عمر یاغی، برنده اردنی جایزه نوبل شیمی امسال، در فرودگاه بود که مسئول کمیته نوبل با وی تماس گرفت تا اولین واکنش های وی را پس از شنیدن خبر دریافت نوبل ثبت و ضبط کند.

به گزارش ایسنا، عمر یاغی، برنده جایزه نوبل شیمی 2025 از اردن که در دانشگاه کالیفرنیا برکلی آمریکا تدریس می کند، در حال تعویض پرواز در فرودگاه بود که خبر دریافت جایزه نوبل شیمی را شنید.

وی در این گفتگو با آدام اسمیت، درباره زندگی اولیه اش به عنوان مهاجر و پناهنده در اردن، نحوه شگفت انگیز توسعه رشته اش و جذابیت بی نظیر زیبایی شیمی صحبت می کند. در ادامه، این مصاحبه را می خوانیم.

اسمیت: سلام پروفسور یاغی. من آدام اسمیت هستم که از وب سایت جایزه نوبل تماس می گیرم. تبریک فراوان بابت این جایزه.

یاغی: متشکرم. خیلی ممنونم.

اسمیت: اشکالی ندارد که فقط برای چند دقیقه یک مصاحبه سریع برای وب سایت داشته باشیم؟

یاغی: حتما، فقط من در پرواز بودم و در حال خارج شدن از گیت فرودگاه هستم، اما خوشحال خواهم شد که مادامی که اتصال برقرار باشد، با شما صحبت کنم.

اسمیت: چقدر مهربان. عجب جایی شما را گیر انداخته ایم. اولین واکنش شما به این خبر چه بود؟

یاغی: متعجب، خوشحال و غرق در حیرت.

اسمیت: شما از خیلی جهات خاص هستید. شما به عنوان پدر حوزه چارچوب های فلزی-آلی شناخته می شوید. همچنین فکر می کنم شما احتمالا اولین برنده جایزه نوبل باشید که در اردن متولد شده اید. نمی دانم.

یاغی: کاملاً محتمل است، بله. ممکن است اینطور باشد.

اسمیت: چه مسیری را با شیمی و زندگی تان طی کرده اید؟

یاغی: من در یک خانه بسیار ساده بزرگ شدم و ما دوازده نفر در یک اتاق کوچک بودیم و آن را با گاوهایی که قبلاً پرورش می دادیم، به اشتراک می گذاشتیم. من در خانواده ای از پناهندگان متولد شدم و والدینم به سختی می توانستند بخوانند یا بنویسند. فکر می کنم پدرم تنها کلاس ششم را تمام کرده بود و مادرم نمی توانست بخواند و بنویسد. این یک سفر طولانی بود. منظورم این است که علم بزرگترین نیروی برابرکننده در جهان است.

اسمیت: بله، واقعاً. این گواهی بر این واقعیت است که استعداد در همه جا وجود دارد و باید فقط به افراد فرصتی برای شکوفایی داد. من موافقم.

یاغی: افراد باهوش، افراد با استعداد و ماهر در همه جا وجود دارند. به همین دلیل است که ما واقعاً باید با فراهم کردن فرصت برای آنها، بر آزادسازی پتانسیل آنها تمرکز کنیم.

اسمیت: واقعاً. این خیلی مهم است. حتماً باید خارق العاده باشد که شاهد شکوفایی این حوزه تا این حد بوده ایم، چرا که تازه 30 سال از اولین تلاش شما در این زمینه می گذرد.

یاغی: بله، من در دانشگاه ایالتی آریزونا در حرفه مستقل خود شروع به کار کردم و رویای من انتشار حداقل یک مقاله بود که 100 استناد دریافت کند. اکنون دانشجویان من می گویند که گروه ما بیش از 250 هزار استناد دریافت کرده است. بنابراین بله، کاملاً غیرمنتظره بود. باز هم می گویم؛ زیبایی شیمی این است که اگر یاد بگیرید چگونه ماده را در سطح اتمی و مولکولی کنترل کنید، پتانسیل آن عالی است و ما به این ترتیب به یک معدن طلا رسیدیم و این حوزه رشد کرد و به افراد اجازه داد تا وارد شوند و به دلیل سهم خود به ستاره تبدیل شوند. نکته زیبای این حوزه این است که به نظر من این حوزه ای است که به یک دانشمند اجازه می دهد وارد شود و مسیر خود را پیدا کند و حرفه خود را بسازد، ایده های خود را بسازد و به ستون های این حوزه تبدیل شود.

