اگر امریکا دست از لجاجت بردارد و موضوع مذاکرات را معطوف اعتماد سازی در بحث هسته ای کند، توافق در دسترس است. این عبارات جان مایه کلام بسیاری از تحلیلگران و فعالان سیاسی ایرانی در خصوص بحث مذاکره با امریکاست. برخلاف فضاسازی اخیر طیف های رادیکال جریان راست، مطالبه امریکایی ها در مذاکرات معطوف به بحث هسته ای است و مقامات امریکایی از طریق کانال های رسمی هرگز موضوعاتی فراتر از بحث هسته ای را طرح نکرده اند. تحلیلگران سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا با چنین پیش فرضی و با تکیه بر این واقعیت که ایران هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نبوده، عنوان می کنند، توافق در دسترس خواهد بود.

به گزارش اعتماد، محمدعلی ابطحی، حسین نورانی نژاد، محمد مهاجری و مازیار بالایی 4چهره ای هستند که با زاویه دیدهای مختلف دورنمای مذاکرات احتمالی ایران و امریکا را تحلیل کرده اند.

به اعتقاد این تحلیلگران ایران باید همه ظرفیت های فنی، تخصصی و دیپلماسی خود را برای دستیابی به بهترین دستاورد در مذاکره با امریکا به کار بگیرد، ضمن اینکه به زعم این افراد موضوع بهبود شاخص های اقتصادی و معیشتی باید مبنای هر مذاکره و گفت وگویی قرار داشته باشد.

محمدعلی ابطحی: وضعیت معیشتی مردم باید مبنای هر مذاکره ای باشد

محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح طلب درخصوص صورت کلی و چارچوبی که طی سال های اخیر مطرح شده است، هر پیشرفتی در وضعیت مردم باید مبنای گفت وگوها و مذاکرات باشد. کنار گذاشتن مذاکره و گفت وگو، حتی اگر کشور در شرایط دشواری قرار داشته باشد، کنار گذاشتن منافع ملی و مصالح عمومی مردم است. البته روشن است که ایران باید در شرایط برابر و از موضع قدرت با طرف مقابل مذاکره کند اما باید بدانیم که نفی مذاکره به معنای نفی منافع ایرانیان است. اینکه آیا امریکا قابل اعتماد است یا نه؟ آیا امریکا برای مذاکره و توافق جدی است و آیا مذاکره با امریکا منافع ملی کشور را تامین می کند یا نه؟ قابل تردید است. من هم قبول دارم قابل تردید است. اما اساسا به دلیل همین تردیدها و ابهامات است که باید مذاکراتی چند لایه تر، قدرتمندتر و مدبرانه تری شکل بگیرد.

دیپلماسی هرگز حق ندارد قهر کند. همواره باید میز گفت وگو و مذاکرات بر پا باشد. اگر ایران احساس نیاز می کند که به مذاکره کنندگانی قوی تر نیاز دارد باید به افراد توانمند، متخصص و باسابقه ای که در کشور هستند، رجوع کند و از این ظرفیت ها برای کسب دستاوردهای بیشتر در مذاکرات بهره ببرد. ابطحی در پاسخ به این پرسش اعتماد که بر اساس اعلام عراقچی تنها پرونده هسته ای در مذاکرات ایران و امریکا مطرح شده است. با یک چنین پیش فرضی چگونه می توان مذاکرات را به سامان رساند، می گوید: به طور طبیعی اگر بتوان به امریکا اعتماد کرد که موضوع مذاکره فقط بحث هسته ای است، ایران باید با توان بیشتری در مذاکرات حاضر شود. ایران اساسا در پرونده هسته ای و ضرورت راستی آزمایی درخصوص آن مشکلی ندارد. ایران همواره اعلام کرده دانش هسته ای صلح آمیز را دنبال می کند. اگر امریکا هم همین مطالبه را داشته باشد می توان مذاکرات کاربردی تری را ساماندهی کرد و ملت را از زیر بار تحریم های اقتصادی نجات داد. البته در طول مذاکره حتی ممکن است درخواست های مختلفی طرح شود، اما نقاط مشترک طرفین اساس بحث قرار می گیرد و توافق مبتنی بر آن شکل می گیرد.

