رییس سازمان بهزیستی کشور در یادداشتی بمناسبت روز جهانی و هفته ملی کودک با بیان اینکه تعداد 256367کودک صفر تا 18 سال تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند که از این تعداد 235606کودکان دارای معلولیت هستند، در عین حال اهم اقدامات و برنامه های این سازمان برای کودکان را تشریح کرد.

به گزارش ایسنا، در یادداشت سیدجوادحسینی - رییس سازمان بهزیستی کشور، بمناسبت روز جهانی و هفته ملی کودک آمده است: توجه ویژه به کودکان دارای معلولیت، کودکان فاقد سرپرست مؤثر و با صلاحیت، کودکان کار و خیابان و کودکان خانواده های تحت پوشش یکی از مهمترین 170وظیفه و ماموریت سازمان بهزیستی کشور است.

به باور ما این مأموریت صرفأ نه یک وظیفه سازمانی، بلکه مسئولیتی انسانی، اجتماعی است و نیک میدانیم رسیدگی با کیفیت به کودکان سرمایه گذاری موثر برای آینده کشور است.

از این رو و به لحاظ عمل به وظیفه انسانی و سازمانی خود و کمک به بالندگی فردای کشور عزیزمان، برای ارائه خدمات مستمر و موثر به کودکان این مرز و بوم بی وقفه تلاش می کنیم.

سازمان بهزیستی کشور فعالیت های تخصصی و حمایتی خود را در دو حوزه مجزای توانبخشی و اجتماعی به کودکان ارائه می دهد.

در این نوشتار سعی خواهد شد به اجمال اهم خدمات متنوع بهزیستی به این قشر مهم و حساس جامعه را بیان کنم.

در مجموع تعداد 256367کودک صفر تا هجده سال تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند که از این تعداد 235606کودکان دارای معلولیت هستند.

از آنجا که پیشگیری از بروز و شیوع معلولیت ها برنامه مهم بهزیستی است با اجرای برنامه های غربالگری و شناسایی مختلف از جمله غربالگری های بینایی، شنوایی و اتیسم در این حوزه فعالیت چشمگیری دارد.

الف؛ غربالگری بینایی

در این طرح که سابقه بیش از سه دهه فعالیت دارد 61/000/000کودک غربال شده اند که از این تعداد 416/000کودک مبتلا به آمبلیوپی شناسایی شده است. 2/050/000کودک نیز مبتلا به سایر اختلالات بینایی بوده اند.

ب؛ غربالگری شنوایی

ماحصل اجرای این برنامه غربال 16/000/000 کودک بوده که از این تعداد 49/000کودک دارای اختلال شنوایی بوده اند.

نکته حائز اهمیت که باید به آن توجه شود این است که؛ برنامه های غربالگری وسیع اجرا شده توسط بهزیستی امکان شناسایی زود هنگام اختلالات و ارائه خدمات توانبخشی و درمانی را در کودکان فراهم ساخته و بصورت گسترده و معنا دار از ابتلای قطعی کودکان زیادی به معلولیت دائمی جلوگیری کرده است.

ارائه خدمات تخصصی توانبخشی و خدمات حمایتی به کودکان دچار معلولیت فعالیت مستمر بهزیستی است.

4299کودک معلول از خدمات مراکز و خانه های شبانه روزی توانبخشی و 3534از خدمات مراکز توانبخشی و مراقبت در منزل، در سراسر کشور بهره مند هستند.

223698کودک معلول از مستمری پایه ماهانه و حق پرستاری استفاده می کنند.

90000 کودک معلول از خدمات توانبخشی جامعه محور (CBR) استفاده می کنند

60000کودک معلول از خدمات هنردرمانی سازمان بهره مند هستند و 28545 کودک هم از خدمات توانبخشی هنری در مراکز آموزشی استفاده میکنند.

9411 کودک معلول کمک هزینه لوازم بهداشتی دریافت می کنند و 3800 کودک دارای معلولیت شنوایی کاشت حلزون شده اند.