اسمیت: برای تحقق این هدف مشترک که به افراد اجازه می دهد تا از نظر فکری کنجکاو باشند و همچنین به طور بالقوه مشکلات خاصی را حل کنند، یا حداقل به کاهش مشکلات خاصی مثل آب های آلوده کمک کنند.

یاغی: همانطور که گفتم، فکر می کنم وقتی ماده را در سطح اتمی کنترل کنید، می توانید چیزهایی را تصور کنید که می خواهید برای حل یک مشکل خاص بسازید. چه یک مشکل بزرگ پیش روی جامعه باشد، مانند جذب آب و حذف کربن دی اکسید یا ساخت حسگرها یا درمان ها، تبدیل مولکول های مضر به مولکول های بی ضرر و غیره. همه اینها به این دلیل امکان پذیر می شوند که می توانید چارچوب ها را کنترل و تنظیم کنید و ابتدا آنها را بسازید و سپس وارد شوید و تقریباً با جراحی، اجزایی را به هم متصل یا جدا کنید که به شما امکان می دهد حفره های مناسبی بسازید که اجزای خاصی از یک مخلوط بسیار بزرگتر را جستجو می کنند. این بسیار هیجان انگیز است. منظورم این است که واقعاً رویای شیمیدانان این است که بتوانند ساختارهای شیمیایی را با رویکرد بلوک های سازنده بسازند. ما دستورالعمل نحوه انجام این کار و شرایط انجام آن را کشف کردیم. چیزی که ما پیدا کردیم، تنوع بسیار زیادی از چارچوب ها و به تبع آن، تعداد بسیار زیادی از کاربردها است.

اسمیت: خیلی خوب است که امروز به ما اجازه داد بار دیگر بر روی زیبایی شیمی و امکانات آن تمرکز کنیم.

یاغی: راستش را بخواهید، از شما بابت اشاره به این موضوع متشکرم. من در ابتدا به زیبایی مولکول ها بسیار علاقه مند بودم. در واقع وقتی 10 ساله بودم، به کتابخانه رفتم و کتابی را باز کردم و در آنجا مولکول ها را پیدا کردم. ما به آنها نمودارهای چوب و توپ مولکول ها می گوییم. من نمی دانستم که آنها مولکول هستند، اما به نوعی بلافاصله جذب آنها شدم و بعداً فهمیدم که اینها مولکول هایی هستند که جهان ما را تشکیل می دهند. از آن زمان، من مسائل را برای بررسی مسائل شیمیایی، مسائل فکری، بر اساس مولکول هایی که قرار است ساخته شوند و مورد مطالعه قرار گیرند، انتخاب کرده ام. نمی دانم می خواهید این را چاپ کنید یا نه، اما وقتی شروع کردم، قصد نداشتم مشکل کربن جهان یا مشکل آب را حل کنم. من قصد داشتم چیزهای زیبایی بسازم و یک مشکل فکری را حل کنم.

اسمیت: این خیلی دوست داشتنی است و خدا رو شکر که کتابخانه ها وجود دارند.

یاغی: بله، دقیقاً. وقتی برای دانش آموزان کوچک تر سخنرانی می کنم، بعضی از آنها از من می پرسند چطور به چیزی علاقه مند می شوی؟ چطور عاشق شیمی می شوی؟ من می گویم فقط هر چیزی را در اطرافت انتخاب کن و عمیقاً در مورد اینکه از چه چیزی ساخته شده فکر کن و عمیق تر کاوش کن. هر چه عمیق تر کاوش کنی، چیزهای زیباتری از ساخته شدن چیزها پیدا می کنی. بنابراین این حداقل به تو یک فرصت می دهد، بهترین شانس برای جذب شدن به شیمی. بنابراین لازم نیست در چنین سن کمی یک برنامه باشکوه داشته باشی. باید با چیزی که تو را به سمت یک مشکل یا یک زمینه می کشاند، همراه شوی.

اسمیت: این عمیقاً دلگرم کننده است. هر لحظه ممکن است کسی به شما بگوید که تلفن خود را خاموش کنید. حدس می زنم شاید در این پروازی که خواهید داشت، با پخش شدن خبر برنده شدن شما، جشن هایی در همان هواپیما برپا شود. چه کسی می داند؟ حداقل در میان کسانی که نزدیک شما نشسته اند و حتماً به صحبت های ما گوش می داده اند. به هر حال، از شما بابت صحبت با ما بسیار سپاسگزارم. واقعاً خیلی ممنون و متشکرم. دوباره تبریک می گویم و متشکرم. خداحافظ.