برای قضاوت درباره کل طرح صلح غزه ترامپ باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا مراحل دیگر این طرح و مخصوصا موضوع خلع سلاح حماس هم اجرایی خواهد شد یا نه، زیرا تا الان می توان گفت که حماس دست به نوعی عقب نشینی تاکتیکی زده است، چون نه خلع سلاح را پذیرفته و نه قرار است از غزه خارج شود.

رحمن قهرمانپور در یادداشتی در روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: مرحله اول طرح صلح غزه تا دوشنبه اجرا خواهد شد. اما برای قضاوت درباره کل طرح صلح غزه ترامپ باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا مراحل دیگر این طرح و مخصوصا موضوع خلع سلاح حماس هم اجرایی خواهد شد یا نه، زیرا تا الان می توان گفت که حماس دست به نوعی عقب نشینی تاکتیکی زده است، چون نه خلع سلاح را پذیرفته و نه قرار است از غزه خارج شود. از طرف دیگر این گروه در یک معامله توانسته است در ازای 20گروگان اسراییلی، 2هزار زندانی فلسطینی را آزاد کند. بنابراین تا اینجای کار نمی شود از عقب نشینی استراتژیک حماس سخن گفت.

اما فارغ از اینکه مراحل بعدی طرح صلح ترامپ چگونه پیش رود، به نظر می رسد آنچه تاکنون اتفاق افتاده است، جای بررسی و تامل دارد. نخست اینکه ترامپ در یک ابتکار عمل دیپلماتیک مهم توانست جمعی از کشورهای منطقه و مسلمان را دور هم جمع کند و از نفوذ و اعتبار آنها برای پیشبرد طرح صلح غزه استفاده کند که به نوبه خود اهمیت بسیار زیادی دارد. کما اینکه میانجی گری ترکیه، قطر و مصر و ارتباط آنها با حماس در پذیرش این طرح صلح نقش بسیار مهمی داشت.

به نظر می رسد که اگر این چارچوب و این فرمت چندگانه موفق شود، ممکن است ترامپ در سیاست خاورمیانه آمریکا از این چارچوب منطقه ای و چندگانه برای حل سایر بحران ها و از جمله مساله هسته ای ایران نیز استفاده کند. اگر این فرض درست باشد، در آن صورت مخالفت با پیشنهادهای آمریکا کار دشوارتری خواهد بود؛ چراکه ایران را در برابر همسایگان و دوستان منطقه ای خود قرار خواهد داد و این چیزی بود که در مورد حماس هم رخ داد.

وقتی که قطر، ترکیه و مصر این طرح صلح را به حماس پیشنهاد کردند، مخالفت تمام عیار حماس با این طرح صلح می توانست به معنای مخالفت با این کشورها و متحدان اصلی خود در منطقه و در رأس آنها قطر باشد. نکته بعدی این است که به نظر می رسد ترامپ به این جمع بندی رسیده است که به جای قرار گرفتن در محور آمریکا و اسراییل، بتواند با ایجاد یک محور یا فرمت یا چارچوب چندگانه، فشارهای خود را بر اسراییل و نتانیاهو هم افزایش دهد. به عنوان مثال، در همین طرح صلح ترامپ برای غزه، دو ماده وجود دارد که مورد قبول نتانیاهو نبود؛ یک، خروج کامل اسراییل از غزه و عدم اشغال آن و دو، پذیرش امکان تشکیل یک دولت فلسطینی در آینده. به نظر می رسد که این دو ماده با فشار کشورهای عربی و منطقه و در رأس آنها امارات و عربستان در این طرح صلح گنجانده شده است.

این امر نشان می دهد که برای ترامپ منافع کشورهای عربی هم بسیار اهمیت دارد و لذا تلاش می کند که بین منافع اسراییل از یکسو و منافع کشورهای متحد آمریکا از سوی دیگر، نوعی توازن برقرار کند؛ چراکه می دانیم سه کشور عربستان، امارات متحده عربی و قطر قول سرمایه گذاری 2هزار میلیارد دلاری را طی سال های آتی در آمریکا داده اند و اگر ترامپ نسبت به منافع این کشورها بی تفاوت باشد، در آن صورت ممکن است که این سرمایه گذاری به خطر بیفتد یا انجام نشود.

بنابراین نکته بعدی و مهمی که در رویکرد جدید ترامپ به خاورمیانه دیده می شود، تلاش برای ایجاد توازن میان منافع اسراییل و منافع متحدان عرب آمریکا در منطقه است که می تواند پیامدهای مهمی بر منطقه داشته باشد. به عبارت دیگر، از این به بعد، ترامپ تلاش خواهد کرد که در موضوع ایران و در سایر موضوعات منطقه ای، نظر کشورهای عربی و متحدان عرب خود را هم لحاظ کند و این امر می تواند وضعیت کنونی را که در آن شاهد نزدیکی بوروکراسی آمریکا به منافع اسراییل هستیم، تا حدی تغییر دهد.

اما سوال مهمی که مطرح می شود این است که پیامدهای این طرح صلح برای ایران چه خواهد بود؟ در نگاه اول چنین به نظر می رسد که روند کاهش قدرت محور مقاومت در خاورمیانه همچنان ادامه دارد؛ فشار بر حزب الله برای خلع سلاح، فشار بر حماس برای خروج از غزه و پذیرش خلع سلاح، حمله به حوثی ها در یمن و فشار بر حشدالشعبی در عراق از جمله نشانه های روشن تلاش آمریکا و اسراییل برای تضعیف محور مقاومت است.

حال با توجه به اینکه ایران رأس این محور تلقی می شود، سوال بسیار مهم و حیاتی این است که آیا این اقدامات آمریکا و اسراییل به معنای آماده شدن آنها برای برخورد با ایران در آینده نزدیک است یا به تعبیری که ترامپ گفته است، این اقدامات می تواند به معنای نزدیک شدن ایران و آمریکا به یک توافق در آینده باشد؟

هنوز جواب روشن و قابل قبولی برای این پرسش نداریم. باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا روند خلع سلاح حزب الله در لبنان و ادغام حشدالشعبی عراق در ارتش به نحوی که آمریکا می خواهد، پیش خواهد رفت یا نه؟

بنابراین با دو نگاه مختلف به طرح صلح غزه مواجهیم. نگاه اول می گوید که صلح در غزه مقدمه افزایش فشارها بر ایران و فراهم کردن زمینه های برخورد نظامی اسراییل با ایران در آینده است. اما نگاه دوم معتقد است که با کاهش نفوذ محور مقاومت در منطقه، آمریکا و اسراییل دلیل چندانی برای پرداخت هزینه های تقابل نظامی با ایران نخواهند داشت و همان طور که در خبرها به نقل از پوتین آمده است، اسراییل ممکن است خواهان کاهش تنش و جلوگیری از تشدید تنش با ایران باشد. به هر حال پاسخ قطعی به این پرسش ها کار بسیار دشواری است. شواهد و تحرک های عملی موجود نشان می دهد که اسراییل هم برای برخورد نظامی آماده می شود و هم ممکن است تحت فشار آمریکا و متحدان عرب آمریکا در منطقه ناگزیر از پذیرش توافق دیپلماتیک با ایران در ماه های آینده باشد.