فیلم گوزن های اتوبان ساخته ابوالفضل صفاری در ظاهر می خواهد پرده از یکی از تازه ترین و پرحاشیه ترین پدیده های اجتماعی سال های اخیر بردارد: دنیای بلاگرها و اینفلوئنسرهای اینستاگرامی؛ موضوعی که به خودی خود آن قدر جذاب، پرکشش و ملتهب است که به راحتی می تواند سوخت کافی برای یک اثر سینمایی پرقدرت فراهم کند. واقعیت این است که فضای مجازی، به ویژه اینستاگرام، در دهه اخیر چنان بر زندگی اجتماعی و اقتصادی ایرانیان سایه انداخته که سینما دیر یا زود باید سراغ آن می رفت. گوزن های اتوبان از این منظر فیلمی به روز و به شدت بهنگام به حساب می آید و انتخاب چنین سوژه ای در شرایطی که بیشتر فیلم های اجتماعی ایران به تکرار مضامین نخ نما مشغول اند، جسارت قابل توجهی از سوی صفاری است. اما جسارت در انتخاب سوژه لزوماً به معنای موفقیت در پرداخت نیست، و این همان جایی است که فیلم به دام می افتد و فرصت طلایی خود را از دست می دهد.

به گزارش روزنامه ایران، شروع فیلم پرانرژی و هوشمندانه است. تماشاگر از همان دقیقه اول در فضایی پرهیجان، رنگارنگ و پرشتاب غوطه ور می شود؛ فضایی که بی شباهت به واقعیت روزمره کاربران شبکه های اجتماعی نیست. ریتم تند، نماهای سریع و پرکشش و حضور ستاره هایی مثل الناز شاکردوست، نوید پورفرج و صدف اسپهبدی، در همان ابتدا نوید فیلمی پرزرق وبرق و متفاوت را می دهد. تا حدود یک سوم ابتدایی فیلم، همه چیز درست کار می کند؛ داستان به موقع به اصل ماجرا می رسد، شخصیت ها معرفی می شوند و کشمکش اولیه شکل می گیرد. در این بخش فیلم واجد همان کیفیتی است که از یک اثر اجتماعی سرگرم کننده انتظار داریم: قصه ای جذاب که تماشاگر را به صندلی می چسباند و او را مشتاق ادامه می کند.

اما درست از جایی که رابطه عابس و صبا (زوج بلاگر داستان) دچار بحران می شود، شیرازه کار از هم می پاشد. پیرنگ اصلی دچار آشفتگی می شود، روابط علت و معلولی اتفاقات از دست می رود و شخصیت ها به جای پیشروی و عمق گرفتن، در تکرار موقعیت های مشابه گرفتار می شوند. از این لحظه به بعد، به جای روایت دراماتیک، بیشتر با مجموعه ای از دعواها، تهدیدها و فریادهای عابس روبه رو هستیم که هیچ کدام به پیشرفت داستان کمکی نمی کنند. شخصیت ها مدام از نقطه ای به نقطه دیگر پرتاب می شوند، بدون آنکه انگیزه هایشان روشن یا منطقی باشد. همین امر باعث می شود تماشاگر نه تنها با آن ها همذات پنداری نکند بلکه به مرور از آن ها فاصله بگیرد.

یکی از جدی ترین ضعف های فیلم در همین شخصیت پردازی نهفته است. عابس در آغاز مردی بلندپرواز به نظر می رسد که می خواهد از دل فضای مجازی به ثروت و قدرت برسد، اما این وجه جذاب به سرعت رنگ می بازد و جای خود را به مردی پرخاشگر، بی منطق و یک بعدی می دهد. صبا به عنوان همسر او شخصیتی کم اثر است که تنها در واکنش به کنش های دیگران حضور دارد و هرگز به عاملی مؤثر در پیشبرد درام بدل نمی شود. کیانا هم چیزی بیش از تیپ آشنای زن اغواگر نیست و عمق پیدا نمی کند. همین یک لایگی شخصیت هاست که باعث می شود بازیگران، با وجود تلاش شان، نتوانند آن ها را از سطح تیپ فراتر ببرند.