حسین نورانی نژاد: اصرار بر غیرمستقیم بودن مذاکرات ضرورتی ندارد

قائم مقام حزب اتحاد ملت اما از زاویه متفاوتی به این بحث ورود کرده و می گوید: حفظ گفتمان دیپلماسی و محوریت آن برای حل مسائل فی مابین ایران و امریکا و برخی کشورهای اروپایی، رویکرد درست دولت و وزارت خارجه است که از حمایت عمومی هم برخوردار است. از ابتدا و سال ها پیش این توصیه بسیاری از سیاسیون و از جمله اصلاح طلبان بود. به گمان بسیاری از این طیف، اصرار بر غیرمستقیم بودن مذاکرات ضرورتی ندارد. نورانی نژاد ادامه می دهد: در گام بعدی، اینکه در مذاکرات چه داده و گرفته شود و راه حل هایی چون کنسرسیوم و... مطرح شود، چون این موضوع در چانه زنی های درون مذاکرات اتفاق می افتد و مستلزم داشتن اطلاعات جزیی و زیاد است، قاعدتا کار راحت و شاید مناسبی برای نیروهای مدنی و سیاسی نباشد. آنچه برای افزایش حمایت افکار عمومی در داخل و حتی جهان لازم است، یکی اصل محوریت دیپلماسی است که تا حد زیادی در یکی، دو سال اخیر حاصل شده است. دوم استفاده از همه ظرفیت ها و توان فکری و انسانی داخل برای بازی دیپلماسی و افزایش خلاقیت تیم مذاکره است و سوم، خط قرمزهای قابل دفاع و صرفا ملی و اتخاذ رویکرد حل جامع مسائل است، چرا که تجربه نشان داده حل موردی موضوعات دیر یا زود تحت تاثیر دیگر اختلافات، به شکست می انجامد. قائم مقام حزب اتحاد ملت یادآور می شود: باید از تجارب گذشته و فرصت کاهش تنش در منطقه و آتش بس غزه استفاده کرد، نوعی بازنگری عملی درباره رویکردهای حداکثری و محاسبه نشده یا همراه با محاسبات اشتباه در دیپلماسی منطقه ای مان داشته باشیم، مولفه های قدرت داخلی و رقابت در منطقه را در عرصه اقتصاد و قدرت نرم جدی تر بگیریم، عمق استراتژیک ایران را با این عینک جدید نگاه کنیم و از تصورات موهومی که ایران را همزمان قدرتمند و منزوی بخواهد خارج شویم و بدانیم که در این مسیر نو، حمایت اکثریت جامعه وجود خواهد داشت. اکثریتی که اگر با کسب حقوق و مطالبات خود مواجه باشد و نوعی برجام داخلی را ببیند، بهترین کارت مسوولان در هر مذاکره ای خواهد بود.

محمد مهاجری: امریکایی ها دست از لجاجت بردارند، توافق در دسترس است

محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا چهره دیگری است که درباره فضای تازه مذاکراتی میان ایران و امریکا صحبت کرده و می گوید: روشن است اگر امریکایی ها دست از لجاجت بردارند، راه برای هرگونه تفاهمی باز است. معتقدم پس از فعال سازی مکانیسم ماشه که عملیاتی شدن آن چندان هم برای غربی ها موفقیت آمیز نبود و اساسا کشورهایی چون چین و روسیه نیز رسما اعلام کردند علاقه ای به اعمال تحریم های برآمده از اسنپ بک ندارند.

امریکایی ها به این نتیجه رسیدند از برج عاجی که اخیرا روی آن قرار داشتند پایین بیایند و فضا را معتدل تر کنند. به هر حال نخستین متضرر بر هم خوردن آرامش منطقه، امریکایی ها هستند. نه اینکه چینی ها و اروپایی ها و روس ها زیان نکنند، بلکه امریکا و متحدانش بیشترین زیان احتمالی از ناامنی را متحمل می شوند. به همین دلیل گمان می کنم اگر موضع منطقی و قابل اجرایی از سوی امریکایی ها ارائه شود، می توان به آینده برای توافق امید داشت.

مهاجری در پاسخ به پرسشی در این خصوص که فکر می کنید، ورود ظرفیت هایی چون محمدجواد ظریف و علی اکبر صالحی با توجه به سابقه قابل توجهی که در مذاکرات ایران و امریکا دارند در روند مذاکره با امریکا تاثیرگذار خواهد بود، می گوید: در شرایط فعلی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی مسوولیت پرونده هسته ای را به عهده دارد. بر اساس فهم من، این دبیرخانه به دنبال جذب تجربیات حداکثری طرف های مختلف در مذاکرات است. طبیعتا این تجربیات در داخل و خارج دولت باید به کار گرفته شده، یک سینرژی ایجاد و برای تحقق منافع ملی به کار گرفته شوند. روشن است مسوولیت پرونده باید به عهده وزارت خارجه باشد در عین حال اما باید از تجربه های سایر افراد نیز استفاده شود.

