عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی تهران تعویض کپسول توسط دانشجو بدون دریافت هشدارها و آموزش های لازم را یک شکست مدیریتی و نظارتی جدی دانست و گفت: دانشجو تنها باید وظایف تخصصی مرتبط با پروژه را انجام دهد و وظیفه تعویض کپسول بر عهده کارشناس آزمایشگاه یا فردی است که آموزش کافی دیده و با پروتکل های استاندارد آشناست. استفاده از دانشجو برای فعالیت هایی که از نظر ایمنی حساسیت ویژه ای دارند، بدون آموزش کافی خطاست.

دکتر لیلا امیدی، عضو هیأت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت وگو با ایسنا به حادثه انفجار در دانشگاه تهران اشاره کرد و گفت: حادثه انفجار سیلندر گاز هیدروژن در دانشکده فنی دانشگاه تهران در ساعت 14:10 دقیقه روز پنجشنبه 10 مهر ماه جاری در آزمایشگاه این دانشکده رخ داده است.

وی با بیان اینکه این حادثه در ساختمانی با کاربری آموزشی بوده است، اظهار کرد: این آزمایشگاه در طبقه همکف قرار داشته و سیلندر هیدروژن به طور ناگهانی منفجر شده است. در اثر این انفجار، بخشی از دیوارها و پنجره های آزمایشگاه تخریب شده و متأسفانه یکی از دانشجویان جان خود را از دست داده و دانشجوی دیگری دچار آسیب شده است.

امیدی با اشاره به عوامل مؤثر در بروز این حادثه، اظهار کرد: از عوامل اصلی وقوع این حادثه سپردن یک کار تخصصی یعنی تعویض کپسول به نیروی غیرتخصصی، یعنی دانشجو، و نبود نظارت کافی در این فعالیت بود. این موضوع سبب شد حادثه رخ دهد.

این عضو هیأت علمی با تأکید بر اینکه در مسائل ایمنی و HSE آزمایشگاه های دانشگاه ها، به ویژه در مکان هایی که مخازن تحت فشار مانند سیلندرهای هیدروژن مورد استفاده قرار می گیرند، باید اصول ایمنی به دقت رعایت شود، از جمله مهمترین نکات در این زمینه را حضور یک ناظر آموزش دیده و آشنا با مخاطرات این فعالیت ها در محل عنوان کرد.

وی ادامه داد: دانشجو تنها باید وظایف تخصصی مرتبط با پروژه را انجام دهد و وظیفه تعویض کپسول بر عهده کارشناس آزمایشگاه یا فردی است که آموزش کافی دیده و با پروتکل های استاندارد آشناست. استفاده از دانشجو برای فعالیت هایی که از نظر ایمنی حساسیت ویژه ای دارند، بدون آموزش کافی خطاست.

امیدی با بیان اینکه هر فرد باید نقش مشخصی در فرآیندهای آزمایشگاهی داشته باشد، گفت: فعالیت هایی مانند تعویض سیلندر باید توسط فردی انجام شود که وظیفه و نقش تعیین شده ای در این حوزه دارد. واگذاری چنین کاری به دانشجویان بدون آموزش و مسئولیت رسمی می تواند منجر به حوادث ناگوار شود.

وی در ادامه با اشاره به حساسیت تجهیزات ذخیره سازی گاز هیدروژن اظهار کرد: سیلندرهای ذخیره سازی هیدروژن به دلیل قرار گرفتن در معرض آسیب هایی مانند خوردگی، ترک و شکستگی، از منظر ایمنی بسیار حساس هستند و باید به آن ها توجه ویژه ای شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: کارکنان آزمایشگاهی که با گاز هیدروژن و مخازن تحت فشار کار می کنند، باید دوره های ایمنی لازم و آموزش های عملی را از سازمان های مرتبط و نهادهای تأییدکننده استانداردها بگذرانند. همچنین تجهیزات حفاظت فردی مناسب باید در آزمایشگاه موجود باشد.