تناقضی آشکار میان پیام ظاهری فیلم و نحوه ارائه آن وجود دارد. فیلم در ظاهر می خواهد نقدی اخلاقی بر دنیای اینستاگرام و بلاگری ارائه کند؛ جهانی که آدم ها را از واقعیت دور و در پوچی غرق می کند. اما در سطح تصویر، همه چیز آن قدر رنگین، پرزرق وبرق و اغواگر به نمایش گذاشته می شود که نتیجه معکوس می دهد. به جای هشدار دادن نسبت به خطرات این فضا، فیلم آن را به یک دنیای پرکشش و وسوسه انگیز تبدیل می کند. این تضاد باعث می شود پیام نهایی اثر، نه تنها تأثیرگذار نباشد، بلکه به نوعی به ضدخود بدل شود.

پایان بندی فیلم نیز یکی از نقاط ضعف بزرگ آن است. درام اجتماعی، چه بخواهد پایان باز داشته باشد و چه تلخ یا حتی شعاری، باید دست کم تماشاگر را با نوعی پرسش، تکان یا دغدغه رها کند. اما در گوزن های اتوبان پایان داستان نه منطقی است و نه اثرگذار؛ بلکه در حد یک شعار کلیشه ای تقلیل می یابد: زندگی در شبکه های اجتماعی آخر و عاقبت ندارد. چنین نتیجه گیری ای نه تنها بدیهی و پیش پاافتاده است، بلکه از نظر سینمایی هم هیچ تأثیر عاطفی یا فکری بر تماشاگر باقی نمی گذارد. فیلم درست در جایی که باید ضربه نهایی را بزند و در ذهن مخاطب ماندگار شود، کاملاً فرو می ریزد.

البته نمی توان از نقاط قوت فیلم هم غافل شد. انتخاب موضوعی معاصر و ملموس، استفاده از بازیگران شناخته شده، طراحی بصری چشم نواز و آغاز پرانرژی، همه امتیازاتی هستند که به گوزن های اتوبان ارزش می دهند. در شرایطی که سینمای اجتماعی ایران اغلب با مضامین تکراری دست وپنجه نرم می کند، همین تلاش برای ورود به دنیای بلاگرها و شبکه های اجتماعی یک نقطه روشن است. اما مسأله اینجاست که صفاری نتوانسته از این سرمایه اولیه بهره کافی ببرد و آن را به اثری منسجم و تأثیرگذار تبدیل کند.

گوزن های اتوبان از همان ابتدا با حفره های فیلمنامه ای دست وپنجه نرم می کند؛ حفره هایی که به تدریج چنان عمیق می شوند که نیمه دوم فیلم را عملاً به اثری از دست رفته بدل می کنند. رویدادها منطق دراماتیک ندارند، شخصیت ها بدون انگیزه مشخص تغییر مسیر می دهند و دغدغه اصلی فیلم یعنی سلطه فضای مجازی بر زندگی واقعی هرگز به مسأله ای ملموس برای مخاطب بدل نمی شود. نتیجه آن است که فیلم نه در سطح سرگرمی موفق است و نه در سطح نقد اجتماعی.

با همه اینها، گوزن های اتوبان نمونه ای قابل تأمل از وضعیت سینمای امروز ایران است؛ سینمایی که ایده های تازه و موضوعات ملتهب را در اختیار دارد، اما در مرحله پرداخت، به جای خلق آثار چندلایه و عمیق، به دام ساده انگاری، تکرار و سطحی نگری می افتد. اگر فیلمساز می توانست شخصیت هایش را از تیپ فراتر ببرد، مناسبات پیچیده تری میان آن ها طراحی کند و به جای شعار، قصه ای باورپذیر روایت کند، بی تردید با اثری مهم و جریان ساز روبه رو بودیم. اما آنچه در نهایت روی پرده آمده، تنها سایه ای از آن ایده طلایی است؛ فیلمی که با آغاز امیدوارکننده اش توقعات زیادی برمی انگیزد، اما هرچه پیش می رود، تماشاگر را ناامیدتر می کند.

در نهایت، گوزن های اتوبان فیلمی است که می خواست پرده از واقعیتی تلخ بردارد، اما درگیر زرق وبرق همان واقعیت شد. تلاشی که می توانست نقطه عطفی در سینمای اجتماعی ایران باشد، به تجربه ای نیمه تمام و بی ثمر تبدیل شد. و همین شاید مهم ترین درسی باشد که این فیلم، ناخواسته، به سینمای ما می دهد: برای نقد یک پدیده، باید از وسوسه های سطحی آن فاصله گرفت؛ وگرنه نقد، به تکرار همان وسوسه بدل خواهد شد.