محمدحسین صفایی در هم میهن نوشت: با نزدیک شدن به روزهای سرد سال، یک سؤال بزرگ ذهن بسیاری از ایرانیان را به خود مشغول کرده است: آیا زمستان امسال، شاهد خاموشی های گسترده همچون تابستان خواهیم بود؟ پاسخ این پرسش، این بار با سال های گذشته تفاوت دارد.

برخلاف سال قبل که تامین سوخت نیروگاهی یکی از علل قطع برق عنوان شده بود، امسال وزارت نفت با برنامه ریزی دقیق، از ذخیره سازی بی سابقه سوخت نیروگاه ها خبر می دهد. آمارها گویای این موفقیت هستند؛ ذخایر سوخت مایع نسبت به سال گذشته بیش از دو برابر شده و حجم تحویلی به نیروگاه ها رکورد زده است.

در بخش گاز این میزان حدود 52 میلیارد مترمکعب گاز به بخش نیروگاهی تحویل شده است. این یعنی زمستان امسال، سوخت به اندازه کافی در اختیار بخش نیروگاهی قرار گرفته است. اما این پایان ماجرا نیست.

در پشت این آمار امیدوارکننده، یک واقعیت نگران کننده نهفته است: بسیاری از نیروگاه های ما قدیمی و فرسوده هستند. این نیروگاه ها مانند موتورهای کهنه ای هستند که حتی با باکی پر از بنزین، نمی توانند قدرت و راندمان لازم را تولید کنند.

بیش از 85درصد برق تولیدی کشور از سوی نیروگاه های گازی تولید می شود. پایین بودن راندمان این نیروگاه ها به این معناست که بخش قابل توجهی از سوخت ارزشمندی که با چنین برنامه ریزی عالی تأمین شده، به جای تبدیل به برق، به طور غیرمعمول هدر می رود. این چالش در حقیقت یک اتلاف بزرگ در حوزه انرژی است.

مشکل دیگر، شبکه پیر و فرسوده انتقال برق است. تصور کنید آبی را از یک منبع غنی با لوله های زنگ زده و پر از نشتی به مقصد برسانید. بخشی از آب در مسیر هدر می رود. شبکه برق کشور ما نیز چنین وضعیتی دارد و بخشی از برق تولیدشده، هرگز به خانه ها و صنایع نمی رسد. این دو عامل در کنار یکدیگر، یعنی ما با وجود داشتن سوخت کافی، باز هم با کمبود برق مواجه شویم.

در کنار این چالش های فنی، یک مصرف کننده پنهان و پراشت ها نیز وجود دارد: مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز. این کارگاه ها که مانند ماشین های مکنده برق عمل می کنند، سهم عمده ای در افزایش مصرف دارند و بار مضاعفی بر دوش شبکه ای می گذارند که از پایه، در حال تقلا است. مقابله با این مصرف پنهان، یک ضرورت انکارناپذیر است.

فصل سرما، چالش دیگری را نیز به نام ناترازی گاز به همراه می آورد. زمانی که دمای هوا به شدت کاهش می یابد، اولویت توزیع گاز به بخش خانگی داده می شود تا مردم در سرما نمانند. در چنین شرایطی، ممکن است سهمیه گاز نیروگاه ها و صنایع کاهش یابد و مجبور شوند از سوخت جایگزین مانند گازوییل و مازوت استفاده کنند؛ سوختنی که علاوه بر جبران کمبود سوخت، هوای کلان شهرها را نیز آلوده و نفس گیر می کند. پس راه حل نهایی چیست؟ پاسخ در سرمایه گذاری بلندمدت و حرکت به سمت فناوری های نوین نهفته است.

نوسازی نیروگاه ها و تبدیل آن ها به نیروگاه های سیکل ترکیبی با راندمان بالاتر، توسعه سریع انرژی های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد، و تقویت شبکه توزیع برق، راه های برون رفت از این چرخه معیوب هستند. همچنین، مدیریت مصرف و مقابله قاطع با مصارف غیرمجاز، می تواند فشار بر شبکه را به طور محسوسی کاهش دهد.

اینک که با تلاشی بی وقفه و در مسیر منافع ملی، نانِ زمستان را در تابستان ذخیره کرده ایم، این تدبیر و عزم استراتژیک، دستاوردی بی نظیر و پایه ای مستحکم برای گذر از فصل سرما فراهم آورده است. اما فراموش نکنیم که این گنجینه ملی، امانتی است در دستان ما؛ امانتی که حفظ و استفاده بهینه از آن، نیازمند خرد جمعی و مسئولیت پذیری همگانی است. زمستان امسال، آزمونی است برای اثبات بلوغ ملی ما در پاسداری از این سرمایه و تبدیل آن به روشنایی و گرمایی پایدار. آینده روشن در گرو آن است که به جای درمان موقت، به فکر درمان ریشه ای دردهای کهنه بخش انرژی باشیم و این دستاورد بزرگ را به نقطه عطفی برای تحولی ماندگار در صنعت برق کشور تبدیل کنیم.