این محقق حوزه HSE با تاکید بر اینکه الزامات ذخیره سازی باید بر اساس کدها و استانداردهای تعریف شده ملی رعایت شود، ادامه داد: از جمله پروتکل های ایمنی مهم این است که سیلندرهای گاز فشرده باید با زنجیر یا مهار ایمن شوند، از لوله کشی های استاندارد برای انتقال گاز استفاده شود، حسگرهای نشت گاز هیدروژن نصب شود تا در صورت نشتی هشدار لازم صادر شود و سیستم تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع گاز در محیط وجود داشته باشد.

امیدی به نقش خطای انسانی در بروز این حادثه اشاره کرد و گفت: علاوه بر مشکلات تجهیزاتی که موجب تشدید پیامدهای حادثه شدند، خطای انسانی و مسائل سازمانی و مدیریتی نیز سهم پررنگی در بروز این حادثه داشتند.

وی خاطر نشان کرد: تعویض کپسول توسط دانشجو بدون دریافت هشدارها و آموزش های لازم یک شکست مدیریتی و نظارتی جدی است. این موضوع نشان دهنده نقص سازمانی و خطای کارشناسی است، چرا که اپراتور آزمایشگاه که باید این کار را انجام می داد، وظیفه خود را به فرد دیگری واگذار کرده است.

این متخصص مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار یادآور شد: این خطاهای انسانی و سازمانی نقش قابل توجهی در وقوع حادثه داشتند. در مقابل، اجرای اقدامات نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) در چنین محیط هایی می تواند از وقوع حوادث جلوگیری کند. این اقدامات نه تنها مانع خرابی های ناگهانی و پارگی سیلندرها می شود، بلکه ایمنی کارکنان را نیز تضمین می کند.

وی اضافه کرد: نصب سیستم های هشداردهنده، حسگرهای تشخیص گاز و سیستم های تهویه و کنترل گاز به عنوان لایه های حفاظتی و دفاعی در آزمایشگاه ها ضروری است و باید در تمامی محیط هایی که با مواد یا گازهای تحت فشار کار می شود، وجود داشته باشد.

عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، اضافه کرد: از طرف دیگر نصب سیستم های هشداردهنده و دتکتور گاز و سیستم های تهویه و کنترل گاز به عنوان یک سیستم دفاعی و لایه های حفاظتی ایمنی می تواند از انفجار و خطر اشتعال این مواد جلوگیری کند.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه حسگرهای نشت گاز و سیستم های هشدار و اعلام خطر می توانستند قبل از وقوع حادثه به افراد حاضر در محل هشدار بدهند تا مکان را تخلیه کنند، رعایت این استانداردها اهمیت بسیار زیادی دارد.

وی با بیان اینکه رعایت این استانداردها در ایران به صورت کامل و یکپارچه معمولاً انجام نمی شود، اظهار کرد: نکته مهم در مورد دانشگاه های ما، نبود کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار است. با اینکه بسیاری از دانشگاه ها و مراکز آموزشی کشور دارای گروه های HSE و ایمنی بهداشت حرفه ای هستند، اما تا زمانی که نقش کمیته حفاظت فنی و کارشناسان HSE به عنوان یک ساختار سازمانی نهادینه نشود و برای آن ردیف سازمانی خاصی در نظر گرفته نشود و بازرسی های کافی از مکان های پرخطر انجام نگیرد، این بخش نمی تواند نقش مؤثر خود را ایفا کند.

امیدی با بیان اینکه آنچه در حال حاضر در کشور مشاهده می شود، آموزش های ناکافی به کارکنان است، به ویژه در فضاها و مراکز آموزشی و خاطر نشان کرد: بهتر است همه افرادی که وارد دانشگاه می شوند، چه به عنوان دانشجو و چه به عنوان کارمند یا عضو هیات علمی، یک دوره HSE را بگذرانند.