32250 کودک معلول انواع وسایل کمک توانبخشی را دریافت کرده و 4250 کودک نیز از خدمات تخصصی ارتز و پروتز استفاده کرده اند.

در چارچوب همکاری مشترک سازمان بهزیستی و خیریه زنجیره امید، در سال گذشته 2148 کودک و در شش ماهه اول سال جاری 53کودک دارای بیماری های مغز، اعصاب و ترمیمی بصورت کاملا رایگان جراحی شده و از خدمات فیزیوتراپی و توانپزشکی بعد از جراحی هم استفاده کرده اند.

خوب است بدانید از ابتدای اجرای این همکاری مشترک 51میلیارد تومان برای جراحی ها هزینه شده است که 13 میلیارد تومان آن مربوط به سال گذشته بوده است.

سازمان بهزیستی کشور برای ارائه خدمات هر چه مطلوب تر و موثرتر به افراد دارای معلولیت بویژه کودکان، توسعه ظرفیت مراکز شبانه روزی و مراقبت در منزل.

افزایش پوشش خدمات هنردرمانی و توانبخشی تخصصی. یکپارچه سازی خدمات توانبخشی و... را بعنوان راه های بهبود وضعیت موجود در دستور کار دارد...

کودکان همانند حوزه توانبخشی در حوزه سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای هستند.

گستره ای از خدمات تخصصی مراقبتی، حمایتی، مشاوره ای، مددکاری، توانمندسازی و... از جمله؛

• برنامه ارتقاء مهارت های فرهنگی، آموزشی، هنری و ورزشی فرزندان تحت سرپرستی با اهداف؛

توانمندسازی چند بعدی فرزندان

افزایش مهارت های فردی و اجتماعی

آماده سازی برای ورود موفق به جامعه

• برنامه جامع هدایت و حمایت اجتماعی پسارهاسازی فرزندان تحت سرپرستی

با اهداف؛

تأمین خدمات حمایتی، روانی و اجتماعی پس از خروج از مراکز

هدایت به سمت اشتغال، تحصیل و زندگی مستقل

پیشگیری از آسیب های اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی.

• طراحی و اجرای نظام آموزشی کودکان با هدف توانمندسازی آموزشی، اجتماعی و اقتصادی،

• طراحی و اجرای دستگاه های میزبان با هدف انتقال تجربه بین نسلی به مراکز، با تأکید بر سیاست های خانواده محور،

• طراحی، اجرا و ارتقاء مهارت های حرفه ای کودکان بالای 15 سال،

• طراحی و اجرای تجهیزات اجتماعی کودکان و نوجوانان.

• طراحی و تدوین سند جامع مراقبت و توانمندسازی فرزندان تحت سرپرستی را میتوان نام برد.

در کنار طرح های ذکر شده، اختصاص ردیف اعتباری به مبلغ 95میلیارد ریال جهت افزایش کمک هزینه نگهداری کودکان و نوجوانان

در شیرخوارگاه ها و مراکز شبانه روزی به میزان 50 درصد، در خانواده های جایگزین هم به میزان 50 درصد با سرانه هر نفر 55 میلیون ریال. افزایش کمک هزینه ورود به زندگی مستقل فرزندان تحت سرپرستی به میزان 60 درصد، با سرانه هر نفر 3 میلیارد ریال. اختصاص ردیف بودجه مستقل به مبلغ 400 میلیارد ریال برای ارائه خدمات مددکاری اجتماعی به فرزندان تحت سرپرستی از طریق مراکز مثبت زندگی با همکاری سوپروایزرها

اختصاص ردیف بودجه مستقل به مبلغ 380 میلیارد ریال برای کمک هزینه های موردی فرزندان تحت سرپرستی، بخشی از حمایت های مالی برای ارتقاء سلامت اجتماعی کودکان و نوجوانان تحت حمایت است.

