، لندن و تهران درباره اتحاد در جنگ با آلمان در سالی که بزرگراه فوق الذکر ماورای قفقاز راه اندازی شد، به امضا رسید.

در دهه های پس از جنگ، به ویژه از اوایل دهه 1960، راه آهن باکو-مغری-جلفا-نخجوان-ایروان یکی از شلوغ ترین مسیرهای حمل ونقل اتحاد جماهیر شوروی برای تجارت خارجی و محموله های ترانزیتی باقی ماند. با تشدید درگیری ارمنستان و آذربایجان در اواخر دهه 1980 و 1990 در مراحل آغازین غروب اتحاد جماهیر شوروی، خدمات رسانی متوقف شد، راه آهن رو به ویرانی رفت و در نهایت به طور کامل برچیده شد. در مراحل مختلف روند صلح قره باغ کوهستانی، ایده از سرگیری مسیر حمل ونقل از طریق سیونیک، از جمله، تبادل احتمالی سرزمین، از سوی کاخ سفید و وزارت امور خارجه (به ویژه توسط استروب تالبوت و استفن سستانوویچ در اواخر دهه 1990) به طور فعال ترویج می شد.

در بیانیه سه جانبه بتاریخ 9 نوامبر 2020 که به عملیات نظامی در قره باغ کوهستانی پایان داد، گفته می شد: تمام روابط اقتصادی و راه های حمل ونقل در منطقه بازگشایی خواهد شد. جمهوری ارمنستان امنیت مسیر حمل ونقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین خواهد کرد تا تردد بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و محموله ها در هر دو جهت تضمین شود. اداره مرزبانی سازمان امنیت فدرال روسیه بر مسیر حمل ونقل نظارت خواهد کرد. احداث جاده های حمل ونقل جدید با توافق طرفین، که جمهوری خودمختار نخجوان را به مناطق غربی آذربایجان متصل می کند، تضمین خواهد شد .

بین سال های 2020 تا 2022، چندین جلسه کمیسیون سه جانبه بین دولتی روسیه، آذربایجان و ارمنستان برگزار شد که به نظر می رسد دستاوردهای آن ها، با اطلاع و رضایت کامل باکو و ایروان، و همچنین با نقش پشت پرده ی آنکارا- نقشی که در تحقق توافقات واشنگتن به سختی می توان آن را دست کم گرفت، توسط شرکای آمریکایی مورد استفاده قرار گرفت. استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییس جمهور ایالات متحده، اخیراً در مورد نقش کلیدی نزدیکترین معتمدان رییس جمهور اردوغان در بحث در مورد مسائل منطقه ای گفت: تام باراک، سفیر ما در ترکیه، دو نفر دارد. یکی آقای ابراهیم کالین، رییس سازمان امنیت و اطلاعات ترکیه (میت) و دیگری هاکان فیدان، وزیر امور خارجه. اگر من مشکلی داشته باشم، چه در آذربایجان، چه در ارمنستان یا حتی در اوکراین، این آقایان در تمامی این زمینه ها متخصص هستند... من با تام تماس می گیرم و می پرسم: نظر ابراهیم در این مورد چیست؟ اینگونه است که ما با هم کار می کنیم. به برکت این نوع همکاری در درون دولت، نمونه های متعدد راه حل های موفق داریم .

ترکیه و آمریکا در هماهنگی نزدیک با هم می کوشند دست کم کنترل غیرمستقیم (اگر نگوییم مستقیم) بر شریان راهبردی در امتداد مرز شوروی سابق و ایران را در قفقاز جنوبی بدست آورند، که این امر چشم انداز نظامی-سیاسی منطقه قفقاز را بیش از پیش دگرگون می سازد.

توضیح: در تابستان 1941، یک خط 40 کیلومتری از ایستگاه مینجیوان در جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی به کافان در جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی متصل شد. این امر بر اساس ملاحظات اقتصادی صورت گرفت. زیرا، در منطقه سیونیک، ذخایر غنی مس، مولیبدن، وانادیوم، بیسموت و سنگ معدن اورانیوم-توریوم شناسایی شده بود که بخشی از آن ها در مجتمع مس و مولیبدن زنگه زور فرآوری می شد.