امیدی تأکید کرد: تنها ارائه آموزش های نظری بدون اجرای آموزش های عملی یا تعریف روش های عملیاتی استاندارد برای پیشگیری از حوادث، تأثیرگذار نخواهد بود. آموزش ها زمانی مؤثر خواهند بود که همراه با اقدامات عملی پیشگیرانه و برنامه های ایمنی سازمانی اجرا شوند.

وی گفت: برای ایمنی آزمایشگاه ها و فضاهای آموزشی، ضروری است که پروتکل های ایمنی از ابتدا طراحی شوند، راهکارهای ایمنی مشخص شود و سازمان ها بودجه لازم را برای اجرای این راهکارها در نظر بگیرند. بودجه ایمنی باید بر اساس پیشنهادهای کارشناسان خبره تخصیص یابد تا بتوان ایمنی را به صورت بنیادین تقویت کرد.

این محقق دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: اگر بودجه کافی برای حوزه ایمنی اختصاص داده نشود و تنها به آموزش های تئوریک بسنده شود، آموزش ها بدون پشتوانه اجرایی تأثیرگذار نخواهند بود. بهتر است الزامات قانونی و آیین نامه های استاندارد برای فضاهای آموزشی، به ویژه آزمایشگاه هایی که از سیلندرها و مخازن تحت فشار استفاده می کنند یا دارای مناطق پرریسک هستند، تدوین و اجرا شود.

این استاد دانشگاه بیان کرد: این آیین نامه ها باید مسئولیت افراد را در قبال فعالیت هایی که انجام می دهند، مشخص کند. در خصوص مخازن تحت فشار، دریافت گواهینامه های ایمنی مناسب، انجام بازرسی های دوره ای، نصب حسگرهای نشت گاز در آزمایشگاه ها، استفاده از سیستم های مانیتورینگ و تهویه مناسب که بتواند غلظت گاز را به زیر حد اشتعال برساند، می تواند از تکرار حوادث مشابه جلوگیری کند.

وی خاطرنشان کرد: در نهایت، حفظ ایمنی کارکنان، دانشجویان و همه افرادی که در دانشگاه ها فعالیت می کنند، باید به عنوان یک اصل اساسی و رویکرد سازمانی مورد توجه قرار گیرد. کشور ما می تواند به عنوان یک پیشگام منطقه ای، اصول استاندارد آموزشی و ایمنی برای آزمایشگاه ها و مناطق پرخطر دانشگاهی را تدوین کند و به عنوان الگویی منطقه ای مطرح شود.

امیدی افزود: با توجه به تعداد متخصصان ایمنی که در کشور تربیت می شوند و وجود دپارتمان های دانشگاهی مرتبط، ایران می تواند نقش پیشرو و پیشگام را در تدوین استانداردهای ایمنی در محیط های علمی و آموزشی ایفا کند.

به گزارش ایسنا، حوالی ساعت 14 پنجشنبه 10 مهرماه با انفجار یک کپسول آزمایشگاه محمود نیلی احمدآبادی، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران، دانشجویان و همسایه های این دانشکده را به خیابان کشاند. در این انفجار محمدامین کلاته، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد این دانشکده در دم جان باخت. دانشجوی نخبه ای که رتبه اول کارآموز برتر دانشگاه علم و صنعت را در سال 1400 به دست آورد و رتبه 11 کشور در کنکور کارشناسی ارشد بود. کلاته در همان سال، توانست رتبه 11 المپیاد کشوری را در رشته مهندسی مواد و متالورژی به دست آورد. او در زمان حیاتش 6 مقاله هم منتشر کرده که 3 مقاله آن ISI بوده است. در این حادثه دو دانشجوی دیگر به نام های رضا پارسی و فاطمه کفاش نیز با شکستگی هایی و آسیب از ناحیه چشم راهی بیمارستان شریعتی شدند.