مراقبت و توانمندسازی کودکان و جوانان یکی از فعالیت های حساس بهزیستی است که در حال حاضر 667مرکز کار ارائه خدمات به 9278 فرزند را در سطح کشور انجام میدهند.

رویکرد سازمان بهزیستی در این حوزه، خانواده محوری است، به گونه ای که تقریباً 50٪ از کودکانی که وارد سازمان می شوند به خانواده های زیستی یا خانواده های هم پیوند بازگردانده می شوند.

بخش قابل توجهی از کودکان نیز از طریق فرزندخواندگی ساماندهی می شوند.

هم اکنون حدود 25 هزار فرزندخوانده در کشور وجود دارد و نزدیک به 500 کودک نیز در قالب خانواده های میزبان حمایت می شوند.

در صورتی که امکان بازپیوند یا فرزندخواندگی فراهم نشود کودکان در مراکز شبه خانواده نگهداری می شوند.

در سال گذشته، 163 مورد فرزندخواندگی قطعی، 148 مورد امین موقت، 553 مورد نگهداری در خانواده های میزبان انجام شده و 17239 کودک نیز در خانواده های زیستی یا هم پیوند که به حمایت مستمر نیاز دارند، تحت حمایت قرار گرفته اند.

این آمار نشان می دهد که تمرکز اصلی همچنان بر حمایت از کودک در بستر خانواده طبیعی یا جایگزین است.

در کنار فعالیت های متنوع بهزیستی بعنوان متولی دولتی سلامت و رفاه اجتماعی آحاد جامعه از جمله کودکان، 466مؤسسه غیردولتی با مجوز و نظارت سازمان بهزیستی در حوزه کودک فعال هستند.

از این تعداد؛ 437مؤسسه در زمینه نگهداری کودکان و نوجوانان، 23مؤسسه در حوزه نگهداری و حمایت از کودکان کار و خیابان،

6مؤسسه در عرصه طرح های حمایتی، آموزشی کودک و نوجوان فعالیت می کنند.

منظور از کودک بازمانده از تحصیل گروه سنی 6تا 18سال است که به هر دلیلی در سیستم رسمی و چرخه آموزشی کشور حضور ندارند، یعنی در ساعات آموزشی مدارس خارج از مدارس هستند (یا اساسا وارد چرخه آموزش نشده اند یا بعد از مدت کوتاهی از آن خارج شده اند).

کودک بازمانده از تحصیل یکی از شاخص های فقر آموزشی است که با عنوان حق دسترسی به آموزش از آن یاد می شود.

برای آن که بتوان درک بهتری از پدیده کودکان بازمانده از تحصیل داشته باشیم ابتدا باید دلایل اصلی بروز آن را بدانیم.

- ساختاری و زیرساختی

• نبود مدرسه استثنایی در بسیاری از مناطق برای دسترسی کودکان با نیازهای ویژه.

• کمبود مدارس استاندارد فراگیر (که بتوانند همزمان کودکان دارای معلولیت و کودکان عادی را بپذیرند).

- عوامل محیطی و جغرافیایی

• دوری یا نبود امکان دسترسی به مدارس...

• فقدان خدمات حمل ونقل مناسب برای کودکان دارای معلولیت.

- فرهنگی و نگرشی

• نگرش منفی یا ضعف آگاهی برخی خانواده ها درباره آموزش پذیری کودکان معلول.

• نگرانی از برچسب زنی یا طرد اجتماعی

سازمان بهزیستی کشور به منظور کمک به دسترسی کودکان حاضر در خانواده های محروم تحت حمایت به آموزش و حضور در سیستم رسمی تعلیم و تربیت کشور، طرحی با عنوان؛ بازگشت و تداوم تحصیل فرزندان زنان سرپرست خانوار دارد.

این طرح در راستای حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل بویژه فرزندان زنان سرپرست خانوار تدوین و اجرایی شده است.