این فعال سیاسی اصولگرا درباره مکانیسم حل معادله غنی سازی با امریکا به عنوان شاه کلید هر توافق احتمالی می گوید: طبیعی است ایران در برابر تعلیق کامل فعالیت غنی سازی خود پاسخ مثبت ندهد، چرا که غنی سازی حق ایران است. امروزه در همه جای دنیا از انرژی هسته ای برای مصارف پزشکی، کشاورزی، دانشگاهی، انرژی و... استفاده می شود. ایران هم باید از این حق بهره مند باشد. منتها ایران باید نوع خاصی از اعتماد سازی را هم در دستور کار قرار بدهد تا فضای مسمومی که اسراییل و سایر طرف ها علیه ایران ایجاد کرده اند، کنترل شود. اگر بنای اعتمادسازی این باشد که مثلا ایران 6 ماه غنی سازی نکند به نظرم ایرادی ندارد. این اعتمادسازی کمک می کند تا ایران از این پیچ خطرناک تاریخی عبور کند.

مازیار بالایی: توافق بر سر موضوع هسته ای محتمل است

مازیار بالایی، رییس شاخه جوانان حزب اعتمادملی در گفت وگو با اعتماد درباره شرایط متفاوتی که پیرامون پرونده مذاکراتی ایران و امریکا شکل گرفته، می گوید: ایران همواره از مذاکره با کشورهای غربی ازجمله امریکا استقبال کرده است. حتی در دوران پیش از جنگ 12 روزه نیز ایران پای میز مذاکره بوده که مورد تهاجم واقع شد. این روند نشان می دهد که ایران همواره پایبند مذاکره و دیپلماسی بوده است. این بار هم اگر طرف امریکایی اراده جدی برای توافق داشته باشد و تنها بحث بر سر اعتماد سازی موضوع هسته ای باشد، ایران هم پای میز مذاکره می نشیند و دنبال حل و فصل موضوع خواهد بود. این مذاکره و توافق به شرطی است که موضوع بر سر پرونده هسته ای باشد. اما اگر قرار باشد، پرونده های دیگری مانند موضوع موشکی و توان دفاعی ایران روی میز مذاکره باشد، مردم ایران رضایت نمی دهند که بر سر توان موشکی کشور مذاکره ای صورت بگیرد.

بالایی ادامه می دهد: مردم به عینه تاثیر توان موشکی ایران را در جنگ 12 روزه دیده اند و امروز خواستار تقویت این توانایی دفاعی هستند. اگر فرض بگیریم که محتوای مذاکرات احتمالی ایران و امریکا پرونده هسته ای باشد، چند ایده مشخص هم برای عبور از آن مطرح است. فکر می کنم طرفین روی موضوع نظارت های آژانس کاملا با هم توافق دارند و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. شکل دهی به یک کنسرسیوم منطقه ای با مشارکت کشورهایی چون عربستان، عمان، امارات، قطر و... یکی از ایده هایی است که برای حل مشکل پیشنهاد شده است. از سوی دیگر، برخی بحث تعلیق غنی سازی برای مدت زمانی حول و حوش 3 تا 4 سال را مطرح می کنند. به نظرم در این حوزه بحث بسیار فنی است که افراد نخبه و متخصص در این زمینه باید ورود کنند. ایران هم در زمینه سیاست خارجی و مذاکره با امریکا چهره های برجسته ای را دارد و هم در حوزه دانش هسته ای و غنی سازی، کارشناسان برجسته ای دارد.

بالایی در پاسخ به این پرسش اعتماد که چگونه می توان معادله غنی سازی را در مذاکرات احتمالی با امریکا حل و فصل کرد؟ می گوید: شخصا فکر می کنم، ایده تشکیل کنسرسیوم، می تواند راهگشا باشد. بحث تعلیق غنی سازی برای مدتی و سپس دوباره مذاکره بر سر تداوم آن و اینکه آیا طرف مقابل به تعهدات خود پایبند می ماند یا نه؟ ایران را در یک چرخه تکراری قرار می دهد. در حالی که ایده کنسرسیوم با توجه به شرکایی چون عربستان، امارات و... می تواند به یک هم افزایی منطقه ای نیز کمک کند. ایران تجربه بیشتری در دانش هسته ای دارد و می تواند محور این کنسرسیوم قرار بگیرد. ایران برای نیازهای پزشکی، کشاورزی، انرژی و... می تواند همکاری های نزدیکی با اعضای کنسرسیوم داشته باشد و از این طریق اعتماد جامعه جهانی را نیز در صلح آمیز بودن دانش هسته ای خود جلب کند.