محورهای مداخله

1. خدمات مددکاری اجتماعی

• شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل

• تشکیل پرونده اختصاصی برای هر کودک

• مراجعه به خانواده و ارزیابی علل بازماندگی

• بررسی وضعیت سایر فرزندان خانواده

• هماهنگی با آموزش و پرورش برای ثبت نام و پیگیری وضعیت آموزش خانواده ها برای حمایت از تحصیل فرزندان

• رفع موانع قانونی و اداری (مانند پیگیری کودکان بدون شناسنامه یا اتباع خارجی)

• پایش مستمر وضعیت تحصیلی از طریق دریافت گزارش از مدرسه و خانواده

• مستندسازی و ارائه نمونه های موفق

2. خدمات روانی و خانواده محور

• مشاوره خانواده و روان پزشکی از طریق برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی

• آموزش والدین در حوزه مهارت های فرزندپروری

• مداخله در تعارضات خانوادگی

• تشکیل پرونده سلامت روان برای کودک

• مصاحبه انگیزشی برای افزایش تمایل کودک به تحصیل

• درمان اختلالات رفتاری و یادگیری

• حمایت درمانی در حوزه های مرتبط با سلامت روان

•• پشتیبانی و نظارت در طرح بازگشت و تداوم تحصیل

1. تدوین محتوا و آموزش

• تولید محتوای آموزشی برای مددکاران و تیم های اجرایی

• طراحی فرم ها، چک لیست ها و ابزارهای ارزیابی

• برگزاری جلسات آموزشی پیشینه ای برای ارتقای دانش و مهارت عوامل اجرایی

- نظارت و سرپرستی

• تربیت و نظارت بر سوپروایزرها برای هدایت و پایش تیم های میدانی

• پرداخت دستمزد سوپروایزرها جهت استمرار فعالیت

• مستندسازی اقدامات و بازدیدها همراه با اسکان و مسئول مربوط

- مداخلات حقوقی و قضایی

• ارائه مشاوره های حقوقی به خانواده ها و کودکان

• پیگیری موارد حقوقی و قضایی مرتبط با بازماندگی از تحصیل (مانند موضوع حضانت، سرپرستی، سوءاستفاده یا موانع قانونی ثبت نام)

• همکاری با مراجع قضایی و اداری برای رفع موانع دسترسی به تحصیل

این بخش نشان می دهد طرح فقط به بعد آموزشی و روانی-اجتماعی محدود نیست، بلکه پشتیبانی حقوقی و سازوکار نظارتی هم دارد.

- اقدامات اصلی انجام شده

• طراحی پروتکل های اجرایی و ابلاغ آن به استان ها برای شناسایی و بازگرداندن این گروه از کودکان به تحصیل.

• آموزش مددکاران اجتماعی در خصوص چگونگی اجرای طرح و پیگیری وضعیت تحصیلی فرزندان بازمانده از تحصیل.

• تخصیص اعتبار مالی، مبلغ 20 میلیارد تومان از محل اعتبارات سازمان امور اجتماعی و سازمان بهزیستی به اجرای این طرح اختصاص یافته است.

• اقدامات میدانی، بازدید از استان سیستان و بلوچستان بعنوان یکی از استان های دارای بالاترین آمار کودکان بازمانده از تحصیل و بررسی وضعیت آنان.

• ایجاد بانک اطلاعاتی، تاکنون اطلاعات 1234 نفر از فرزندان خانواده های تحت پوشش بهزیستی که بازمانده از تحصیل بوده اند در بانک اطلاعاتی ثبت شده است.

- خدمات جامعه محور cbr برای خانواده های دارای فرزند بازمانده از تحصیل

• مشاوره و حمایت روانی، اجتماعی

طبق گزارش ها قریب 60هزار جلسه مشاوره برگزار شده که 15هزار خانواده را پوشش داده است. این یعنی به طور متوسط هر خانواده حدود 4جلسه مشاوره دریافت کرده.

• حمایت های مالی و معیشتی.

اختصاص بودجه مستقیم برای خانواده هایی که کودک بازمانده از تحصیل دارند تا موانع اقتصادی تحصیل برطرف شود (مثلاً ایاب و ذهاب، لوازم کمک آموزشی، یا شهریه مدارس خاص).

• توانمندسازی خانواده ها:

آموزش والدین در خصوص حقوق آموزشی فرزندان و مهارت های فرزندپروری در شرایط معلولیت.

و اما

- نتایج و اقدامات تکمیلی طرح بازگشت و تداوم تحصیل

از مجموع 1234 کودک شناسایی شده، تاکنون

524 کودک به فرآیند تحصیل بازگردانده شده اند.

هدف سازمان بهزیستی این است که تا پایان سال تحصیلی سایر کودکان نیز به تحصیل بازگردند.

- وضعیت کودکان دارای معلولیت بازمانده از تحصیل

تعداد کل کودکان دارای معلولیت بازمانده از تحصیل 25855 نفر است که 15000نفر در گروه تربیت ناپذیر (کودکانی با شدت معلولیت یا شرایطی که فعلاً امکان آموزش رسمی برایشان فراهم نیست) 11000نفر بازمانده از تحصیل قابل آموزش که به دلایل مختلف وارد نظام آموزشی نشده اند.

در سال تحصیلی گذشته اعتبار کمک هزینه تحصیلی 153میلیارد تومان بوده که 100درصد تخصیص پیدا کرد است.

در سال جاری این اعتبار افزایش خواهد یافت.

سازمان بهزیستی کشور برای کمک به حضور حداکثری فرزندان تحت حمایت خود در نظام آموزش رسمی(نظام تعلیم و تربیت) حمایت های دیگری نیز انجام داده و می دهد.

از جمله؛

- بورسیه تحصیلی بر اساس تفاهم نامه منعقده با موسسه علمی، آموزشی قلمچی قریب 9000 دانش آموز مستعد اما نیازمند حمایت، از مزایای بورسیه تحصیلی برخوردار شده و می شوند.

- توانمندسازی و استعدادیابی یکی دیگر از اقدامات مهم در حوزه حمایت از دانش آموزان تحت پوشش است.

- غربالگری، استعدادیابی و مهارت آموزی نیز به جد در دست اقدام است. سال گذشته این برنامه برای 2000 دانش آموز اجرا شد. وامسال برای 30 هزار نو جوان با استفاده از ظرفیت طرح سلام(سلامت اجتماعی محله محور) در حال انجام است

همچنین همزمان با هفته ملی کودک و در چارچوب پویش همه حاضر سازمان بهزیستی با همکاری سمن ها و نهادهای مختلف 177میلیارد تومان کمک های نقدی و غیرنقدی جمع آوری شد.

علاوه بر این، سازمان بهزیستی کشور به حکم قانون و وظیفه ذاتی خود زمینه تحصیل آسان و باکیفیت تمام کودکان بی سرپرست و بدسرپرست مقیم خانه های کودک و نوجوان را فراهم نموده است و اجازه نداده هیچ فرزند شناسایی شده بی سرپرست و بدسرپرست از تحصیل باز بماند.

سخن آخر، سازمان بهزیستی کشور با تکیه بر سیاست خانواده محوری و بهره گیری از رویکردهای حرفه ای، تخصصی، توانمندسازی و ارتقای ظرفیت خانواده و فارغ از محدودیت ها در تلاش است همه کودکان بتوانند حال خوش زندگی را احساس کنند، در محیطی سرشار از امنیت رشد کنند و با امید و اعتماد به فردای روشن، مسیر زندگی خود را با آرامش و شادی طی نمایند و آینده را روشن سازند.

بی تردید روز جهانی و هفته ملی کودک یادآور تعهد و مسئولیت همه ما برای این است که هر کودک در کشورمان فرصتی برای شادی، رشد و تجربه زندگی شاد داشته باشد. ان شاءالله.